روش تدریس آنلاین [ابزار، راهبردها و اشتباهات رایج]
طی سالهای گذشته با پیشرفت تکنولوژی در بخش آموزش، روشهای تدریس آنلاین و آموزش مدرن جایگزین روش سنتی تدریس شدهاند. هرچند در حال حاضر فناوری در روشهای سنتی تدریس نیز نقش ایفا میکند و روند آنها را نیز متحول کرده است.
هم معلمان و هم دانشآموزان از روشهای تدریس آنلاین و آموزش پس از روند تدریس آنلاین بهره میبرند. معلمان از روشهای تدریس زیادی استفاده میکنند و این آموزشها را میتوان در سیستمهای تدریس آنلاین نیز به کار برد. روشهای تدریس میتواند بر اساس معیارهای مختلف مانند اهداف، حوزه موضوعی، فلسفه آموزش و جمعیتشناسی متفاوت باشد.
دنیا به اجبار همهگیری بیماری کرونا به آموزش آنلاین روی آورد، با طولانی شدن این روند، دنیای آموزش آنلاین نیز رشد و ترقی یافت. این نوع آموزش دارای مزایایی است که آزادی مکانی، آزادی زمانی و کاهش هزینه نمونهای از آنها است.
اما وقتی همه چیز آنلاین میشود و معلمان نیز از پلتفرlهای آنلاین برای آموزش دانشآموزان استفاده میکنند، باید روشهای تدریس آنلاین و آموزش آنلاین مؤثر را برای تسهیل ارتباط و تفاهم فراگیرند.
در این مقاله به روشهای تدریس آنلاین، ابزارهای تدریس آنلاین، چگونگی حفظ ارتباط آنلاین با خانواده و اشتباهات رایج در کلاسهای آنلاین پرداخته میشود.
روش های تدریس آنلاین
در زیر مؤثرترین راهبردهای آموزشی در حوزهی تدریس آنلاین آمده است:
ارائه دادن مطالب
نوع ارائهی مطالب برای مطالعه هم در کلاس حضوری درس و هم در انواع آموزش آنلاین اهمیت دارد. ارائهی مناسب چه به صورت آفلاین و چه آنلاین بر آموزش دیدن دانشآموزان تأثیر مستقیم میگذارد. معلمان باید اطلاعات مربوط به دست و کتاب درسی مرتبط را بهعنوان یک تسهیلگر، به نحو مؤثر مطرح کنند.
برای ایجاد یک ارائهی خوب، معلمان میتوانند از نمایههای بصری مانند تصاویر ثابت و متحرک، فیلمها و … استفاده کنند تا موضوع درس را قابل تماشا سازند و از این طریق انتقال اطلاعات به دانش آموزان را نسبتاً آسان کنند.
چند ابزار برای ارائه وجود دارد:
- گوگل اسلایدز (Google Slides)
- مایکروسافت پاورپوینت (Microsoft PowerPoint)
- پرزی (Prezi)
- اسلایدشِیر (SlideShare)
بیشتر بخوانید: |
تخته سفید آنلاین
معلمان میتوانند از تختههای سفید آنلاین در آموزش آنلاین استفاده کنند. در راه اندازی کلاس مجازی، یک تخته سفید آنلاین به آنها کمک میکند تا اطلاعات را منتقل کنند و ارتباط بهتری بین معلمان و دانش آموزان برقرار شود.
تخته سفید آنلاین بومی است که معلمان میتوانند نمودارها را روی آن بسازند، الگوها و نمودارهای از پیش ساخته شده را به اشتراک بگذارند، طرح بسازند، بنویسند و مانند تختهی درسی یک کلاس واقعی از آن استفاده کنند.
این تخته درست مانند تخته سیاه کلاس درس کار میکند، اما میتواند آنچه معلمان تدریس میکنند را دیجیتالی کند. این به آنها اجازه میدهد تا محتوا را چند باره به اشتراک بگذارند. معلمها و دانشآموزان میتوانند بلافاصله روی یک بوم به هم متصل شوند و از آن برای اهداف مختلف مانند نقشهبرداری ذهنی، انجام تمرینهای تعاملی، انجام تکالیف، مرور تکالیف، طوفان فکری در مورد درسها، ارائه بازخورد و … استفاده کنند.
