15 تمرین کلاسی برای ایجاد مهارتهای خودتنظیمی
مهارتهای خودتنظیمی از عوامل اصلی کسب موفقیت دانشآموزان در کلاس درس هستند. این مهارت‌ها به دانشآموزان کمک می‌کنند در طول درس تمرکز کنند، منتظر بمانند تا در فعالیت‌های گروهی شرکت کنند، وقتی زمان تمام شد به یک کار جدید بپردازند و فعالیت‌ها را بدون تعلل شروع کنند.
تحقیقات نشان میدهد که می‌توان مهارتهای خودتنظیمی را با مدل‌سازی، تمرین و در طول زمان، بهبود بخشید. در این مقاله 15 تمرین خودتنظیمی برای کلاس درس آمده است که به حمایت و شکل دادن به این مهارت‌ها در طول زمان در دانشآموزان کمک می‌کنند.
خودتنظیمی چیست؟
به توانایی مدیریت افکار، احساسات و اعمال، خودتنظیمی می‌گویند. مثلاً شخصی که با حفظ آرامش در مواقع استرس، احساسات خود را کنترل میکند، مهارت خودتنظیمی عاطفی دارد. همچنین شخصی که با انتخاب‌های مثبت، رفتارش را کنترل میکند، از مهارت خودتنظیمی رفتاری برخوردار است. کسب و پرورش این مهارت به خصوص در محیط کلاس درس اهمیت زیادی دارد چرا که موفقیت‌های تحصیلی دانشآموزان تا حد زیادی وابسته به میزان مهارتهای خودتنظیمی آنها است.
خودتنظیمی نوعی فرآیند خود هدایتی است که از طریق آن، افراد توانایی‌های ذهنی خود را به مهارتهای مربوط به وظیفه تبدیل می‌کنند. در واقع خود تنظیمی یا خود مدیریتی دومین مورد از سه حوزه‌ی کلیدی مهارتهای شخصی است که هوش هیجانی را تشکیل می‌دهند. خودتنظیمی به نحوه‌ی کنترل و مدیریت خود و احساسات، منابع درونی و توانایی‌های یک شخص مربوط می‌شود.
تمرین‌های کلاسی برای کمک به ایجاد مهارتهای خودتنظیمی
زمانی که دانشآموزان با معلم خود ارتباط مثبتی برقرار می‌کنند، بهتر می‌آموزند که چگونه احساسات و رفتارهای خود را مدیریت کنند. اگر معلم هستید، یک رابطه‌ی گرم با هر دانش‌آموز ایجاد کنید تا پایه‌ای قوی برای اجرای تمرین‌های خودتنظیمی در کلاس ایجاد کنید. تلاش کنید تا محیطی آرام و ساختارمند برای دانشآموزان ایجاد کنید.
در ادامه 15 تمرین کلاسی ذکر شده است که با بهره‌گیری از آنها می‌توانید مهارتهای خودتنظیمی دانشآموزان را تقویت کنید.
(1) با صدای بلند فکر کردن
صدای درونی یکی از اصول پرورش مهارتهای خودتنظیمی قوی است. با بیان افکار درونی خود با صدای بلند، می‌توانیم استراتژی‌ها و تکنیک‌های خود را به دانشآموزان منتقل کنیم.
به عنوان مثال، یک معلم دبستان قبل از تغییر درس، می‌تواند با صدای بلند بگوید: «می‌دانم که در عرض چند دقیقه‌ی دیگر زنگ هنر تمام می‌شود و ریاضی را شروع خواهیم کرد. چطور می‌توانم برای آن آماده شوم؟ باید با کنار گذاشتن وسایل هنر شروع کنم. حتی اگر کارم تمام نشده باشد، آنها را برای زمان دیگری کنار می‌گذارم.»
(2) آموزش و تمرین مهارتهای مقابله‌ای
برای اینکه بهترین تصمیم را بگیریم، باید آرام باشیم. برای اینکه آرام باشیم، باید بدانیم چگونه به آرامش برسیم. در واقع باید بدانیم چگونه در مواقع استرس به آرامش برسیم. به همین دلیل است که آموزش و تمرین مهارتهای مقابله‌ای بسیار مهم است. حقیقت این است که بسیاری از دانشآموزان بدون این مهارت‌ها وارد کلاس می‌شوند. بنابراین، ما باید برای آموزش و تمرین آنها وقت بگذاریم.
