نکات روز اول مدرسه برای کلاس اولی ها
دبستان پایه ی دوران تحصیلی یک کودک است و کلاس اول، نخستین خشت از این بنیان است. کودک با حضور در مدرسه برای نخستین بار، مسئولیت اجتماعی می پذیرد و به فعالیت هایی می پردازد که پیش از این برای آنها وظیفه ای نداشته است.
او برای نخستین بار احساس استقلال می کند و به این سو حرکت می کند که کلمات را بشناسد، معانی آنها را بیابد و در زندگی روز مره خود به کار گیرد. استعدادهایش شناخته می شود و در یک برنامه ریزی منسجم با خانواده برای شکوفایی آن برنامه ریزی می شود.
حال در این فرایند، روز نخست مدرسه اهمیت خود را دارد همانگونه که برای روزهای نخست برای شروع هر کاری، یک شرایط خاصی وجود دارد. نگرانی، هیجان، کنجکاوی درباره محیط جدید، چگونگی مواجهه با دیگران در این فضا، چگونگی مواجهه دیگران با شخص جدید و حتی محل نشستن در کنار افرادی که تاکنون آشنایی با آنها وجود نداشته است، موضوعاتی است که ذهن ها را درگیر می کند.
کنار آمدن با این مسایل برای بزرگسالان سخت است چه رسد به اینکه کودکی بخواهد از محیط امن و یکدست خانواده برای ساعاتی رها شود و به محیطی وارد شود که قانون، نظم، تکلیف و همزیستی با دیگران از همسالان تا بزرگسالان را باید تجربه کند.
مواجهه با این شرایط، نه تنها ذهن کودک را آنچنان درگیر خود می سازد که گویی نفس کشیدن هم برای او سخت می شود، که برای معلمان هم در مواجهه با دانش آموزان جدید ایجاد نگرانی و اضطراب می کند. اگرچه ممکن است این اضطراب یا نگرانی در هر شخص متفاوت باشد اما بی تردید وجود دارد و باید آموخت که چگونه آن را مدیریت کرد.
در این مقاله اصلی ترین نکات برای کاهش اضطراب و بهبود شرایط دانش آموزان کلاس اولی در روز اول مدرسه بیان شده است تا آنها مسیر موفقیت را از روز آغاز سال تحصیلی در کلاس اول به عنوان پایه ی نظام آموزشی، در بهترین وضعیت ممکن شروع کنند.
نکاتی که والدین کلاس اولی ها باید بدانند
پیش از بیان نکاتی که برعهده ی معلم و مسئولین مدرسه است، نکاتی که والدین باید بدانند را مطرح می کنیم. کودکی که 6 سال در کنار خانواده و تحت مراقبت و نظارت آنها بوده است، با شروع سال تحصیلی قرار است وارد محیطی شود که دیگر آن نظارت ها و حمایت ها نیست و باید با دیگرانی که هرگز با آنها آشنا نبوده است، ساعاتی را در هر روز سپری کند.
این وضعیت برای کودک بسیار هولناک است و البته والدین هم نگرانی خودشان را دارند. از این رو، اگر بخواهیم کودک کلاس اولی، پذیرش خوبی برای رفتن به کلاس و مدرسه داشته باشد باید نکات زیر را رعایت کنیم:
1- پرهیز از ایجاد مدرسه هراسی
تهدیدهایی که گاهی والدین برای اصلاح رفتار نامطلوب کودکان به کار می گیرند، می تواند باعث ایجاد هراس نسبت به آن موضوع شود. شنیده می شود که برخی والدین کودک را از دکتر، بیمارستان، مدرسه و معلم می ترسانند.
این مسئله برای یک کودک کلاس اولی، ترسی همیشگی به ارمغان می آورد، ذهنیت بدی برای او ایجاد می کند و کودک همیشه در این تصور است که اگر خطایی از او سر بزند، معلم او را تنبیه خواهد کرد.