کلاس های آنلاین زنده
با کلاسهای آنلاین، معلمها نیازی به جمع آوری دانشآموزان در کلاس درس برای آموزش آنها ندارند. در عوض، آنها میتوانند از طریق کلاسهای آنلاین زنده، سخنرانیها را در زمان واقعی ارائه کنند. کلاسهای آنلاین زنده به معلمها و دانشآموزان این امکان را میدهد که رو در رو با هم تعامل داشته باشند و محیطی مشابه کلاس درس را برای یادگیری فراهم سازند.
معلمها میتوانند از برنامهها و ابزارهای ویدئو کنفرانس که به صورت آنلاین در دسترس هستند، استفاده و برای اجرای کلاسهای معمولی با دانشآموزان ارتباط برقرار کنند. کلاسهای آنلاین زنده موانع دسترسی را میشکنند و معلمها حتی میتوانند با دانشآموزانی که در خارج از کشور اقامت دارند نیز ارتباط برقرار کنند. تخته سفید آنلاین در کلاسهای آنلاین زنده جذابتر عمل میکند.
معلمها باید از روشهای مختلف تدریس برای درگیر کردن دانشآموزان در سراسر کلاس آنلاین زنده استفاده کنند و برای آن، باید در مورد آنچه که قرار است تدریس کنند، آمادگی ذهنی کامل داشته باشند. برای اینکه دانشآموزان در طول کلاس احساس انفعال نکنند، معلمان باید در حین و بعد از کلاس سوالاتی بپرسند و به دانشآموزان اجازه پاسخگویی بدهند. آنها باید یک گروه بحث و گفتوگو ترتیب دهند تا دانشآموزان مشارکت فعال داشته باشند. معلمها برای جذابتر و جالبتر کردن کلاسها باید از پوسترها، فیلمها، تصاویر، سازماندهندههای گرافیکی، تصاویر و … استفاده کنند.
مربیان باید مطمئن شوند که کل موضوع را یکجا ارائه نمیکنند. در عوض، موضوع را به قطعات کوچکتر تقسیم کنند تا قابل هضم شود.
سخنرانی های تصویری از قبل ضبط شده
استفاده از سخنرانیهای ویدیویی از پیش ضبط شده که یکی از روشهای تدریس آنلاین مناسب است، سخنرانیها از قبل ضبط شده و به اشتراک گذاشته میشود. برخی از دانشآموزان این روشهای تدریس آنلاین و آموزش را بهتر از کلاسهای آنلاین زنده میدانند، زیرا به آنها این فرصت را میدهد که در زمان مورد نظر خود در کلاس شرکت کنند.
برخلاف کلاسهای آنلاین زنده، دانشآموزان میتوانند از ویدئو برای بازبینی و رفع اشکالات و ابهامات خود نیز استفاده کنند. همچنین اگر دانشآموزان متوجه درس نشوند، کار معلمها برای تکرار مفهوم کاهش مییابد چرا که دانشآموز میتواند خود بارها آن را گوش دهد.
معلمها باید در هنگام ضبط سخنرانی از نکات زیر آگاهی داشته باشند:
- با برنامهریزی برای ضبط مطالب آماده باشند.
- اگر از کیفیت کار خود پیش از ضبط مطمئن نیستید، یک بار آن را تمرین کنید.
- فیلمها باید برای مدت کوتاهی ضبط شوند. آپلود ویدیوهای طولانی به زمان نیاز دارد و همچنین درس را خستهکننده میکند و دانشآموزان اغلب این گونه ویدئوها را نادیده میگیرند.
- هنگام ضبط در یک فضای راحت بنشینید و از وسایل مختلکنندهی تمرکز که باعث حواسپرتی میشوند، دوری کنید.