برخی از مهارتهای مقابله‌ای که باید با دانشآموزان تمرین کرد عبارتند از:
- تنفس آگاهانه
- خودگویی مثبت
- رنگ‌آمیزی
- ورزش، یوگا و حرکت
استراحت برای موف
(3) استراحت دادن به مغز
قیت ضروری است. استراحت مغزی یک مکث کوتاه بین کارها است. این مکث‌ها در نهایت به دانشآموزان کمک میکند تا مهارتهای خودتنظیمی ارزشمندی را که برای کارهای چالش برانگیزتر نیاز دارند، مجدداً احیا کنند. برخی از ایده‌ها برای استراحت مغز در محیط کلاس عبارتند از:
- از دانشآموزان بخواهید تمرینات و حرکات کششی انجام بدهند.
- موسیقی آرام‌بخش بگذارید و اجازه بدهید دانشآموزان آزادانه رنگ‌آمیزی کنند.
- اجازه بدهید دانشآموزان چند دقیقه موسیقی آرامش‌بخش بشنوند و استراحت کنند.
- تمرین‌های ساده برای افزایش ذهن‌آگاهی دانشآموزان استفاده کنید.
(4) ایجاد یک برنامه‌ی کلاسی
ایجاد یک برنامه‌ی کلاسی روزانه ساختار و روال هر روز را از ابتدا فراهم میکند. یک برنامه‌ی زمانی قابل پیش‌بینی برای دانشآموزان ایجاد کنید و آن را در جایی نصب کنید که بتوانند آن را مشاهده کنند.
این بدان معنا نیست که برنامه هرگز نمی‌تواند تغییر کند – گاهی اوقات تغییر میکند و اشکالی ندارد! آنچه مهم است این است که در صورت امکان درباره‌ی آن تغییرات بحث و گفت‌وگو کنید.
(5) بررسی احساسات
مدیریت احساسات بخش بزرگی از مهارتهای خودتنظیمی است. وقتی احساسات خود را درک می‌کنیم و به طور مؤثر با آنها کنار می‌آییم، فضای عاطفی درونمان را برای مقابله با چالش‌های دیگر آزاد می‌کنیم.
معلمین میتوانند با آگاهی از احساسات دانشآموزانشان، از خودتنظیمی عاطفی آنها حمایت کنند. دانشآموزان میتوانند با یک برگه‌ی بررسی احساسات روزانه شروع کنند تا ارزیابی کنند که چه احساسی دارند و چه چیزی نیاز دارند تا بقیه‌ی روز، بهترین احساس را داشته باشند.
همچنین مهم است که به عنوان یک معلم نه‌تنها از این احساسات آگاه باشید، بلکه آنها را تأیید کنید. کودکان و نوجوانان باید پذیرای احساسات خود باشند.
(6) تمرین انتقال
زمان بین وظایف مهم، اهمیت دارد. هرچه این انتقال‌ها کوتاه‌تر و روان‌تر باشند، زمان بیشتری را می‌توانیم برای یادگیری صرف کنیم. برخی از استراتژی‌ها برای سرگرم‌کننده‌تر کردن تمرین انتقال بین مباحث مختلف در محیط کلاس عبارتند از:
- یک تایمر تنظیم کنید و سعی کنید زودتر از موعد درس را به اتمام برسانید.
- در زمان انتقال بین دروس یا مباحث مختلف موسیقی پخش کنید.
- از دانشآموزان بخواهید در زمان انتقال، مانند یک ربات (یا هر مورد دیگری که مد نظر شماست) حرکت کنند.
(7) ایجاد و توسعه‌ی روال‌های روزانه
روال‌ها فعالیت‌های چند مرحله‌ای را برای دانشآموزان به عادت تبدیل می‌کنند. در نظر بگیرید که چه فعالیت‌های چند مرحله‌ای باید در کلاس شما روال‌های روزانه‌ی مشخص داشته باشند. این روال‌ها را برای هر فعالیت چند مرحله‌ای تعیین کنید و دقت داشته باشید که حتماً هر روز اجرا شوند.
این روال‌ها ممکن است شامل نحوه‌ی ورود به کلاس درس در صبح، شروع کار صبحگاهی، ارائه‌ی تکالیف، قرار گرفتن در یک گروه و انتقال از یک کار به کار دیگر باشد.
(8) حل مسئله با هم
کودکان و نوجوانان هر روز با مشکلاتی روبرو می‌شوند. با حل مسئله با هم، می‌توانیم آنها را راهنمایی و حمایت کنیم تا در این مسیر تصمیمات خوبی بگیرند. نکته‌ی کلیدی در این راهکار حل مشکل با هم است نه اینکه مشکل را برای آنها حل کنید.