از این رو، هیچ گاه نباید کودک را از مدرسه، درس، معلم یا هم کلاسی هایش ترساند. بهتر است پیش از شروع مدرسه، یکی دو بار کودک را به آنجا ببرید، با او صحبت کنید، فضاهای مختلف را به او نشان بدهید، تا با شروع سال تحصیلی احساس غربت نکند و بتواند بر سایر هیجانات خود فایق آید.
2. ایجاد اشتیاق در کودک برای رفتن به مدرسه
والدین کلاس اولی ها باید با صحبت، نمایش فیلم، خواندن داستان و هر شیوه ی دیگری، شوق رفتن به مدرسه را در کودک ایجاد کنند. بیان خاطراتی مثبت که خود یا هر یک از اعضای خانواده از مدرسه دارند، می تواند نگاه خوبی به کودک نسبت به مدرسه بدهد.
در حضور کودک از معلم یا مسئولان مدرسه بدگویی نکنید و آنها را مهربان جلوه دهید تا فرزندتان بداند آنها دانش آموزان را بسیار دوست دارند و با عشقی که دارند، برای سوادآموزی تمام کودکان تلاش می کنند.
3. با کودکتان همراه شوید
جدایی کودک و والدین، برای هر دو طرف سخت است. هم کودک نمی داند چه چیزی در پیش رو دارد و هم والدین نگرانند که برای کودکشان چه پیش خواهد آمد. از این رو، همراهی والدین در روزهای نخست مدرسه می تواند این استرس و فشار عصبی را از هر دو برطرف کند و به کودک هم اطمینان دهد که همه چیز تحت کنترل والدین است و در محیط جدید، گزندی به او نخواهد رسید.
توصیه نمی شود که کودک را به زور از خود دور کنید، بهتر است والدین به خصوص مادر، کودک را همراهی کند تا بتواند محیط جدید را بپذیرد. فقط باید صبور باشید و در هنگام بازگشت فرزندتان نیز به او نشان دهید که منتظرش بوده اید.
4. آموزش کارهای اولیه به کودک
همانگونه که در خانه، والدین به کودکشان چگونگی خوردن، پوشیدن، خوابیدن و همراهی با برنامه های خانوادگی را آموزش می دهند، باید قوانین و نکات مربوط به رفتن به مدرسه را هم آموزش بدهند.
معمولا برخی از کارهایی که باید در مدرسه انجام شود، در محیط های پیش دبستانی و مهد کودک ها تعلیم داده می شود، اما والدین باید از این موضوع مطمئن شوند که فرزندشان برخی مهارت ها همچون به دست گرفتن مداد، ایجاد فاصله ی مناسب میان چشم تا کتاب یا دفتر و عادت به دیدن کتاب را داشته باشد. والدین همچنین باید فضای مخصوصی برای مطالعه در خانه فراهم کنند.
البته این به معنای آن نیست که پدر و مادرها باید به آموزش دروس دبستانی به کودکشان بپردازند، بلکه والدین باید قوانین و مقررات مدرسه را با کودک در میان بگذارند. چگونگی حضور در کلاس، انضباط اجتماعی و درسی، انجام تکالیف و اطاعت از معلم و گوش دادن به درس بدون پرداختن به حواشی، از مواردی است که باید به کودک گوشزد کرد.
5. آزادی کودک در انتخاب لوازم التحریر
یکی از راه هایی که والدین می توانند شوق بیشتری در کودک برای رفتن به مدرسه ایجاد کنند، آزادی عمل دادن به او در انتخاب لوازم التحریر است. اگرچه همچون مشاور باید در کنارش بود و از مناسب بودن این لوازم برای او اطمینان حاصل کرد.
6. توجه به تغذیه کودک
تشنگی و گرسنگی، کودکان را بد خلق و عصبی می کند و باعث می شود هم در یادگیری و هم در انضباط او اختلال ایجاد شود. از این رو، والدین باید به تغذیه کودک توجه داشته باشند، وعده ی صبحانه را هرگز فراموش نکنند و تغذیه مناسبی با کودک همراه کنند تا در فواصل مشخصی که مطابق با مقررات مدرسه است، از آن استفاده کند.
