راهنمای معلمان: مدیریت رفتارهای بی ادبانه در کلاس درس
در طول دو سال گذشته به دلیل همه‌گیری بیماری کرونا، آموزش آنلاین در مقاطعی به طول کامل جای حضور فیزیکی دانشآموزان در کلاس درس را گرفت. اکنون که با کاهش چشمگیر تلفات ناشی از ابتلای به این بیماری، مدارس بار دیگر کلاس‌های خود را به صورت حضوری برگزار می‌کنند، معلم‌ها و دیگر عوامل اجرایی در محیط مدارس با چالش‌هایی روبرو شده‌اند که از جمله‌ی آنها می‌توان به رفتارهای بی‌ادبانه یا بیاحترامی برخی دانشآموزان اشاره کرد.
اگرچه بروز رفتارهای بی‌ادبانه در کلاس چالشی همیشگی بوده است، اما در حال حاضر تعداد بیشتری از دانشآموزان به دلیل فاصله گرفتن از محیط مدرسه، برخی آداب را فراموش کرده و یا رعایت آنها را جدی نمیگیرند. در این مقاله راهکارهایی برای معلم‌ها، کادر آموزشی و اجرایی مدارس برای مدیریت صحیح رفتارهای بی‌ادبانه، خارج از عرف و چالش‌برانگیز دانشآموزان در کلاس درس ارائه شده است.
راهکارهایی برای مدیریت رفتارهای بی ادبانه در کلاس
اگرچه ممکن است دامنه‌ی رفتارهایی که در کلاس درس بی‌ادبانه تلقی می‌شوند در هر شهر، کشور و فرهنگی متفاوت باشد، اما برخی رفتارها در همه جای دنیا نامحترمانه به حساب می‌آیند. مثلاً دانش‌آموزانی که با وجود ممنوعیت استفاده از تلفن همراه در کلاس درس، از آن استفاده می‌کنند، با صدای بلند و الفاظ نامناسب با معلم صحبت می‌کنند، از انجام تکالیف خود امتناع می‌کنند و با صدای بلند به معلم «نه!» می‌گویند یا دانش‌آموزانی که هنگام تدریس شوخی کلامی نامناسبی می‌کنند و باعث فوران خنده در کلاس می‌شوند، همگی رفتارهایی نامناسب و بی‌ادبانه دارند.
اکثر معلم‌ها هر از گاهی با برخی از این موقعیت‌ها (یا احتمالاً همه‌ی آنها) مواجه شده‌اند. در این مقاله چندین راهکار ارائه شده است که به دبیران کمک می‌کند این رفتارهای چالش برانگیز را مدیریت کنند.
(1) ذهنیت خود را تغییر دهید
موثرترین استراتژی در واقع تغییر ذهنیت است. بچه‌ها رفتارهای بی‌ادبانه نشان نمی‌دهند تا بی‌ادب یا بی‌اخلاق باشند. کودکان و نوجوانان در لحظه و به بهترین شکلی که بلد هستند با احساسات چالش‌برانگیز خود کنار می‌آیند. بیایید در مورد آن فکر کنیم: آیا برای یک دانشآموز راحت‌تر نیست که از قوانین پیروی کند؟ در بیشتر موارد، راحت‌تر است. بنابراین، مهم است که به یاد داشته باشید که درواقع هدف دانشآموزان از رفتارهای حاکی از بیاحترامی، بی‌ادبانه یا چالش‌برانگیز، آسیب زدن به شما نیست. این رفتارها فقط راه‌های غلطی برای بیان نیازهای دانشآموز هستند.
(2) همدلی داشته باشید
به یاد داشته باشید که ما دقیقاً نمی‌دانیم در زندگی دانش‌آموزانمان چه می‌گذرد. نسبت به ضربه‌های روحی‌ای که برخی از دانشآموزان احتمالاً تجربه کرده‌اند، رویکرد آگاهانه‌ای اتخاذ کنید. به جای سرزنش و متهم کردن دانشآموز به دلیل رفتارش، یک گام به عقب بردارید و در نظر بگیرید که آنها نیز به‌نوعی در حال مبارزه هستند. حتی اگر دلایل مبارزه‌ی آنها را ندانیم، همدلی همیشه مفید است.
