شناخت و کاهش اضطراب ریاضی: راهنمای دبیران

اضطراب ریاضی پدیده‌ای بسیار فراتر از دوست نداشتن موضوع این درس است. این یک مشکل واقعی برای دانش‌آموزان است، مشکلی که حافظه‌ی فعال مغز آن‌ها را مسدود می‌کند و منجر به شکل‌گیری یک چرخه‌ی مداوم اجتناب از ریاضی، موفقیت کم و ترس می‌شود. این شکل از اضطراب معمولاً در مهدکودک ظاهر می‌شود و تقریباً نیمی از کودکان دبستانی آن را تجربه می‌کنند.

افرادی که مشکل اضطراب ریاضی یا ریاضی‌هراسی دارند،  از ریاضی دوری می‌کنند. اما پرهیز از ریاضی یادگیری را سخت‌تر می‌کند چراکه اگر یک مفهوم ریاضی را نفهمید، آموختن مفهوم بعدی سخت‌تر می‌شود. اضطراب ریاضی تقریباً نیمی از دانش‌آموزان دبستانی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، در این مقاله علائم این پدیده و راهکارهایی برای مقابله با آن ذکر شده است.

علائم و نشانه‌های اضطراب ریاضی

اجتناب: اضطراب ریاضی و اجتناب از ریاضی همراه با یکدیگر هستند. آیا دانش‌آموزانی دارید که در طول آموزش ریاضی با هر بهانه‌ای کلاس را ترک می‎کنند؟ این می‌تواند چیزی بیش از تلاش یک دانش‌آموز برای فرار از درس باشد. دانش‌آموزانی که سطح بالایی از اضطراب ریاضی را تجربه می‌کنند، به هر قیمتی از ریاضیات اجتناب می‌کنند.

عدم پاسخگویی: آیا دانش‌آموزانی دارید که هنگام پرسیدن سوال در مورد ریاضی، دچار سردرگمی می‌شوند؟ وقتی دانش‌آموزان اضطراب ریاضی دارند، هر سوال مرتبط با ریاضی می‌تواند باعث ایجاد بروز استرس شدید در آن‌ها شود. این دانش‌آموزان به دلیل استرس، دسترسی کامل به حافظه‌ی فعال خود ندارند و این امر باعث می‌شود که نتوانند به وضوح فکر کنند. حتی ممکن است وقتی پاسخ سوال شما را می‌دانند نیز همین واکنش را داشته باشند، زیرا این هراس است که مانع پاسخگویی آن‌ها است، نه ریاضی.

اشک یا عصبانیت: اشک ریختن یا عصبانیت ممکن است نشانه‌ی اضطراب باشد، به خصوص اگر فقط در طول کلاس درس ریاضی ظاهر شود. دانش‌آموزان مبتلا به اضطراب ریاضی معمولاً به خودشان سخت می‌گیرند و با این فرض مضر و نادرست به کلاس ادامه می‌دهند که خوب بودن در ریاضی به معنای دریافت سریع پاسخ‌های صحیح است. این باورها و افکار کاملاً فلج کننده هستند.

گفت‌وگوی درونی منفی: دانش‌آموزانی که از اضطراب ریاضی رنج می‌برند، در مورد موضوع درس و توانایی‌های خود افکار منفی دارند. بسیاری از این صحبت‌ها ممکن است در ذهنشان اتفاق بیفتد، اما برخی از دانش‌آموزان ممکن است این نظرات را با صدای بلند با همسالان و معلم‌هایشان به اشتراک بگذارند و جملاتی مانند «من از ریاضی متنفرم»، «من در ریاضی خوب نیستم» و «من هرگز قادر به انجام این کار نخواهم بود» بگویند.

پیشرفت کم: با توجه به اینکه دانش‌آموزانی که اضطراب ریاضی دارند از درس ریاضیات اجتناب می‌کنند، جای تعجب نیست که این بر پیشرفت آن‌ها تأثیر بگذارد. این دانش‌آموزان نسبت به همسالان خود کمتر در معرض ریاضیات قرار می‌گیرند، در تکالیف و ارزیابی‌ها ضعیف عمل می‌کنند. دانش‌آموزان، نمرات پایین را به عنوان برچسب‌هایی می‌بینند که باور منفی آن‌ها را تأیید می‌کند؛ این باور که هرگز نمی‌توانند در درس ریاضی موفق عمل کنند.

راهکارهایی برای کاهش اضطراب ریاضی در دانش‌آموزان

به دانش‌آموزان زمان بدهید تا «چرایی» مباحث را بفهمند: بسیاری از دانش‌آموزانی که با اضطراب ریاضی دست‌ و پنجه نرم می‌کنند، ریاضی را مجموعه‌ای از مراحل بی‌معنی می‌دانند که باید به خاطر بسپارند. بنابراین تمرکز روی دستورالعمل‌ها و روش کار ممکن است اوضاع را بدتر کند.