7. آموزش دوست یابی به کودک
لازمه ی اجتماعی شدن، داشتن ارتباط با دیگران به ویژه دوستان است. کودک باید چگونگی یافتن دوست را آموزش ببیند، ویژگی های یک دوست خوب را بداند و مواجهاتی که با دوستانش داشته است را با والدین در میان بگذارد.
بی تردید داشتن دوستان خوب، با ادب و درس خوان، می تواند در رشد فکری و تحصیلی کودکان اثر مثبت داشته باشد.
8. کودک را با نظم و مرتب بودن آشنا کنید
شلختگی، بی توجه بودن به ظاهر و همچنین نامرتب بودن، کودک را از تبعیت از اصول و مقررات آموزشی باز می دارد. هرچه کودک مرتب تر باشد، لباس هایش را تمیز نگه دارد و به نظافت جسم خود اهمیت دارد، در مدرسه از جایگاه بهتری برخوردار خواهد شد و در مواجهه و ارتباط با دوستان هم موفقیت بیشتری خواهد داشت.
9. آموزش استفاده از لوازم مدرسه
کودک هم باید بداند که چگونه از وسایل خود در مدرسه استفاده کند و هم در مورد استفاده از لوازمی که مدرسه در اختیار او قرار می دهد، آموزش ببیند.
کودک باید بیاموزد که از وسایل خود مراقبت کند تا گم نشوند و اگر وسیله ای را گم کرد چگونه باید به دنبال آن برود. برای این کار، کمک خواستن از معلم یا مسئولان مدرسه را باید به او گوشزد کرد.
10. آشنا کردن کودک با فضای رقابت تحصیلی
خواسته یا نا خواسته، مدارس فضایی رقابتی برای کودکان ایجاد می کنند. از این رو، کودک باید مواجهه با این وضعیت را بیاموزد تا هم در این رقابت به شکل سالم حاضر شود و هم از شکست احتمالی، دچار یاس و افسردگی نشود.
او باید بیاموزد که نسبت به هم کلاسی های موفق خود حسادت نورزد، با آنها از در خصومت وارد نشود و بکوشد تا مهارت های جدیدی را بیاموزد و با دیگران به اشتراک بگذارد.
11. مشارکت در نشست های مدرسه
تبادل نظر و تعامل والدین با مدرسه، نقش بسیار مثبتی در روند آموزش و یادگیری کودک ایفا می کند. تبادل ارزیابی داخل منزل و مدرسه به درک بهتری از شرایط کودک ختم می شود و والدین هم می آموزند که انتظار و توقعشان از کودک باید در چه حدی باشد. این تعامل منشا آن خواهد شد که کودک در دو فضای آموزشی با دو شیوه ی مختلف قرار نگیرد و به اصطلاح سر در گم نشود.
نکاتی که معلم کلاس اولی ها باید اجرا کند
نکاتی هست که معلم کلاس اولی ها باید اجرا کند چراکه معلمین با کمی برنامه ریزی، درایت و ارتباط، می توانند اولین روز مدرسه را به بهترین شکل ممکن بسازند و آن را به سکوی پرشی برای یک سال تحصیلی موفق و پربار تبدیل کنند.
در ادامه شیوه ای برای انجام این کار در روز اول مدرسه بیان شده است:
- زودتر به مدرسه بروید و به دانش آموزان خوشامد بگویید.
- نام خود را روی تخته بنویسید تا دانش آموزان فورا آن را یاد بگیرند.
- روی میز هر دانش آموز یک فعالیت سرگرم کننده داشته باشید تا دانش آموزان بتوانند در حین مستقر شدن، درگیر آن شوند. برای کلاس های ابتدایی، فعالیت های نقطه به نقطه، تطبیق یا نقاشی را امتحان کنید. این فعالیت ها راهی آسان و راحت برای شروع روز هستند.
- با لبخند و یک «صبح بخیر!» از دانش آموزان دعوت کنید که به محض ورود میز یا نیمکت خود را بیابند. آنها می توانند برای کاوش در کلاس صبر کنند. این به شما کمک می کند فورا یک فضای کاری خوب ایجاد کنید.