(3) با انتظارات همسو باشید
کودکان و نوجوانان به حد و مرز نیاز دارند. زمانی را صرف آموزش، بحث و در عین حال شنیدن و توضیح انتظارات بکنید. بزرگسالان می‌توانند سرگرم کننده باشند و همچنان قوانینی داشته باشند. با این حال، نکته‌ی کلیدی این است که بچه‌ها باید این قوانین را بشناسند و واقعاً درک کنند. قبل از کار گروهی، در مورد انتظاراتی که از هر عضو گروه وجود دارد، صحبت کنید. وقتی بچه‌ها مشغول فعالیت گروهی هستند، انتظارات خود را اجرا کنید و در مورد اهمیت آنها صحبت کنید. اگر به اجرای فعالیت‌های گروهی در کلاس خود علاقمند هستید، مطالعه‌ی مقاله‌ی «راهنمای گام به گام آموزش کار گروهی به دانش آموزان» میتواند راهگشا باشد.
قبل از فعالیت‌های انفرادی، مدلسازی کنید که یک دانشآموز مستقل خوب، چگونه عمل می‌کند. برای این انتظارات خود، دلایل و توضیحاتی ارائه کنید. همچنین مهم است که توجه داشته باشید که این فقط یک راهکار برای آغاز سال نیست. بازنگری انتظارات باید یک فرآیند در طول سال و مستمر باشد.
(4) رنجیده خاطر نشوید
به یاد داشته باشید که دانشآموزان شما، کودک و نوجوان هستند. آنها هنوز در حال یادگیری و رشد هستند. بسیار مهم است که بدانید رفتارهای آنها اغلب قرار نیست شما را هدف قرار دهد. همچنین در مورد این فکر کنید: آیا واقعاً از اینکه یک کودک 10 ساله مثلاً لباس شما را مسخره کرده است، ناراحت هستید؟ آیا واقعاً از اینکه یک نوجوان بیان کرده که کلاس شما بیهوده است، ناراحت هستید؟ وقتی این موقعیت‌های «بی‌ادبانه» را به این شکل بیان می‌کنیم، واقعاً رنجیدن از دانشآموزان حتی کمی احمقانه به نظر می‌رسد. با این اوصاف، مواقعی وجود دارد که کودکان و بزرگسالان می‌توانند از کلمات خود به عنوان سلاح استفاده کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، مهم است که آن رفتارها را به عنوان نیازها و کمبود مهارت دانشآموز در نظر بگیرید. تمام تلاش خود را به کار بگیرید تا رنجیده خاطر نشوید تا بتوانید آرام و مسلط بمانید.
(5) فقدان مهارت اجتماعی را در نظر بگیرید
وقتی دانش‌آموزی حرف بد یا بی‌ادبانه‌ای می‌زند، در نظر بگیرید که چگونه این رفتار میتواند نتیجه‌ی فقدان مهارتهای اجتماعی باشد. به عنوان مثال، اگر دانش‌آموزی مدام در کلاس صحبت کند، آیا واقعاً عمداً بی‌ادبی می‌کند یا در زمینه‌ی کسب مهارت خودکنترلی یا خودتعدیلی مشکل دارد؟ اگر دانش‌آموزی به شما بگوید که پیراهن شما زشت است، آیا سعی دارد بد رفتار کند یا فاقد فیلتر اجتماعی قوی است؟ قطعاً همه‌ی رفتارهای «بی ادبانه» در این دسته قرار نمیگیرند، اما این موضوع ارزش بررسی را دارد.
(6) روی رابطه تمرکز کنید
تمرکز مداوم بر رابطه با دانش‌آموزانی که رفتارهای بی ادبانه نشان می‌دهند، بسیار مهم است – هم برای شما و هم برای آنها. اغلب، کودک یا نوجوانی که رفتارهای چالش برانگیز نشان می‌دهد، نیاز به ارتباط دارد. زمانی را صرف صحبت با آنها در مورد موضوعات غیرمرتبط با مدرسه کنید، علایق آنها را بیابید، درباره خانواده‌ی آنها بشنوید و به موسیقی مورد علاقه‌ی آنها گوش دهید. هیچ موضوعی برای ایجاد رابطه خیلی کوچک نیست. قبل از اینکه بخواهید رفتار یک دانشآموز را اصلاح کنید، باید اتصال وجود داشته باشد. واقعا راه دیگری وجود ندارد.