همه‌ی دانش‌آموزان سزاوار اختصاص زمان برای درک ریاضیات هستند. نادیده گرفتن این زمان، باعث شده است که ریاضیات برای آن‌ها مبدل به درسی شود که نیاز به حافظه‌ی زیاد و برداشتن گام‌های تکراری دارد و اضطراب‌آور است.

از پیام‌های سالم و دقیق استفاده کنید: یکی از راه‌های حمایت از دانش‌آموزان دچار اضطراب ریاضی، گفت‌وگوهای منظم در کلاس درباره‌ی باورهای منفی آن‌ها است. به دانش‌آموزان اطمینان بدهید که اینگونه نیست که افراد خاصی در ریاضیات توانایی بیشتری داشته باشند. تاکید بر این موضوع اضطراب آن‌ها را کاهش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند خود را در جایگاه یک ریاضیدان ببینند.

کلماتی که معلم‌ها هنگام گفت‌وگو با دانش‌آموزان استفاده می‌کنند نیز مهم هستند. تحسین دانش‌آموزان برای پاسخ‌های صحیح، سرعت یا نمرات خوب، کمک چندانی به ارائه‌ی بازخورد مفید نمی‌کند. بلکه تحسین و استفاده از نظرات خاص در مورد فرآیندهایی که دانش‌آموزان برای حل مسائل استفاده می‌کنند، تصمیم آن‌ها برای نشان دادن ریاضیات به روش‌های مختلف یا استفاده از استراتژی‌های معقول خاص، همه‌ی دانش‌آموزان را تشویق می‌کند و ریاضیات را در دسترس همگان قرار می‌دهد.

هنگام پرسیدن سؤال، به دانش‌آموز برای فکر کردن زمان بدهید: برای دانش‌آموزی که اضطراب ریاضی دارد، پرسیدن سؤال در حضور دیگران می‌تواند تجربه‌ای دردناک باشد. همچنین می‌تواند این پیام ناخواسته را ارسال کند که فهم ریاضیات به معنای سریع پاسخ دادن است.

دادن زمان مناسب برای فکر کردن به دانش‌آموزان، به آن‌ها کمک می‌کند که درک مفهومی خود را افزایش دهند و به آن‌ها نشان می‌دهد که سریع بودن در ریاضی با خوب بودن در آن یکسان نیست.

زمانی که دانش‌آموزان احساس راحتی و امنیت می‌کنند، بهتر یاد می‌گیرند. ترس از اینکه معلم ممکن است هر لحظه نام آن‌ها را صدا بزند، باعث می‌شود برخی از دانش‌آموزان به جای ریاضیات، روی ترس تمرکز کنند. اگر نگرانی بابت این مسائل از بین برود، دانش‌آموزان زمان و فضای کافی برای تفکر عمیق خواهند داشت و با گذشت زمان ممکن است ایده‌های خود را داوطلبانه ارائه کنند.

از گروه‌بندی با توانمندی‌های مختلط استفاده کنید: معمولاً معلم‌ها دانش‌آموزان ضعیف را در یک گروه قرار می‌دهند و سوالات آسان‌تری به آن‌ها ارائه می‌دهند. اما دانش‌آموزان به‌ندرت از این گروه‌ها خارج می‌شوند و اغلب آموزش‌های بسیار متفاوتی نسبت به هم‌کلاسی‌های خود دریافت می‌کنند. چنین گروه‌هایی تقویت کننده‌ی تفکرات منفی دانش‌آموزان مضطرب در مورد توانمندی‌های خودشان است.

گروه‌بندی ناهمگن با دسترسی همگان به ریاضیات با کیفیت بالا و ایده‌ها و دیدگاه‌های مختلف، به همه‌ی دانش‌آموزان خدمت می‌کند. [منبع]

نتیجه‌گیری

اضطراب ریاضی یا ریاضی‌هراسی پدیده‌ای است که اغلب هنگام حل مسائل ریاضی به سراغ دانش‌آموزان می‌آید. این اضطراب می‌تواند باعث پریشانی دانش‌آموزان شود و به احتمال زیاد باعث بیزاری و اجتناب از تمام فعالیت‌ها مرتبط با ریاضی می‌شود.

معلم‌ها می توانند با ایجاد احساس راحتی در کلاس درس، اضطراب ریاضی را برای حمایت از دانش‌آموزان خود به حداقل برسانند. دانش‌آموزان باید احساس راحتی کنند، تا سؤالات خود را می‌پرسند. اگر دانش‌آموزان سؤال بپرسند، به آن‌ها کمک می‌کند تا ریاضیات را بفهمند.

افزایش اعتماد به نفس و خودکارآمدی می‌تواند اضطراب و ترس را کاهش دهد، چراکه دانش آموزان بیشتر و بیشتر احساس توانایی و انگیزه می‌کنند.

سوال‌‌های متداول