با هم آشنا شوید
- برخی از فعالیت های سرگرم کننده یخ شکن را انجام دهید تا همه راحت باشند. دانش آموزان می توانند یک تعریف سه بخشی از خود بگویند که شامل ویژگی های فیزیکی، شخصیتی و علایق آنها است. حتما یک تعریف برای خود هم بنویسید. این برنامه می تواند همراه با بازی بیست سوالی باشد.
- به هر کودک این فرصت را بدهید تا داستان تجربه مورد علاقه‌اش یا اینکه چرا برای شروع مدرسه هیجان‌زده است را به اشتراک بگذارد.
- یک داستان خنده دار در روز اول مدرسه یا کتابی در مورد دوست خوب بودن بخوانید تا فضای دلپذیری ایجاد کنید و ترس و اضطراب دانش آموزان را کاهش دهید.
قوانین و روال ها را تعیین کنید
- ویژگی های مهم کلاس و مدرسه را معرفی کنید.
- همانطور که برای درس دادن زمان و انرژی می گذارید، برای بیان مهمترین برنامه های کلاس نیز به شیوه ای مثبت وقت بگذارید. توضیح دهید، بحث کنید و به دانش‌آموزان فرصت دهید تا چگونگی اجرای این برنامه ها را تمرین کنند.
- برای تدوین قوانین کلاس با دانش آموزان صحبت کنید.
- یک برنامه کلی برای ناهار، موسیقی، تربیت بدنی، تعطیلات و کار کلاسی ارائه کنید. به یاد داشته باشید، آنها همه چیز را در یک روز یاد نخواهند گرفت. بنابراین، در چند هفته ی اول به تاکید و تمرین روال کلاس درس ادامه دهید.
- یک برنامه روزانه با بیان اهداف تحصیلی برای آن روز ارائه کنید.
- با فعالیت های آموزشی ساده شروع کنید. این باعث افزایش اعتماد به نفس و کاهش ترس می شود.
- با دانش آموزان ارتباط مستمر داشته باشید و از صرف وقت برای امور دفتری در روز اول خودداری کنید.
- هرگز دانش آموزان را بی سرپرست رها نکنید. در مواقع اضطراری، از دیگر مسئولین مدرسه برای نظارت بر دانش آموزان کمک بخواهید.
تقویت رفتار مثبت
- به سرعت با مشکلات رفتاری برخورد کنید. دانش آموزانی که به سرعت کارهای روزمره را انجام می دهند، تشویق کنید.
- با اشاره به موضوعات جدید و هیجان انگیزی که قصد دارید در اواخر هفته شروع کنید، علاقه و اشتیاق ایجاد کنید.
- به دانش آموزان کتاب بدهید و در مورد مراقبت از آنها بحث کنید.
- دانش آموزان را به گردش در کلاس ببرید و درباره تمام امکانات کلاس توضیح بدهید. به آنها نشان دهید چه چیزی در دسترس است و دست زدن به چه چیزی ممنوع است.
اگر فعالیت‌های روز اول شما همه ی دانش آموزان را به گونه‌ای درگیر کند که به آنها امکان موفقیت بدهد، مطمئنا تاثیر خوبی خواهید داشت.
مهارت های لازم برای کلاس اولی ها
پیش دبستانی و مهد کودک ها به بچه ها کمک می کنند تا مهارت های لازم برای کلاس اولی ها را به دست بیاورند. برخی از مهارت هایی که بچه ها برای رفتن به کلاس اول نیاز دارند، مهارت های اجتماعی است، مانند گوش دادن و اجازه گرفتن. برخی دیگر آکادمیک تر هستند، یعنی مهارت هایی که باید با انجام کار بیشتر در خواندن، نوشتن و ریاضی توسعه بدهند.
در اینجا نمونه ای از آنچه بچه ها باید تا پایان مهدکودک یاد بگیرند تا برای کلاس اول آماده شوند، آمده است.
مهارت های سوادآموزی
یکی از اهداف مهم مدارس، آموزش مهارت های سوادآموزی شامل خواندن و نوشتن است. این دو در ارتباطی تنگاتنگ قرار دارند و با هم آموزش داده می شوند. معمولا در پیش دبستانی و مهد کودک، بچه ها تمرین می کنند که کلمات را به تکه های کوچک بشکنند و صداهایی را که هر حرف تولید می‌کند، شناسایی کنند.