(7) تا حد ممکن نادیده بگیرید
گاهی اوقات، کودکان و نوجوانان برای بیان احساسات خود از رفتارهای بی‌ادبانه استفاده می‌کنند. البته، این درست است که روش آنها برای بیان احساس غلط است، اما در موقعیتی که این رفتار صورت گرفته است، زمان مناسبی برای رسیدگی به این موضوع نیست. مواقع دیگر، بچه‌ها ممکن است برای جلب توجه، بدرفتاری کنند. در هر دو مورد، تا جای ممکن رفتار آنها را نادیده بگیرید. اغلب بهترین اقدام در لحظه همین است. دور شوید یا وانمود کنید که رفتار آنها را ندیده‌اید. اگر مجبور شدید در لحظه به برخی رفتارها بپردازید، بهتر است فقط بگویید: «بعداً در مورد آن صحبت خواهیم کرد». این جمله در عین اینکه نشان می‌دهد رفتار بی‌ادبانه‌ی دانشآموز بی‌جواب نمی‌ماند، احتمال جنگ قدرت را کاهش می‌دهد.
(8) برای احتمال بروز «تنش» آماده باشید
خودتان را برای مواجهه با تنش‌های احتمالی آماده کنید. به یاد داشته باشید که آرام عمل کنید، تنش‌زدایی کنید، احساسات را بپذیرید، مشکل را حل کنید و اندیشمندانه عمل کنید.
(9) به دنبال تنبیه نباشید
قطعاً روبرو شدن دانشآموز بی‌ادب با عواقب منطقی کارش، درست و بجا است. با این حال، مفهوم تنبیه امری متفاوت است. گاهی اوقات، زمانی که یک کودک یا یک نوجوان رفتار بدی می‌کند، اولین انگیزه‌ی ما این است که دانشآموز را اخراج و محروم کرده یا با تعیین تکالیف اضافی، او را تنبیه کنیم. تقریباً در همه‌ی مواقع، این تنبیه‌ها بیشتر از اینکه به حل مشکل کمک کنند، به رابطه‌ی معلم و دانشآموز آسیب می‌رسانند. استفاده از مهارت حل مسئله، همیشه بر تنبیه پیروز خواهد بود.
(10) دانشآموز را در کلاس نگه دارید
تا زمانی که دانشآموزان در کلاس شما هستند، می‌توانند به یادگیری ادامه دهند. این امر به‌ویژه برای آن دسته از دانش‌آموزانی که از انجام دادن کار خودداری می‌کنند، بسیار مهم است. حتی اگر دانشآموز کار کلاسی را شروع نمی‌کند، بگذارید در کلاس بماند. چنین دانش‌آموزانی از مکالمات و بحث‌های کلاسی بسیار بیشتر از آنچه در دفتر می‌شنوند یا بیرون از کلاس کسب می‌کنند، بهره خواهند برد. البته استثنائاتی نیز در این مورد وجود دارد، از جمله زمانی که دانشآموزان در یادگیری دیگران اختلال ایجاد می‌کنند یا اعمال خشونت‌آمیزی انجام می‌دهند. به جرات می‌توان گفت که این مواقعی است که گرفتن حمایت اضافی خارج از کلاس ضروری است. با این حال، در صورت امکان، دانشآموزان را در کلاس نگه دارید.
اگر در کلاس خود دانش‌آموزی دارید که وجود یک اختلال رفتاری در او توسط روان‌درمانگر تشخیص داده شده است، می‌توانید در مقاله‌ی «آموزش به دانش آموزان مبتلا به اختلالات عاطفی و رفتاری» اطلاعات بیشتری در مورد نحوه‌ی تدریس به او بیابید.
(11) چرایی رفتار را در نظر بگیرید
همیشه دلیلی پشت رفتارهای بی‌ادبانه‌ی دانشآموزان وجود دارد. اگر دانش‌آموزی دقیقاً زمانی که باید مسائل ریاضی را پای تخته حل کند، رفتار ناشایستی نشان می‌دهد، شاید واقعاً از انجام این کار در مقابل دیگران خجالت می‌کشد. اگر هنگام درخواست تکلیف، دانش‌آموزی به شما بی احترامی کند، شاید آن را نفهمیده و نمی‌خواهد احمق به نظر برسد. روی چرایی موضوع تمرکز کنید تا به جای سرزنش کردن، به سمت حل مسئله حرکت کنید.