کلاس درس معکوس
کلاس درس معکوس (Flipped Classroom) در چند سال گذشته محبوبیت زیادی به دست آورده و بهعنوان یکی از بهترین شیوهها در تدریس ظاهر شده است.
مفهوم کلاس درس معکوس کاملاً مخالف مفهوم کلاس درس سنتی است. در این مفهوم، دانش آموزان باید مطالب را قبل از اینکه معلمشان به آنها آموزش دهد، بخوانند و مرور کنند. این در واقع یک مفهوم معکوس از کلاس واقعی است که در آن معلمان تدریس میکنند و دانش آموزان بعداً مطالعه میکنند.
ویدئوها به یک عنصر اصلی در مدل کلاس درس معکوس تبدیل شدهاند. درحالیکه بسیاری از معلمها ویدیوهای خود را ایجاد میکنند، برخی نیز از ویدیوهای ایجاد شده توسط معلمهای دیگر استفاده میکنند. از پلتفرمهای اشتراکگذاری ویدئو مانند یوتیوب میتوان برای به اشتراک گذاشتن این ویدئوها در بین دانشآموزان استفاده کرد.
در زیر تکنیکهای موثر برای برگزاری کلاس درس معکوس آمده است:
- آزمونهای آنلاین – به دانشآموزان کمک میکند تا آنچه را که آموختهاند تنظیم کنند و درک خود از موضوع را بیشتر بهبود بخشند.
- نظرسنجیها – به دانشآموزان کمک میکند تا با نظرسنجی انتخابهای خود، آنچه را که آموختهاند، بازتاب دهند و تحلیل کنند.
- اینفوگرافی – تعامل دانشآموزان را افزایش میدهد و حافظه را تقویت میکند.
- نقشههای ذهنی یا ابرهای کلمهای – به دانشآموزان اجازه میدهد تا پیرامون حوزههای موضوعی، طوفان فکری ایجاد کنند و مهارتهای تفکر خود را توسعه دهند.
آموزش مبتنی بر بازی
دانش آموزان عاشق بازی هستند و در حین انجام بازی احساس خستگی نمیکنند. آموزش مبتنی بر بازی کمک میکند تا دانشآموزان ضمن لذت برد از فضای یک بازی رایانهای، در مورد مباحث درسی آموزش ببینند. این شیوه به دانشآموزان استرس وارد نمیکند، در عوض مشارکت آنها را در یادگیری افزایش میدهد. دانشآموزانی که در مطالعه مهارت کافی ندارند، میتوانند این روش تدریس را برای یادگیری و حفظ کردن مفید بدانند.
بسته به بازیای که انتخاب میکنید، چند نکته وجود دارد که باید هنگام اجرای آنلاین آن در نظر داشته باشید:
- از گزینه چت برای حذف نگرانیها و پاسخ به سوالات دانشآموزان و شفافسازی استفاده کنید و میتوانید به صورت زنده به سوالات دانشآموزان پاسخ بدهید. چت زنده راه عالی دیگری برای تکرار بحثهایی است که در کلاس درس انجام میشود. پلتفرمهایی چون Slack، WhatsApp، Facebook Messenger، Skype و … به دانشآموزان و معلمها این امکان را میدهند که در مورد درسها ارتباط برقرار و طوفان فکری ایجاد کنند. خود فضای چت، اطلاعاتی را برای بازنگری قبل از امتحانات یا تکالیف در اختیار دانش آموزان قرار میدهد.
- به دانشآموزان فرصت دهید تا پاسخهای خود را منعکس کنند و با تقسیم کردن بازی به دورههای بعدی با سایر اعضای گروه در مورد آنها بحث کنند.
- به دانشآموزان اجازه دهید تا با استفاده از پلتفرمهای چت مانند واتساپ، اسکایپ، اسلک، فیسبوک، رومهای برکآوت زوم و … به بحث و گفتوگو بپردازند.