به عنوان مثال، اگر دانش‌آموزی نمی‌تواند یک مسئله‌ی ریاضی را حل کند و احساس ناراحتی میکند، می‌توانیم بپرسیم: مشکل چیست؟ این مشکل چقدر بزرگ است (از 1 تا 5)؟ چه راه‌حل‌هایی را می‌توانی امتحان کنی؟ به نظر تو چه راهکاری بهتر عمل خواهد کرد؟
(9) آماده شدن برای تغییر کلاس
آماده شدن برای انتقال از یک مبحث درسی به درس دیگر به دانشآموزان هشدار میدهد که فعالیت‌هایشان را تغییر خواهند داد. این برای همه‌ی دانشآموزان مفید است، به ویژه آن‌هایی که در زمینه‌ی مدیریت زمان با چالش رو به رو هستند.
می‌توانید برای کمک به آماده شدن برای انتقال از این راهکارها استفاده کنید:
- استفاده از تایمر بصری برای شمارش معکوس زمان انتقال.
- از زنگ استفاده کنید و 5 دقیقه قبل از انتقال هشدار دهید.
- یک آهنگ برای زمان انتقال بسازید یا انتخاب کنید و با دانشآموزان بخوانید.
(10) اختصاص زمان مشخص به امور انضباطی
در برنامه‌ریزی‌های کلاسی، زمان مشخصی را به صورت روزانه و هفتگی به امور انضباطی و پرداختن به نظم و ترتیب اختصاص دهید. از دانشآموزان بخواهید از این زمان برای مرتب کردن میز، کوله پشتی، کلاسور و لوازم کلاس استفاده کنند. دانشآموزان باید ببینند نظم و انضباط یک فعالیت طولانی مدت است، نه کاری که یک بار انجام بدهند و تمام بشود!
(11) برگزاری جلسات صبحگاهی
جلسه‌ی صبحگاهی هر روز یک زمان نیمه ساختار یافته است که به ایجاد روابط، مرور انتظارات و آموزش مهارتهای معنادار کمک میکند. دلایل زیادی برای این باور وجود دارد که هر کلاس باید یک جلسه‌ی صبحگاهی داشته باشد. این نه تنها راهی ساختاریافته و قابل پیش‌بینی برای شروع هر روز صبح است (که به خودی خود به ایجاد خودتنظیمی کمک میکند) بلکه مکان مناسبی برای آموزش مهارتهای خودتنظیمی نیز هست.
به عنوان مثال، ممکن است جلسات صبحگاهی روزانه را با تمرکز بر مسئولیت‌پذیری، برنامه‌های روتین برای موفقیت، استراتژی‌های آرامش بخش، فکر کردن قبل از صحبت، کنترل نفس و نظم، برگزار کنید. همه‌ی این مهارت‌ها ریشه در خودتنظیمی دارند و می‌توان آنها را مستقیماً در یک جلسه‌ی صبحگاهی آموزش داد.
(12) استفاده از بازی‌ها
بازی‌ها میتوانند راهی جذاب و سرگرم‌کننده برای ایجاد مهارتهای خودتنظیمی باشند. می‌توانید این بازی‌ها را به‌عنوان «وقفه» پس از انجام وظایف چالش‌برانگیز یا حتی به عنوان جایزه در پایان هفته انجام دهید. دو بازی در زمینه‌ی خودتنظیمی که می‌توانید امتحان کنید، به قرار زیر هستند:
بازی جنگا – وقتی بچه‌ها بلوک‌ها را برمی‌دارند، باید صبور، متفکر باشند و از خودکنترلی استفاده کنند.
بازی معلم می‌گوید (به انگلیسی: Simon Says- سایمون می‌گوید) – یک بازی ۳ نفره یا با تعداد بیشتر است که در آن ۱ بازیکن نقش «معلم» را بازی میکند و دستورهایی میدهد. بازیکنان تنها در صورتی باید دستورهای معلم را اجرا کنند که معلم در ابتدای دستور، عبارت «معلم می‌گوید» را گفته باشد. اگر بازیکنی دستوری را انجام دهد که ابتدایش «معلم می‌گوید» گفته نشده باشد یا دستوری را که باید انجام ندهد، از بازی حذف می‌شود.
(13) ارائه مداخلات هدفمند برای دانشآموزان خاص
برخی از دانشآموزان در مورد مهارتهای خودتنظیمی در کلاس به حمایت بیشتری نیاز دارند. برخی مداخلات هدفمندتر را برای کمک به موفقیت این دانشآموزان در نظر بگیرید، از جمله آموزش درس‌های خودتنظیمی.