(12) اندیشمندانه رفتار کنید
کمی وقت بگذارید و در مورد موقعیت‌هایی که منجر به ایجاد مشکل در کلاس درس شما شده است، فکر کنید. البته، نه برای اینکه خود یا دیگران را سرزنش کنید. فقط در نظر بگیرید که چه رفتارهایی اشتباه بوده و چه چیزی می‌توانسته بهتر پیش برود. آیا می‌توانستید به روش دیگری سؤال بپرسید؟ آیا دانشآموز را در موقعیتی قرار دادید که احتمالاً برای او بسیار ناراحت‌کننده بوده است؟ آیا کلاس بیش از حد پر سر و صدا بود که باعث ناراحتی آن دانشآموز شد؟ ذهنی باز داشته باشید و از خود چند سوال بپرسید تا بفهمید دفعه‌ی بعد چه کاری را بهتر می‌توانید انجام دهید.
(13) با دانشآموز ملاقات خصوصی داشته باشید
با دانشآموز بدرفتار ملاقات خصوصی داشته باشید و با او صحبت کنید. به جای سرزنش، به او بگویید که متوجه شدهاید مشکلی وجود دارد و میخواهید به حل آن کمک کنید. برای مثال، بگویید: «دیروز وقتی در یک گروه کار می‌کردی متوجه مشکلی شدم. چه شده است؟»
(14) گوش بسپارید
ما به عنوان معلم، گاهی اوقات عادت داریم بیشتر از اینکه گوش کنیم، صحبت کنیم. در این صورت، به جای صحبت با دانشآموز، به آنها فرصت دهید تا صحبت کنند. گاهی اوقات، از آنچه می‌شنوید، شگفت‌زده خواهید شد. شاید آن دانشآموز اصلاً متوجه نشده باشد که برای کلاس مزاحمت ایجاد کرده است. شاید دانشآموز از چیزی که شما در ابتدا گفتید احساس بیاحترامی کرده است. صرف نظر از اینکه در مورد رفتار آنها چه فکر می‌کنید، به بچه‌ها فرصت صحبت بدهید. آنها لیاقت این را دارند. این میتواند پایه‌ای برای ترمیم روابط شما با آنها باشد.
(15) از روش طوفان فکری استفاده کنید
پس از گوش دادن به صبحت‌های یک دانشآموز، راهبردهایی را مطرح کنید و به بحث بگذارید که ممکن است مسائل موجود را حل کنند. باز هم، در مورد پیشنهادات دانشآموز با ذهن باز برخورد کنید. برخی از ایده‌های خود را نیز ارائه دهید. در واقع بهترین راه‌حل‌ها معمولاً همیشه در همفکری با هم یافت می‌شوند.
اگر اطلاعات شما درباره‌ی روش طوفان فکری و روش استفاده از آن در محیط کلاس کافی نیست، می‌توانید مقاله‌ی «روش استفاده از طوفان فکری در تدریس» را مطالعه کنید.
(16) با هم برنامه‌ریزی کنید.
پس از طوفان فکری، با دانشآموز خود یک برنامه‌ی اقدام خاص تنظیم کنید. حداقل یک کار را که دانشآموز میتواند انجام دهد و یک کار که شما می‌توانید انجام دهید تا دفعه‌ی بعد شرایط بهتر باشد، بیایید. لازم نیست این برنامه‌ریزی پیچیده باشد. فقط باید نشان دهید که اهمیت می‌دهید و هر دو در مسیر درستی کار می‌کنید.
(17) برای حمایت‌های اجتماعی و عاطفی وقت بگذارید
همه‌ی کودکان و نوجوانان مستحق دریافت حمایت‌های اجتماعی و عاطفی از سوی بزرگسالان هستند. این موضوع را می‌توان در جلسات مشاوره‌ی صبحگاهی یا حتی سالن‌های مطالعه انجام داد. با دانشآموزان در مورد احساساتشان و آنچه در دنیای آنها می‌گذرد صحبت کنید. این مداخله رفتارهای مخرب یا چالش برانگیز را برطرف نمی‌کند، اما یک رویکرد پیشگیرانه است که به دانشآموزان در طول سال کمک می‌کند و ممکن است حتی مشکلات را پیش از شروع آنها، متوقف کند.
