نقش فعالیت بدنی در سلامت دانش آموزان
شاید اگر از بیشتر بزرگسالان در مورد نقش ورزش و فعالیت بدنی در دوران تحصیل آنها بپرسید، کم و بیش با چنین نقل‌قول‌هایی روبه‌رو بشوید: «در دوران دانش‌آموزی در مورد اهمیت فعالیت بدنی و ورزش خیلی مطلب خواندم، مخصوصاً در زنگ علوم. ولی بیشترین فعالیت فیزیکی‌ای که آن زمان انجام می‌دادم هفته‌ای یک بار در زنگ ورزش بود که بیشتر اوقات کل کلاس دنبال یک توپ می‌دویدند و اصلاً برنامه‌ریزی شده و هدفمند نبود.»
اما اکنون پژوهش‌های بی‌شماری نشان داده‌اند که ورزش و فعالیت بدنی نقش مهمی در رشد کودکان و نوجوانان دارد و در سطح یادگیری و بهبود مهارت‌های مطالعه در دانشآموزان اثرگذار است. بنابراین زنگ ورزش و نوع فعالیت بدنی دانشآموزان در مدرسه اهمیت بیشتری یافته است. در این مقاله قصد داریم که درباره‌ی اهمیت ورزش و فعالیت بدنی در رشد فیزیکی و ذهنی کودکان و نوجوانان صحبت کنیم و به رابطه‌ی مستقیم ورزش با سلامت و سطح یادگیری دانشآموزان نگاهی بیندازیم.
چرا فعالیت فیزیکی برای دانشآموزان اهمیت دارد؟
فعالیت بدنی مناسب و هدفمند به بهبود حال روحی و جسمی هر فردی، فارغ از سن و جنسیت، کمک بسیاری می‌کند. اما این فواید در دوران کودکی و نوجوانی که فرد از لحاظ جسمی و ذهنی بیشترین رشد را تجربه می‌کند، از اهمیت دو چندانی برخوردار است.
تأثیر فعالیت بدنی بر سلامت جسم دانشآموزان
فعالیت بدنی میتواند به چند طریق بر رشد و پیشرفت کودکان و نوجوانان از لحاظ فیزیکی تاثیر بگذارد که از جمله‌ی آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت استخوانها، عضلات و بالا بردن ظرفیت شش‌ها
- بالا بردن هماهنگی و انعطاف بدن
- کمک به تنظیم وزن در کنار تغذیه مناسب
- کاهش چشم‌گیر شانس ابتلا به برخی بیماریهایی که در بزرگسالی خود را بروز می‌دهند، از جمله دیابت نوع دو، مشکلات قلبی، سرطان، آلزایمر و …
تأثیر فعالیت بدنی بر سلامت روان دانشآموزان
فعالیت بدنی و ورزش تنها به بدن کودکان برای رشد و پیشرفت و جلوگیری از مبتلا شدن به بیماریهای جسمی کمک نمی‌کند، بلکه میتواند بر سلامت روح و روان آنها نیز اثر بگذارد. فعالیت فیزیکی به اشکال مختلفی بر سلامت روان اثر می‌گذارد که از جمله‌ی آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمک به رشد عملکرد ذهنی که از ابتلای کودکان و نوجوانان به برخی اختلالات روحی مانند بیش‌فعالی، افسردگی و وسواس فکری-عملی جلوگیری می‌کند
- کاهش استرس و اضطراب و ایجاد حس آرامش
- کمک به بالا بردن عزت نفس کودک
- کمک به تنظیم خواب کودکان و جلوگیری از ایجاد مشکلات ناشی از بی‌خوابی یا خواب بیش از حد
- کمک به تمرکز آنها در حین یادگیری
- برقرار کردن ارتباط بهتر با معلم‌ها و دیگر دانشآموزان [منبع]
فعالیت بدنی مناسب برای دانشآموزان
اکنون که به اهمیت فعالیتهای بدنی و ورزش پی بردیم، نکته‌ی مهم و ضروری دیگری که باید به آن بپردازیم، تعریف فعالیت بدنی و ورزش مناسب برای کودکان و نوجوانان است. همان‌طور که با هدفمند کردن رژیم غذایی کودک و نوجوان می‌توان کاری کرد که از مواد غذایی بهره‌ی بهتری ببرد، به همان شکل با هدفمند کردن فعالیتهای بدنی آنها نیز میتواند کمک شایانی به رشد و پرورش کودکان و نوجوانان کرد.
مانند هر امر دیگری، فعالیت بدنی نیز قواعد مخصوص به خود را دارد و باید به نحو درست انجام شود تا نتیجه‌ی مورد نظر حاصل شود. اولین نکته که باید به آن توجه کرد، مقدار زمان مناسب برای فعالیتهای بدنی است.
چه مدت فعالیت بدنی برای دانشآموزان مناسب است؟
تحقیقات نشان داده است که مدت زمان مناسب برای فعالیت بدنی کودکان بالای شش سال، حداقل روزی یک ساعت است. این مدت زمان میتواند به چند دوره‌ی کوتاه‌تر تقسیم بشود تا از خسته شدن کودک جلوگیری شود.
