علل افت تحصیلی دانش آموزان در آموزش مجازی + تاثیر فضای مجازی

بررسی علل افت تحصیلی دانش آموزان اهمیت زیادی دارد چراکه محققان می‌گویند تحصیلات عالی با معدل بالا معمولاً شانس دانش‌آموزان برای کسب موفقیت در آینده و دستیابی به موقعیت‌‌های شغلی مناسب را افزایش می‌ دهد. به همین دلیل است که بسیاری از والدین فرزندان خود را تحت فشار قرار می ‌دهند تا عملکرد تحصیلی خوبی داشته باشند.

اما کسب نمرات بالا در طول تحصیل برای دانش‌آموزان ساده نیست و گاهی همین انتظار والدین در کنار بسیاری از عوامل دیگر، دلایلی برای افت تحصیلی دانش‌‌آموزان می‌شود. بسیاری از دانش‌آموزان نهایت تلاش خود را برای کسب آمادگی در ایام امتحانات به کار می ‌گیرند، اما به نتایج مطلوب نمی‌رسند.

در این مقاله مجموعه‌‌ای از دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان ذکر شده است که شامل عوامل شخصی و سازمانی، عوامل بیرونی و اجتماعی و دلایل خانوادگی و روانی هستند.‌

افت تحصیلی چیست؟

هر انسان ظرفیت‌های فکری و روحی بالقوه‌‌ای دارد و به هر میزان در به‌کارگیری آن‌ها موفق عمل کند، در مسیر موفقیت گام برخواهد داشت. هنگامی که میان ظرفیت یا استعداد‌های بالقوه ی افراد با استعدادهای به‌ کار ‌گرفته ‌شده‌ی آن‌ها فاصله‌ی زیادی باشد، در واقع آن‌ها دچار افت شده‌اند.

همان‌طور‌که این موضوع در تمام دوره‌‌های زندگی انسان قابل مشاهده است، ممکن است در دوران تحصیل نیز رخ بدهد. چرا که دانش‌آموزان در دوران تحصیل با دشواری‌ها و موانع زیادی در زمینه‌های شخصی، روانی، خانوادگی، اجتماعی و یا امکانات تحصیلی روبرو هستند.

با توجه به این عوامل متعدد، وقتی سطح یادگیری یک دانش‌‌آموز و نتایجی که در آزمون‌ها کسب می‌کند، کمتر از حد انتظار است، افت تحصیلی رخ داده است. البته توقع و انتظار معلم‌ها و والدین با توجه به توان بالقوه‌ی هر دانش ‌آموز برآورد می ‎شود.

گاهی منظور از افت تحصیلی، تکرار پایه یا ترک تحصیل پیش از پایان دوره است. یعنی سطوح مختلفی از شکست تحصیلی مانند غیبت کامل از مدرسه یا کیفیت نازل تحصیلات که در واقع شاخص اتلاف آموزشی محسوب می ‎شود.

علل افت تحصیلی دانش آموزان در آموزش مجازی

در سال های اخیر از آموزش مجازی به عنوان یکی از علل افت تحصیلی نام برده شده است. آموزش مجازی هنگامی معنا می‌یابد که نیازی به حضور فیزیکی در کلاس درس نباشد. در این شیوه ی آموزش، از وسایل و ابزارهای الکترونیکی و فناوری‌‌های به روز برای آموزش استفاده می‌شود.

ظهور اتصالات اینترنتی سریع و مقرون ‌به ‌صرفه و رایانه‌های شخصی به فضای مجازی اجازه داده است که در خانه ‌ها، مدارس و محل ‎کار نیز در دسترس باشد. نتایج پژوهش‌ های جهانی نشان می‌ دهد که جوانان 15 تا 25 ساله بیشترین کاربران اینترنت هستند بنابراین بررسی علل افت تحصیلی در فضای مجازی ضروری به نظر می‌رسد.

در حالی که رفتن به مدرسه یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاست عمومی برای بالا بردن مهارت‌‌ها در جامعه محسوب می‌شود، برخی وقایع مانند گسترش ویروس کرونا در طی سال‌های گذشته، موجب روی آوردن به پلتفرم‌های مجازی، به‌‌عنوان جایگزین مدرسه شده است.

