نقش نمونه سوال در افزایش سطح یادگیری | معرفی اپلیکیشن رایگان

نمونه سوالات می‌توانند نقش بیشتری از اندازه‌گیری میزان دانسته‌های دانش‌آموزان ایفا کنند. پرسش‌های چالش بر‌انگیز، جذاب و مؤثر، موجب بروز بحث‌های مفید میان هم‌کلاسی‌ها می‌شوند. این سوال‌ها دانش‌آموزان را تشویق می‌کنند تا درک خود را از مفاهیم کلیدی مباحث درسی، بررسی و اصلاح کنند. استفاده از سوالات در قالب آزمون‌هایی برای سنجش میزان دانسته‌های دانش‎‌آموزان در تمام نظام‌های آموزشی معمول است. اما آیا تنها خاصیت سوال همین است؟ چرا بهره‌گیری از سوال در روند آموزش اهمیت دارد؟

در این مقاله پاسخ این سوالات و نحوه‌ی بهره‌گیری از نمونه‌ سوال‌های درسی برای بالا بردن سطح یادگیری دانش‌آموزان تشریح می‌شود. همچنین با معرفی اپلیکیشن هم‌درس، شما با دنیایی متفاوت در حوزه‌ی تکنولوژی آشنا خواهید شد. هم‌درس با بهره‌گیری از نمونه سوالات و تمرین‌های سطح‌بندی شده‌، به شکلی هوشمندانه نقاط ضعف دانش‌آموزان را کشف و رفع می‌کند.

چرا نمونه سوال‌ها در آموزش اهمیت دارند؟

تحقیقات علمی ثابت کرده است که برخلاف تصور اغلب دانش‌آموزان، مطالعه‌ی مکرر متن کتاب‌های درسی یا جزوه‌ها، موثرترین راه برای یادگیری نیست. روانشناسان حوزه‌ی آموزش در طی سال‌های گذشته انواع مختلفی از روش‌های مطالعه‌‌ی علمی را معرفی کرده‌‎اند. یکی از شناخته‌شده‌ترین این روش‎‌ها، «تمرین بازیابی» است.

اما هنگامی می‌توان به بازیابی اطلاعات آموخته شده پرداخت که انواع سوالات در اختیار شما قرار بگیرند. این تمرین‌ها و سوالات را خودتان می‌توانید طرح کنید. همچنین می‌توانید از منابع موجود مانند کتب کمک آموزشی یا سرویس آموزش مبتنی بر تمرین «هم‌درس» بهره ببرید. بهره‌گیری از این نمونه سوالات و تمرین‌ها فواید زیادی برای افزایش سطح یادگیری شما دارند. از جمله‌ی این فواید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• با بهره‌گیری از سوالات مشخص می‌شود که درک دانش‌آموزان از مطالب درسی به چه میزان است.
• استفاده و تمرین با نمونه سوال، راهی برای درگیر شدن دانش‌آموزان با مباحث درسی است که موجب حفظ توجه و تقویت مشارکت آن‌ها در هنگام یادگیری می‌‎شود.
• سؤالات می‌توانند موجب مرور مطالب مهم درسی، بیان دوباره‌ی آن‌ها‌، تأکید بر مباحث مهم یا خلاصه‌وار آموختن مطالب شوند.
• سوالات باعث تحریک بحث و تفکر خلاق و انتقادی در میان دانش‌آموزان می‌شود که این موضوع فرآیند یادگیری را برای آن‌ها تسهیل می‌کند.
• پرسش‌ها به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا با نگارش مباحث خوانده و آموخته شده در قالب کلمات، مطالب درسی را بهتر به حافظه بسپارند.

ملاحظاتی برای طرح و استفاده از سوالات موثر

استفاده از سوال برای تمرین بازیابی اطلاعات درسی و افزایش سطح یادگیری، منوط به درک ویژگی سوالات موثر است. با بحث در مورد سؤالات به صورت گروهی، دانش‌آموزان فرصت یادگیری از دیدگاه‌های مختلف را دارند. پس به کارگیری سوال در روند آموزش در کلاس درس نیز، کمک شایانی به افزایش توجه و درک دانش‌آموزان می‌کند.