در مورد ورزش‌های گروهی نیز بهتر است که ساعت‌هایی که کودک در هفته صرف انجام ورزش می‌کند، نباید از سن کودک بالاتر بروند.
انواع مختلف فعالیتهای بدنی مناسب برای دانشآموزان
ضروری است که والدین مطمئن شوند که کودک در برنامه‌ی ورزشی خود انواع مختلفی از فعالیت‌ها را جای داده است و مکرراً در حال انجام یک فعالیت نیست. متنوع کردن انواع فعالیتهای بدنی کودک میتواند به تقویت قسمت‌های مختلف بدن کمک بکند و همچنین از تکراری و خسته‌کننده شدن فعالیتهای ورزشی برای کودک و نوجوان جلوگیری کند. چند مثال از فعالیت‌هایی که برای کودکان مناسب تلقی می‌شوند، در ادامه ذکر شده‌اند:
پیاده‌روی یا دویدن
دویدن فعالیتی نیست که والدین بخواهند فرزند خود را به سمت آن سوق بدهند چرا که اکثر کودکان علاقه‌ی زیادی به دویدن دارند. تنها کاری که والدین باید انجام بدهند، هدفمند کردن این فعالیت کودکانه است تا فرزندشان از فواید آن بهره‌مند شود.
شنا کردن
اگر فرزند شما قابلیت شنا دارد و از آب نمی‌ترسد، این فعالیت بدنی میتواند سود زیادی برای او در بر داشته باشد. نکته‌ی دیگری که باعث تبدیل شنا به یک ورزش عالی برای کودکان می‌شود، این است که شنا به ایجاد عضله کمک می‌کند. چنانچه هوا برای پیاده‌روی و دویدن خیلی گرم باشد، شنا کردن میتواند بهترین جایگزین محسوب شود.
دوچرخه سواری
دوچرخه سواری یک ورزش مفرح و عین حال بصرفه است و همچنین یک روش حمل‌ونقل سازگار با محیط‌زیست به حساب می‌آید. اگر امکان دارد، فرزند خود را تشویق به استفاده از دوچرخه برای رفت و آمد به مدرسه بکنید. در این صورت دیگر نیازی نیست که کودک زمان دیگری را به ورزش اختصاص دهد.
برخی فعالیتهای مربوط به بدنسازی
آن دسته از فعالیتهای مربوط به رشته‌ی ورزشی بدنسازی که به ساخت عضله و تقویت استخوانها کمک می‌کنند، مانند شنای سوئدی یا بارفیکس برای کودکان و نوجوانان هم مناسب هستند. اگر به هر دلیل امکان ورزش کردن در بیرون از خانه وجود ندارد، کودک میتواند این فعالیت‌ها را در خانه انجام دهد. این نوع از فعالیت‌ها به طبع، سخت‌تر و چالش برانگیزتر از انواع دیگر فعالیت‌ها هستند و امکان آن وجود دارد که کودک به آنها علاقه نشان ندهد. تبدیل کردن این فعالیت به مسابقه، چه با والدین یا دیگر اعضای خانواده، میتواند باعث ایجاد شوق در کودک شود.
ورزش‌های گروهی مانند فوتبال و بسکتبال
این نوع از فعالیت‌ها احتمالاً ورزش‌هایی هستند که فرزند شما به آنها بیشترین علاقه را نشان می‌دهد. دیدن مسابقات ورزشی مانند جام جهانی فوتبال و یا مسابقات المپیک شوق ورزش کردن را در بیشتر کودکان بیدار می‌کند. ورزش‌های گروهی همچنین به اجتماعی شدن فرزند شما و دوست‌یابی کمک زیادی می‌کند.
نیازی نیست که والدین برنامه‌ریزی پیچیده‌ای برای این فعالیت‌ها داشته باشند چراکه کودکان و نوجوانان به طور طبیعی، شوق و هیجان زیادی برای انجام این ورزش‌ها دارند و می‌توان به راحتی این فعالیت‌ها را در برنامه‌ی کودک و نوجوان جا داد. نکته‌ی دیگر این است که نیازی نیست کودکان و نوجوانان همه‌ی ورزش‌های فهرست بالا را انجام دهند، بلکه دو یا سه نوع فعالیت بدنی برای آنها کافی است و بیشتر از این مقدار، میتواند باعث شود که کودک خسته شود و از انجام تمام فعالیت‌ها سر باز بزند.