اگرچه وجود شرایط مناسب برای آموزش مجازی طی سال‌های گذشته، میلیون‌ها کودک و نوجوان را از ترک تحصیل نجات داده است، اما باید در نظر گرفت که این عرصه به ‌شدت نوپاست و نقایص خود را دارد. در برخی شیوه ‌های آموزش مجازی، حمایت عاطفی و تحصیلی نادیده گرفته می‌شود و پشتیبانی لازم برای ایجاد گروه‌های درسی منسجم و ارتباطات تاثیرگذار و رو در روی معلم با دانش‌‌آموزان صورت نمی‌گیرد. همه‌ی این موارد از علل افت تحصیلی دانش‌ آموزان در آموزش مجازی به حساب می‌آیند.

فقدان ارتباط چهره ‎‌به ‎چهره‌ی معلم و دانش‌‌آموز، عدم توانایی برخی والدین برای هدایت تحصیلی فرزندان و رفع اشکالات درسی آن‌ها، مشغله‌ی فراوان برخی والدین، بی‌‌توجهی دانش‌‌آموزان به آموزش‌ها، سرگرم‌ شدن دانش‌‌آموزان در دنیای مجازی و کاهش ساعات درسی در بستر فضای مجازی، اهمال ‌کاری در انجام تکالیف و عدم تلاش برای رفع اشکالات درسی را می‌توان به‌عنوان دیگر علل افت تحصیلی دانش‌ آموزان در آموزش مجازی ذکر کرد.

بخشی از این افت تحصیلی به ضعف مهارت‌‌های فردی بر می‌گردد چون دانش‌آموزان عادت کرده‌اند که تحت فشار سیستم آموزشی برنامه‌ریزی کنند و فاقد خودکنترلی هستند. یکی دیگر از مشکلات آموزش مجازی این است که برخی معلم‌‌ها از همان شیوه ‌های سنتی در کلاس درس استفاده می ‌کنند. در حالی ‌که نوع آموزش در فضای مجازی با آموزش در کلاس درس متفاوت است.

به ‌نظر می‌رسد ارتقای سطح دانش معلم‌ها در زمینه‌ی آموزش مجازی در کنار بهره‌گیری از سامانه‌های مدیریت آموزشی پیشرفته‎‌ای همچون تراز، می‌تواند استفاده از آموزش آنلاین را به ابزاری قدرتمند در کنار مدارس و همگام با آن‌ها مبدل کند.

سامانه‌ی مدیریت آموزشی تراز می‌تواند تسهیل‌گر بهره‌بردن معلم‌ها و مدیران خلاق از فناوری‌های روز برای آموزش و ارتباط با دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها باشد. استفاده از امکانات این سامانه‌، دریچه‌ی تازه‌ای رو به امکانات پیشرفته‌ی آموزش آنلاین، آزمون‌های تحلیلی با قابلیت درک نقاط ضعف دانش‌آموزان و صدها امکان دیگر، باز می‌کند.

علل افت تحصیلی در دوران کرونا

با توجه به اینکه از شیوع بیماری کرونا در جهان بیش از دو سال می‌گذرد، علل افت تحصیلی در دوران کرونا مورد بحث قرار گرفته است. شیوع باورنکردنی ویروس کرونا، جهان را به‌ ویژه در بخش آموزش با مشکلات و چالش‌‌های بسیاری مواجه کرد چراکه برای جلوگیری از مرگ و میر، نظام تعلیم و تربیت وارد فاز مجازی شد.

تدریس به‌ صورت آنلاین آسیب‌هایی با خود همراه داشته است چراکه بهره‌گیری از آن بدون وجود پیش‌ زمینه و ناگهانی رخ داد. عرصه‌ی آموزش مجازی سرشار از آزمون و خطا است و برخی از اشکالات آن می‌‌توانند پیامدهای بلند مدتی به‌ خصوص برای گروه‌های آسیب دیده داشته باشند و نابرابری را افزایش دهند.

افزایش مشکلات معیشتی و عدم ارائه‌ی تسهیلات برای دریافت وسایل الکترونیکی مورد نیاز برای آموزش مجازی، مشکلات روحی ناشی از فقدان عزیزان از دست رفته بر اثر ابتلا به بیماری و عدم آمادگی والدین برای هدایت تحصیلی فرزندان، از دلایل افت تحصیلی دانش‌‌آموزان در دوران همه‌‌گیری بیماری کرونا است.