وبلاگ کلاس
وبلاگ کلاس مفهومی نوآورانه است که به دانشآموزان اجازه می دهد با ایجاد یک وبلاگ به صورت فردی یا گروهی در مورد آنچه که یاد گرفتهاند، خودآموزی کنند. این وبلاگ را میتوان با دانشآموزان دیگر به اشتراک گذاشت تا آموزهها را به اشتراک بگذارند. از سوی دیگر، معلمها نیز میتوانند مطالب آموزشی خود را در وبلاگها به اشتراک بگذارند.
چگونگی برقراری ارتباط آنلاین با والدین
میدانیم که مشارکت والدین به شدت بر عملکرد دانشآموزان در مدرسه تأثیر میگذارد. تحقیقات متعددی اهمیت ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد، احترام و ارتباط قوی میان معلمها و والدین را نشان میدهد.
در محیط آنلاین، مشارکت والدین بسیار متفاوت به نظر میرسد. به عنوان فردی که از لحاظ فیزیکی با دانشآموز همراه است، والدین اکنون مسئول هستند که مطمئن شوند فرزندشان در حال انجام وظیفه است و هر روز برای تکمیل تکالیف وارد فضای آنلاین میشود.
ممکن است کمی طول بکشد تا برخی از والدین با نقش جدید خود سازگار شوند. به عنوان معلم، ما باید راههایی برای ارتباط و حمایت از والدین پیدا کنیم، راهبردهای یادگیری آنلاین را برای دانشآموزان ارائه دهیم و آنها را در طول سال تحصیلی درگیر نگه داریم.
1) یادآوریهای مکرر ارسال کنید
یادآورها، ابزار ارتباط دو طرفهی عالیای هستند که به شما امکان میدهد پیامهای متنی انبوه و شخصی ارسال کنید. این موارد را حتماً برای والدین یادآوری کنید:
- رویدادهای کلاس، زمانها و مکانها
- موعد مقرر برای تکالیف یا روزهای آزمون آتی
- پیوند به منابع، ویدئوها و مقالات
2) خبرنامههای هفتگی را به اشتراک بگذارید
ایمیل کردن خبرنامه به خانوادهها کمک میکند تا در جریان وقایع کلاس و مدرسه قرار گیرند. توصیه میکنیم برای حفظ ارتباط با والدین در تمام سال تحصیلی، تصاویر و دستاوردهای دانشآموز را برجسته کنید.
3)شفاف و مطابق با انتظارات خود عمل کنید
والدین میخواهند بدانند که برای حمایت از فرایند یادگیری فرزندشان چه کاری میتوانند انجام دهند، اما همیشه نمیدانند از کجا شروع کنند. گفتوگوهای واضح در مورد اهداف و انتظارات خود برای سال تحصیلی کمک میکند. در انتقال به یادگیری آنلاین، میتوانیم انتظاراتی که از والدین داریم را با آنها در میان بگذاریم:
- بررسی تاریخ سررسید تکالیف فرزندشان و آنچه که هر روز ارسال کرده است
- بررسی نمرات ارسال شده برای هر کلاس
- خواندن و پاسخگویی به ایمیلها و تماسهای معلمها
- تماس با معلم در صورت بروز هر گونه سوال، ابهام یا چالش
اشتباهات رایج معلمها در تدریس آنلاین
چند اشتباه رایج وجود دارد که حتی بهترین معلمهای کهنه کار در محیط آنلاین مرتکب میشوند. این اشتباهات را هنگام آموزش آنلاین به خاطر داشته باشید:
1) عدم تعیین حد و مرز با دانشآموزان و والدین
وقتی از خانه کار میکنید، جدا شدن از محل کار میتواند سخت باشد. زمانی که دانشآموزان و خانوادهها در تمام ساعات شبانهروز با شما تماس میگیرند، کار سختتر میشود. پاسخ دادن به تلفن یا ارسال یک پاسخ سریع، میتواند وسوسه انگیز باشد، اما مقاومت کنید.