به این دلیل، انتظار می رود بچه هایی که وارد کلاس اول می شوند، الفبا و ویژگی های اساسی حروف و کلمات را بدانند. آنها همچنین معمولاً قادر به تشخیص آهنگ کلمات هستند. اینها همه مهارت هایی هستند که به این خوانندگان نوظهور کمک می کند تا کلمات جدید را یاد بگیرند و کتاب های ساده را بخوانند.
وقتی نوبت به نوشتن می رسد، انتظار می رود دانش آموزان کلاس اولی بتوانند به روش های مختلف بنویسند و اطلاعات را به اشتراک بگذارند. این شامل طراحی، نوشتن حروف و کلمات، گوش دادن به دیگران و صحبت با صدای بلند است.
مهارت های ریاضی
دو مفهوم بزرگ ریاضی وجود دارد که بچه ها با ورود به کلاس اول به درک قوی آن نیاز دارند. اولین مورد، حس اعداد است – یادگیری اعداد و معنای آنها، مانند اتصال عدد «5» با تصویری از پنج سیب. مفهوم بزرگ دیگر جمع و تفریق است. کودکان در مهدکودک نیز یاد می گیرند که اشکال را شناسایی کرده و با آنها کار کنند.
نتیجه گیری
هرگونه تغییر برای انسان ها، با اضطراب، هیجان، نگرانی و برانگیختگی همراه است و معمولا مقاومت هایی هم در برابر آن وجود دارد. از این رو، شناخت شرایط روحی و روانی کودک کلاس اولی، اقداماتی که باید پیش از شروع سال تحصیلی انجام شود، مهارت هایی که کودک باید پیش از آن به دست آورده باشد و دانستن اموری که والدین، معلم و کودک در آغاز سال تحصیلی باید انجام بدهند، می تواند به پذیرش بهتر محیط جدید برای کودک منجر شود.
با این حال باید به خاطر داشت که بچه ها مهارت ها را با سرعت های متفاوتی توسعه می دهند. اگر کودک شما تا پایان مهدکودک یا پیش دبستانی بیشتر این مهارت ها را ندارد، بهتر است با معلم فرزندتان تماس بگیرید تا در مورد نگرانی های خود صحبت کنید. با هم می توانید برنامه ای برای پیگیری پیشرفت فرزند خود و آماده شدن برای کلاس اول تنظیم کنید.
سوال های متداول
1. نکاتی که والدین کودک کلاس اولی باید بدانند چیست؟
پرهیز از مدرسه هراسی، ایجاد اشتیاق برای رفتن به مدرسه، همراهی با کودک در روزهای نخست، آموزش اولیه کارهایی که باید در مدرسه انجام شود، آموزش دوست یابی، مشارکت در نشست های مدرسه، توجه به تغذیه کودک و آموزش چگونگی استفاده از لوازم شخصی و مدرسه بخش هایی از آن چیزی است که والدین کلاس اولی ها باید بدانند و انجام بدهند.
2. معلم کلاس اولی ها باید چه کارهایی در روز اول مدرسه انجام بدهد؟
معرفی خود، استفاده از برنامه های یخ شکن، برنامه ریزی برای روزهای نخست، گردش کودک در مدرسه و آشنایی با آن، ارائه و تکرار قوانین و مقررات و تقویت رفتار مثبت از نکات مهمی است که در روز نخست باید به آنها توجه شود.
3. نکاتی که دانش آموز کلاس اولی باید در روز نخست بداند، چیست؟
کودک کلاس اولی باید علاوه بر اینکه از نظر اجتماعی و روانی برای ورود به مدرسه آماده باشد، در پیش دبستانی مهارت های اولیه ی خواندن و نوشتن و همچنین برخی مهارت های ابتدایی ریاضی را آموخته باشد تا بتواند آموزش اصلی را فراگرفته و مهارت های خود را راحت تر توسعه دهد.