(18) مهارتهای اجتماعی را آموزش دهید
اگر دانش‌آموزی فاقد برخی مهارتهای اجتماعی است، به او آموزش دهید. اگر باید روی مدیریت احساسات خود کار کند، مدیریت هیجانی و راهبردهای مقابله را آموزش دهید. اگر دانشآموزان نیاز به کار بر روی خودکنترلی دارند، درباره‌ی راهبردهای خودتنظیمی بحث و تمرین کنید. قطعاً همه‌ی معلم‌ها برای آموزش این مهارتها وقت ندارند، اما راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید با بهره‌گیری از آنها، مهارتهای اجتماعی را در آموزش خود ادغام کنید یا از مشاوران مدرسه بخواهید روی ضعف‌های دانشآموزان در مورد این مهارتها در ساعات غیردرسی کار کنند.
(19) بر مراقبت از خود تمرکز کنید
کار با رفتارهای چالش برانگیز میتواند استرس‌زا باشد. زمانی را برای استراحت و آرامش خود به عنوان معلم در نظر بگیرید. به فعالیت‌های آرام‌بخشی بپردازید که برای شما مفید هستند. این فعالیت‌ها ممکن است شامل مواردی نظیر مطالعه در خانه، رفتن به باشگاه بدنسازی یا وقت گذراندن با دوستانتان باشد. [منبع]
نتیجه‌گیری
در این مقاله مجموعه‌ای از چندین راهکار عملی در راستای برخورد صحیح با رفتارهای بی‌ادبانه‌ی دانشآموزان بیان شد. در تمام این موارد بر چند موضوع اساسی تأکید شد که شامل حفظ آرامش، تنش‌زدایی، پذیرش احساسات، تمرکز بر حل مشکل به جای تنبیه و اندیشمندانه عمل کردن بود. این موارد عناصر اساسی برخورد با رفتارهای چالش برانگیز در کلاس درس هستند، از جمله رفتارهایی که ما آنها را بیاحترامی و بی‌ادبی می‌دانیم.
پس از پایان همه‌گیری بیماری کرونا و حضوری شدن کلاس‌های درس، برخی چالش‌ها در مدرسه پررنگ‌تر شدند و بهتر آن است که کادر آموزشی مدارس اطلاعات و آگاهی خود را در این موارد بالاتر ببرند. مطالعه‌ی مقالات «10 راهکار برای افزایش نشاط در کلاس» و «راهکارهایی برای کمک به دانشآموزان سوگوار» میتواند برای برخورد صحیح با مصائب پساکرونایی در مدارس، مفید باشد.
سوال‌های متداول
بسیاری از دانشآموزان به دلیل اینکه نمیدانند چه کاری باید انجام دهند، در الگوهای رفتاری نامناسب قرار میگیرند. اگر دانشآموز نداند چگونه مهارتهای اجتماعی نظیر احترام یا مهربانی را نشان دهد، درخواست از آنها برای اینکه بهتر رفتار کنند، ارزش چندانی ندارد. این مهارتها باید آموزش داده شوند.
به دانشآموزان خود احترام بگذارد و نگاه بالا به پایین به آنها نداشته باشد، به جای قوانین از بالا به پایین یک توافق کلاسی با دانشآموزانش داشته باشد، نیازهای جسمی و عاطفی دانشآموزانش را درک کند، منصف و منطقی باشد، حس شوخ طبعی داشته باشد، یک فضای آموزشی امن فراهم کند و با اخلاص به تدریس بپردازد.
احترام یک عامل اساسی بسیار مهم در توسعه و حفظ یک محیط آموزشی سالم است. این احترام است که فضا را برای توسعه‌ی اعتماد و یادگیری باز می‌کند. معلم برای اثرگذاری بر دانشآموزان نیاز دارد که بچه‌ها به او اعتماد کنند و از وی در زمینه‌هایی پیروی کنند. چه چیزی باعث بیاحترامی دانشآموزان نسبت به معلم و کلاس میشود؟
یک معلم چگونه میتواند احترام دانشآموزان را جلب کند؟
چرا دانشآموزان باید برای معلم و کلاس احترام قائل باشند؟