ساعاتی را که در دسترس هستید را با خانوادهی خود به اشتراک بگذارید و به این ساعات پایبند باشید. بهتر است زمانی که به تدریس آنلاین و پاسخ دهی به سوالات اختصاص میدهید، مطابق زمانی باشد که در موقع تدریس حضوری، در مدرسه مستقر بودید. فرسودگی شغلی معلم، یک امر واقعی است که در نهایت نفعی هم برای دانشآموزان ندارد و عملکرد معلم را بسیار تضعیف میکند.
2) آزمایش نکردن ابزارهای جدید قبل از عرضه به دانشآموزان
همهی ما میدانیم که فناوری عالی است، اما زمانی که به درستی کار کند. گاهی در تدریس آنلاین همهچیز طبق برنامه پیش نمیرود، اما اشکالی ندارد! درست مانند کلاس درس سنتی، معلمان خود را تطبیق میدهند و اگر مشکلی پیش آید، ادامه میدهند. امتحان کردن یک ابزار جدید برای نخستین بار میتواند ترسناک باشد، بنابراین پیشنهاد میکنیم یک کلاس آزمایشی راهاندازی کنید و قبل از به اشتراک گذاری آن با دانشآموزان، از برخی از همکاران یا اعضای خانواده به عنوان مخاطب استفاده کنید.
3) استفاده فوری از فناوریهای جدید بدون ارائه دستورالعمل
در تعیین وظایف و تکالیف پیچیده بدون آموزش نحوهی استفاده از فناوری به دانش آموزان خود محتاط باشید. شما قطعا به دنبال این نیستید که دانشآموز شما زمان بیشتری را به جای یادگیری محتوای درسی، صرف رمزگشایی دستورالعملها کند.
هنگامی که با استفاده از یک ابزار فناوری جدید، درس یا تکلیفی تعیین میکنید، در نظر بگیرید که ممکن است خانوادهها دستکم 30 دقیقه تا یکساعت زمان را صرف یادگیری نحوهی استفاده از این فناوری بکنند. اگر میخواهید از فناوریهای جدی استفاده کنید، در کنار درس، دستورالعملهای واضح و نکات رایج در مورد عیبیابی ابزار مورد استفاده را ارائه بدهید. بهتر است، قبل از اختصاص دادن یک درس، یک «تکلیف ساختگی» از یک موضوع ساده را برای استفاده از ابزار جدید، تعیین کنید. به عنوان مثال، اگر ابزار یک میز گفتوگو است، بهتر است نخستین پستهای دانشآموزان در مورد کارهایی باشد که آنها برای تفریح در آخر هفته انجام دادهاند.
نرمافزارهای برگزاری کلاس آنلاین
در حال حاضر برخی نرم افزارهای برگزاری نشستها و کلاسهای آنلاین برای مخاطبان، رواج یافته است که در جهان به خوبی از آن استفاده میشود اما در ایران به دلیل برخی مشکلات ناشی از صاحبان این نرمافزارها همچون گوگل میت و زوم، ترجیح اجباری بر آن شده است تا از نرم افزارهای ویدئو کنفرانس یا وب کنفرانس همچون LMS (ال ام اس) استفاده شود.
مدارس مانند سازمانهای بزرگ نیستند که بخواهند با هزینهی هنگفت، فضای انحصاری آموزش مجازی تولید کنند و از نرمافزارهای آماده بر روی یک سرور اختصاصی استفاده میکنند که مهمترین آن، ادوبی کانکت Adobe Connect است. در ایران سایتهایی وجود دارند که ادوبی کانکت را بر روی سرورهای خود نصب کردهاند و مدارس میتوانند با پرداخت هزینهی کم، برگزاری کلاسهایشان را از سرورهای آنها انجام دهند.
سایتهایی هم هستند که سیستم سفارشی خود را برای برگزاری کلاسهای آنلاین طراحی کردهاند و آن را به مشتریانشان میفروشند. نرمافزارهایی همچون تیم ویووِر هم هستند که بسیار ارزانند و برای برگزاری کلاسهای آنلاین از آنها استفاده میشود.