اما باید دید سوالات موثر برای تقویت حافظه، ارتباط بخشیدن میان مفاهیم مختلف درسی و تمرین مناسب دارای چه ویژگی‌هایی هستند:

• سوالات موثر برای دانش‌آموزان معنادار و قابل درک هستند.
• سوالات موثر دانش‌آموزان را به چالش می‌کشند، اما آنقدر دشوار نیستند که حل چالش ناممکن به نظر برسد.
• سوال‌های بسته، مانند سؤالاتی پاسخ بله/خیر یا چند گزینه‌ای دارند، می‌توانند به سرعت درک مطلب را بررسی کنند.
• پرسش‌های باز با پاسخ تشریحی، تفکر و پردازش اطلاعات گسترده‌ای را بررسی می‌کنند و برمی‌انگیزند.

اثرات منفی سوالات بی‌نتیجه

در ادامه چند نمونه از ویژگی‌های سوالات بی‌نتیجه نیز ذکر شده‌اند که نشان می‌دهند استفاده از سوالات غیرموثر چه آفاتی در پی دارد:

• سوالات مبهم بی‌نتیجه هستند. دانش‌آموزان از آنچه در مورد آن پرسیده می‌شود، مطمئن نیستند و ممکن است از تلاش برای پاسخ دادن خودداری کنند.
• سوالاتی که اطلاعات بیش از اندازه‌ای در خود جا داده‌اند، موثر نیستند. شاگردان ممکن است حدس بزنند که شما چه می‌خواهید بگویند نه اینکه به شما بگویند خودشان به چه فکر می‌کنند.

سوالات بی‌نتیجه فقط شامل سوالات آزمون‌های درسی نیستند. همانطور که ذکر شد معلم‌ها می‌توانند با طرح سوالات خوب در روند آموزش هم توجه دانش‌آموزان را جلب کنند. اما پرسیدن سوالاتی مانند «آیا کسی سوالی دارد؟» یا «آیا همه درس را متوجه شدند؟» تاثیر مثبتی در پی ندارد. اکثر دانش‌آموزان پاسخی به این سوالات نمی‌دهند حتی اگر پاسخ دهند، پاسخ آن‌ها فقط گزارش ارزیابی خودشان از درک مطلب است. درحالی که سوالات معلم باید به سمتی سوق پیدا کند که خودش به شکل غیرمستقیم متوجه شود دانش‌آموزان درس را به خوبی فهمیده‌اند یا هنوز برایشان جا نیفتاده است.

نکات مهم در طراحی یا انتخاب سوالات موثر

برای طراحی یا انتخاب سوالات موثر، ابتدا باید اهداف آموزشی خود را به عنوان معلم یا دانش‌آموز مشخص کنید و سؤالات را در هماهنگی با این اهداف طراحی یا انتخاب کنید.

در نظر بگیرید که کدام سطح از یادگیری را هدف قرار داده‌اید (یعنی می‌خواهید به خاطر بسپارید، درک کنید، مفاهیم درسی را به کار بگیرید، تجزیه و تحلیل کنید یا سطح یادگیری را ارزیابی کنید).

اپلیکیشن هم‌درس به‌عنوان یک سرویس یادگیری مبتنی بر تمرین کار شما را برای دریافت و انتخاب سوال راحت کرده است. هم‌درس یک اپلیکیشن هوشمند است که سطح یادگیری شما را تحلیل و ارزیابی می‌کند. هنگام استفاده از این نرم افزار شما با آزمون‌های درسی بی‌شماری روبرو می‌شوید. این آزمون‌ها درس به درس و بر اساس پایه‌ی تحصیلی و رشته‌ی شما طبقه‌بندی شده‌اند. سوالات درسی اپلیکیشن هم‌درس همچنین بر اساس هر مبحث درسی تفکیک شده‌اند. این موضوع به شما کمک می‌کند تا تمرین خود را بر مباحثی که در آن‌ها ضعف بیشتری دارید، متمرکز کنید.

علاوه بر موارد مذکور، اپلیکیشن هم‌درس سوالات و آزمون‌های خود را بر اساس سطح‌بندی از بسیار ساده تا بسیار دشوار یا المپیاد تقسیم‌بندی‌ کرده است و بر اساس میزان پاسخگویی صحیح شما به سوالات، رشد شما در سطوح مختلف را اندازه‌گیری می‌کند. ثبت زمان مطالعه، شرکت در لیگ‌های رقابتی، رفع اشکال هوشمند و برگزاری آزمون‌های چالشی از دیگر ویژگی‌های اپلیکیشن هم‌درس هستند.