اصول صحیح ورزش برای دانشآموزان
اگر زمانی که کودک و نوجوان به ورزش اختصاص می‌دهد، به طور اصولی و با توجه به قواعد آن ورزش صرف نشود، میتواند باعث بی‌اثر شدن فعالیت بدنی و یا حتی آسیب دیدن دانش‌آموز شود. ضروری است که امنیت و سلامتی کودکان و نوجوانان قبل از انجام هر فعالیتی در نظر گرفته شود. از اصول صحیح ورزش برای دانشآموزان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
گرم و سرد کردن
اهمیت گرم کردن قبل از انجام فعالیت بدنی و سرد کردن بعد از اتمام آن را به هیچ وجه نمی‌توان نادیده گرفت. گرم کردن و سرد کردن بدن به طور اصولی میتواند باعث جلوگیری از آسیب دیدن کودک و نوجوان بشود. از آنجایی که گرم و سرد کردن به اندازه‌ی خود فعالیت، هیجان‌انگیز نیست، ممکن است که کودکان و نوجوان انجان آنها را نادیده بگیرند؛ پس مربیان و یا والدین وظیفه دارند که از گرم و سرد کردن بدن آنها اطمینان خاطر حاصل کنند. مربی یا ولی میتواند در این مرحله با دانش‌آموز همراه شود تا به انجام آن مشتاق‌تر شود.
همراه داشتن تجهیزات مورد نیاز و پوشیدن لباس مناسب
همیشه از این که کودکان و نوجوانان لباس مناسب با ورزش موردنظر را به تن داشته باشند، اطمینان حاصل کنید. برخی از ورزش‌ها مانند فوتبال یا اسکیت نیاز به تجهیزات مخصوصی مانند ساق‌بند و یا کلاه ایمنی دارند و همراه نداشتن آنها در حین ورزش میتواند باعث آسیب‌دیدگی جدی کودک شود. نکته‌ی دیگر این است که بر تن داشتن لباس‌هایی متناسب با سایز دانش‌آموز میتواند باعث کم شدن میزان خستگی و تعرق کودک و نوجوان شود و آنها را به ورزش علاقه‌مندتر کند.
مصرف کافی آب
همراه داشتن آب کافی در هنگام تمرینات ورزشی، بسیار مهم است. اما اگر فرزند شما به نوشیدن آب در حین ورزش علاقه‌ای نشان نداد، می‌توان از جایگزین‌های دیگری مثل آب میوه‌های طبیعی استفاده کرد. کودکان در حین ورزش کردن مقدار زیادی عرق می‌کنند، پس نیاز است که آب از دست رفته به زودی به بدن باز گردد تا دانش‌آموز با مشکل کم‌آبی مواجه نشود.
در نظر گرفتن خستگی کودک و اختصاص دادن روزهای استراحت
روزهای استراحت نیز قاعده‌ی مختص به خود را دارند و باید به اندازه‌ی خود فعالیت بدنی جدی گرفته بشوند. ورزش کردن مکرر بدون داشتن استراحت مورد نیاز، باعث می‌شود که کودک در خطر بالای آسیب‌دیدگی قرار بگیرد. درنظر گرفتن حداقل دو روز به منظور استراحت در هفته، این خطر را تا حد بالایی کاهش می‌دهد. [منبع]
نتیجه‌گیری
ورزش و فعالیت بدنی یکی از مهم‌ترین بخش‌های زندگی نه‌تنها کودکان و نوجوانان، بلکه هر انسانی است. اما به این دلیل که بیشترین مقدار رشد بدنی و ذهنی در سنین کودکی شکل می‌گیرد، تشویق کودکان به ورزش کردن و مدیریت آن شاید یکی از مهم‌ترین کارهایی باشد که والدین می‌توانند برای سلامت جسمی و روحی کودک خود انجام دهند.
در این مقاله با مدت زمان مناسب برای اختصاص دادن به ورزش و فعالیت بدنی، انواع مختلف فعالیتهای بدنی و نکاتی که والدین باید در مورد فعالیتهای ورزشی فرزندانشان در نظر بگیرند، آشنا شدیم.
سوال‌های متداول
فعالیت بدنی منظم میتواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا آمادگی قلبی-تنفسی خود را بهبود ببخشند، استخوانها و ماهیچههای قوی بسازند، وزن را کنترل کنند، علائم اضطراب و افسردگی را کاهش دهند و خطر ابتلا به بیماریهایی مانند بیماریهای قلبی و سرطان را کاهش دهند.
دانشآموزانی که از نظر بدنی فعال هستند، معمولاً نمرات، حضور در مدرسه، عملکرد شناختی و رفتار بهتری دارند. فعالیت بدنی بالاتر و سطوح آمادگی جسمانی با بهبود عملکرد شناختی (به عنوان مثال، تمرکز، حافظه) در بین دانش آموزان مرتبط است.
دانش آموزان و اولیای آنها را از مزایای ورزش و فعالیتهای بدنی آگاه کنید، به کلاسهای تربیت بدنی اهمیت و اولویت بدهید، تجهیزات ورزشی مدرسه را ارتقا دهید، انجام برخی حرکات بدنی را در کلاس درس بگنجانید و جشنوارههای ورزشی به راه بیاندازید. چرا فعالیت بدنی برای دانش آموزان مهم است؟
فعالیت بدنی و ورزش چه اثری بر عملکرد دانش آموزان دارد؟
چه راهکارهای برای افزایش فعالیت بدنی دانشآموزان وجود دارد؟