سامانهی مدیریت آموزشی تراز میتواند تسهیلگر بهرهبردن معلمها و مدیران خلاق از فناوریهای روز برای آموزش و ارتباط با دانشآموزان و اولیای آنها باشد. استفاده از امکانات این سامانه، دریچهی تازهای رو به امکانات پیشرفتهی آموزش آنلاین، آزمونهای تحلیلی با قابلیت درک نقاط ضعف دانشآموزان و صدها امکان دیگر، باز میکند.
نتیجه گیری
با توجه به تأثیر بیماری همهگیر کرونا در سراسر جهان، آموزش آنلاین به یک ضرورت برای دانشآموزان برای یادگیری و معلمها برای آموزش تبدیل شده است. روشهای تدریس آنلاین، نجاتبخش آموزش بوده است. زمانی که معلمان آنلاین تدریس میکنند، باید روشهای آموزشی مختلفی را اتخاذ کنند تا دانشآموزان را به مشارکت فعال در مطالعات وادار کنند تا احساس انفعال نکنند.
آموزش آنلاین، شیوهای نوین از آموزش مجازی است که با استفاده از جدیدترین ابزارهای ارتباطی چون ایمیل، وبلاگ، وبسایت و نرمافزارها در بستر شبکههای کامپیوتری به ویژه اینترنت، محتوای آموزشی را در اختیار کارآموزان قرار میدهد. در آموزش آنلاین، معلمها و دانشآموزان به صورت همزمان از طریق اینترنت با یکدیگر تعامل دارند و آموزش و یادگیری را به انجام میرسانند.
در تدریس آنلاین، ابزارهایی همچون تصویر، گیف، صدا، گرافیک و تارنماها استفاده میشوند که معمولاً در روش سنتی، جایگاهی ندارند. همچنین فضایی را فراهم ساختهاند تا علاوه بر ارائهی مطالب و تعامل زنده اما غیرحضوری، بازخوردها را هم به دست آورند و آزمونها و آزمایشها را برای دانشآموزان فراهم سازند.
چت، فضای تعاملی را بین معلم و دانشآموز فراهم ساخته و فرصت بیشتری را در اختیار دانشآموزان قرار میدهد تا مشارکت فعالی در هنگام تدریس معلم داشته باشند. این نوع آموزش، محدودیت زمان و مکان را از بین برده است و فقط کافی است دانشآموز به اینترنت متصل شود.
سوالات متداول
آموزش آنلاین فرآیند آموزش دیگران در بسترهای مجازی است. این نوع آموزش شامل کلاسهای زنده، ویدئو کنفرانس، وبینارها و سایر ابزارهای آنلاین است. پیشرفت تکنولوژی باعث بهبود کیفیت آموزش از راه دور و افزایش روند آموزش الکترونیکی شده است.
- کلاسهای خود را با دقت برنامهریزی کنید چون دانشآموزان شما از نظر فیزیکی در کلاس حضور ندارند. - تهیه فناوری و مسلط بودن بر آن اهمیت دارد. - تنظیم یک محیط کاری مناسب مهم است. - نوآوری و تحریک بحث را فراموش نکنید. - برقرار کردن ارتباط منظم موثر است. - انگیزه دادن به دانشآموزان کلیدی است. - درخواست کمک و گرفتن بازخورد از نکات مهم در تدریس آنلاین است.
مفهوم کلاس درس معکوس کاملاً مخالف مفهوم کلاس درس سنتی است. در این مفهوم، دانش آموزان باید مطالب را قبل از اینکه معلمشان به آنها آموزش دهد، بخوانند و مرور کنند. این در واقع یک مفهوم معکوس از کلاس واقعی است که در آن معلمان تدریس میکنند و دانش آموزان بعداً مطالعه میکنند. آموزش آنلاین چیست؟
مهمترین نکاتی که برای آموزش آنلاین باید بدانیم چه چیزهایی هستند؟
برگزاری کلاس درس معکوس در تدریس آنلاین به چه معنایی است؟
چقدر اطلاعات اووووووو