طراحی سوالات موثر بر اساس اهداف آموزشی

دبیران نیز برای بهره‌گیری از ویژگی‌های موثر نمونه سوالات درسی در افزایش سطح یادگیری دانش‌آموزان باید نکاتی را برای طراحی سوالات خوب، درنظر بگیرند. نمونه سوالات درسی باید شامل انواع گوناگونی باشند و هر نوع اهداف آموزشی متفاوتی را دنبال کند، به‌عنوان مثال:

• سوالاتی که دانش‌آموز با پاسخگویی به آن‌ها علت یک رویداد یا دلیل ایجاد یک موقعیت یا شرایط خاص را توضیح دهد (این سوال‌ها معمولاً با «چرا» شروع می‌شوند).
• سوالاتی که در آن‌ها دانش‌آموز استدلال کرده و توضیح می‌دهد چرا از میان چند گزینه، جواب مورد نظر خود را برگزیده است و پاسخ‌های دیگر نادرست هستند.
• سوالاتی که دانش‌آموزان برای پاسخ‌گویی به آن‌ها باید موقعیت‌ها، موارد، ایده‌ها، افراد یا اشیاء را با هم مقایسه کنند. [منبع]

نتیجه‌گیری

روانشناسان آموزش در طول دهه‌های گذشته راه و روش‌های جدیدی برای مطالعه‌ی موثر مطرح کرده‌اند. آن‎‌ها تأکید دارند که مطالعه‌ی چندباره‌ی متن کتاب‌های درسی راه موثر و مفیدی برای درک و سپس حفظ مطالب درسی نیستند. بنابراین مراحل مختلفی برای مطالعه در نظر گرفتند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها خودآزمایی یا یادگیری مبتنی بر تمرین (خودارزیابی) با بهره‌گیری از نمونه سوال‌ها و تمرین‌های درسی است. با به کار گیری این روش، دانش‌آموزان قابلیت‌ها و توانایی‌های خود را شناسایی می‌کنند. ایرادات و اشکالات درسی و نقاط ضعف آن‌ها نیز آشکار می‌شود. بدین ترتیب دانش‌آموزان نحوه‌ی بهبود عملکرد خود را تشخیص داده و یاد می‌گیرند که مستقل و انتقادی بیندیشند.

اما سوال‌هایی که برای بازیابی اطلاعات درسی، رفع اشکالات و افزایش یادگیری استفاده می‌شوند، باید دارای ویژگی‌هایی باشند. باید بررسی کرد که آیا این سؤالات با درک قبلی دانش‌آموزان از مطالب درسی ارتباط دارند؟ آیا موجب پیوستگی درک آن‌ها و پیوند مباحث درسی در ذهن دانش‌آموزان می‌شوند؟ آیا این سوال‌ها باعث می‌شوند مفاهیم کلیدی که دانش‌آموزان یاد می‌گیرند، به کار گرفته شوند؟ آیا این سوال‌ها باعث بحث و بیان استدلال در میان همسالان می‌شود؟ و درنهایت آیا نمونه سوالات استفاده شده، وضوح لازم را دارند؟

سوال‌های متداول

خودآزمایی چگونه یادگیری را بهبود می‌بخشد؟

پرسشگری مؤثر از خود، می‌تواند آگاهی و کنترل تفکر دانش‌آموزان را بهبود ببخشد. این موضوع به نوبه‌ی خود می‌تواند سطح یادگیری آن‌ها را افزایش دهد. خودآزمایی و پرسش‌گری درنهایت می‌تواند حفظ بلندمدت دانش را افزایش دهد. مهارت و توانایی دانش‌آموزان برای اعمال و انتقال دانش و مهارت‌هایی که یاد می‌گیرند نیز بهبود می‌یابد.

چرا استفاده از سوال برای یادگیری مهم است؟

استفاده از تکنیک‌های پرسش‌گری مهم است زیرا می‌تواند یادگیری را تحریک کند، پتانسیل دانش‌آموزان را برای تفکر افزایش دهد، آن‌ها را به سمت ایده‌های روشن سوق دهد، تخیل آن‌ها را برانگیزد و برای عمل در دانش‌آموزان انگیزه ایجاد کند. استفاده از سوال همچنین یکی از راه‌هایی است که معلم‌ها با بهره‌گیری از آن به دانش‌‎آموزان کمک می‌کنند تا دانش خود را به طور مؤثرتری توسعه دهند.

تمرین با سوالات چگونه یادگیری مباحث درسی را تسهیل می‌کند؟

نمونه سوالات ذهن دانش‌آموز را درگیر خود می‌کنند، توجه دانش‌آموز را مستقیم به موضوعات یا جنبه‌های خاص مباحث درسی که اهمیت بیشتری دارند جلب می‌کنند، به دانش‌‎آموزان کمک می‌کنند تا اطلاعات را ترکیب کنند و درنهایت موجب تقویت حافظه‌ی دانش‌آموز می‌شود.