(14) تمرکز بر رابطه
روابط قوی می‌تواند به ایجاد محیطی کمک کند که دانشآموزان بتوانند مهارتهای خودتنظیمی را بیاموزند و تقویت کنند. وقتی دانشآموزان احساس امنیت و حمایت می‌کنند، برای یادگیری مهارتهای خودتنظیمی شرایط مساعدتری خواهند داشت.
ایجاد یک رابطه‌ی قوی واقعاً مهم‌ترین راهی است که می‌توانیم به واسطه‌ی آن بر زندگی دانشآموزان تأثیر بگذاریم. راه‌های زیادی برای تقویت روابط قوی وجود دارد. ازجمله اینکه به دانشآموزان اجازه بدهیم درباره‌ی علایقشان و موضوعات غیرمرتبط با مدرسه با ما حرف بزنند.
(15) ایجاد یک فضای آرام در کلاس
یک فضای آرام، مکانی تعیین‌شده است که دانشآموزان میتوانند قبل از بازگشت به محیط کلاس، برای آرامش و خودتنظیمی به آنجا بروند. همه‌ی دانشآموزان به این فضا نیاز ندارند، اما این ابزار ارزشمندی برای کسانی است که به آن نیاز دارند.
مهم است که تاکید کنیم که فضای آرام برای استراحت نیست. درعوض، جایی برای کمک به تمرین مهارتهای مقابله و راهبردهای خودتنظیمی است. ابزارهای آرامش‌بخش مانند کتاب‌های رنگ‌آمیزی، کارت‌های تنفس آگاهانه، مجله و موارد دیگر را در این مکان قرار دهید. توپ‌های ضد استرس و دیگر ابزار مربوطه نیز میتوانند مفید باشند. [منبع]
نتیجه‌گیری
خودتنظیمی به فرآیند خود هدایتی اشاره دارد که از طریق آن دانشآموزان توانایی‌های ذهنی خود را به مهارتهای مربوط به وظیفه تبدیل می‌کنند. این مهارتی است که دانشآموزان با استفاده از آن برای مدیریت و سازماندهی افکار خود و تبدیل آنها به مهارتهای مورد استفاده برای یادگیری استفاده می‌کنند. زمانی که دانشآموزان با معلم خود ارتباط مثبتی برقرار می‌کنند، یاد می‌گیرند که احساسات و رفتارهای خود را بهتر مدیریت کنند.
نمونه‌هایی از خودتنظیمی در مدرسه شامل توانایی در اموری مانند این است: تنظیم واکنش به احساسات قوی مانند ناامیدی، هیجان، خشم و خجالت، آرام شدن پس از رخدادی هیجان‌انگیز یا ناراحت‌کننده، تمرکز روی یک کار، تمرکز مجدد بر روی یک کار جدید، کنترل تکانه‌ها و رفتار به گونه‌ای است که به دانش‌آموز کمک کند با دیگران کنار بیاید.
در این مقاله 15 راهکار و تمرین ساده برای آموزش و افزایش مهارت خودتنظیمی در دانشآموزان در محیط کلاس‌های درس ارائه شد که معلمین میتوانند با به کار گیری آنها، شرایط بهتری برای تحصیل دانشآموزان خود فراهم کنند.
سوال‌های متداول
خودتنظیمی توانایی درک و مدیریت رفتار و واکنش افراد به احساسات و اموری است که در اطراف آنها اتفاق می‌افتد. این شامل توانایی تنظیم واکنش به احساسات قوی مانند ناامیدی، هیجان، خشم و خجالت است یا توانایی اینکه پس از رخدادی هیجان‌انگیز یا ناراحت‌کننده آرام شوید یا روی یک فعالیت تمرکز داشته باشید.
خودتنظیمی توانایی درک و مدیریت رفتار و واکنشهای خود است. خودتنظیمی به کودکان و نوجوانان کمک میکند یاد بگیرند، خوب رفتار کنند، با دیگران کنار بیایند و مستقل شوند.
توسعه این مجموعه مهارت به دانشآموزان این امکان را میدهد که به طور مؤثرتری یاد بگیرند زیرا آنها میتوانند اهداف روشنی برای خود تعیین کنند و بر اساس اهداف و استراتژی‌های خود پیشرفت خود را زیر نظر بگیرند. خودتنظیمی به دانشآموزان اجازه میدهد تا در یادگیری خود فعالتر شوند. مهارت خودتنظیمی چیست؟
مهارتهای خودتنظیمی به دانشآموزان چه کمکی میکند؟
چرا معلمین باید خودتنظیمی را به دانشآموزانشان آموزش بدهند؟