علل افت تحصیلی در فضای مجازی

برای بررسی علل افت تحصیلی دانش آموزان در فضای مجازی باید دانست در دنیای امروز، شبکه ‌های اجتماعی نقش بسیار مهمی در روابط مردم در سرتاسر جهان ایفا می‌ کنند و به جزئی جدایی‌ ناپذیر از زندگی مردم تبدیل شده‌ اند.

اما پرسه زدن بیش از حد و بی‌ رویه‌ی دانش‌‌آموزان در شبکه‌‌های اجتماعی موجب بروز نگرانی‌های جدی در عرصه‌ی آموزش شده است.

استفاده از امکانات اجتماعی فضای مجازی اگرچه در دوران شیوع ویروس کرونا به کمک نوجوانان آمده است تا فضایی برای تعاملات اجتماعی خود داشته باشند، اما در عین حال به دلیل نوپا بودن این عرصه، عدم فرهنگ‌ سازی مناسب و کسب آموزش، مشکلاتی نیز به بار آورده است.

نتایج پژوهش‌‌ها حاکی از آن هستند که به ازای هر یك ساعت حضور در فضای مجازی، مغز نزدیك به 20 دقیقه قادر به دریافت اطلاعات دیگر در بخش نئوكورتكس خود نیست. این بخش از مغز لایه‌ای موثر در عملكرد حواس، تولید دستورهای حركتی، تصمیم ‌گیری مكانی، خودآگاهی و زبان است و این مورد یکی از علل افت تحصیلی در فضای مجازی است.

جایگزین شدن یادگیری دیداری و موقت به جای مهارت‌ آموزی شنیداری، چالش دیگری است که به واسطه‌ی حضور مداوم نوجوانان در فضای مجازی، موجب افت تحصیلی شده است.

افسردگی ناشی از آسیب‌ های اجتماعی در فضای مجازی، عدم تعامل رو در رو و نبود فعالیت بدنی موثر نیز از دیگر آفت ‌های فضای مجازی هستند که ممکن است در افت تحصیلی نیز نقش داشته باشند.

بیشتر بخوانید: کودکان طلاق در مدرسه [مشکلات و نحوه برخورد مربیان و والدین] فرار از مدرسه [علت + درک علل و راهکار مقابله] ترس از مدرسه [علت، درک علل و روش مقابله] نقش مدرسه در شکل گیری شخصیت کودک راه ‌های کاهش اضطراب امتحان در دانش ‌آموزان افزایش اعتماد به نفس در دانش آموزان

علت افت تحصیلی نوجوانان

هر دانش ‌آموزی نمی ‌تواند امتیاز خوبی در تحصیلات کسب کند و ممکن است دلایل زیادی به عنوان علل افت تحصیلی نوجوانان مطرح باشند. این عوامل که می‌ توانند به شکست دانش ‌آموزان در دوران تحصیل منجر شوند، برخی درونی و برخی بیرونی هستند.

در پژوهش ‌های انجام شده برای یافتن عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش‌ آموزان، دلایل زیر بیشتر ذکر شده‌ اند:

الف) عوامل داخلی افت تحصیلی (عوامل سازمانی)

• متناسب نبودن روش‌‌ها و امکانات آموزشی مدرسه با محتوای کتاب‌ های درسی
• عدم صلاحیت علمی یا شخصیتی معلم‌ها
• مناسب نبودن روش‌های ارزشیابی و سنجش پیشرفت تحصیلی دانش‌ آموزان

ب) عوامل خارجی

• عوامل مربوط به دانش‌ آموزان شامل دلایل فیزیولوژیکی، عصبی و شناختی
• فقر و محرومیت اقتصادی
• شرایط و عوامل فرهنگی و اجتماعی
• شرایط اجتماعی خانواده و رفتار والدین
• تحصیلات والدین
• محدودیت محلی و جغرافیایی و توزیع نامناسب امکانات

بررسی علل افت تحصیلی دانش آموزان

برای بررسی علل افت تحصیلی دانش‌ آموزان در ابتدای امر باید به عوامل درون مدرسه اهمیت داد که می ‌توانند بر سطح آموزش‌ پذیری دانش‌ آموزان اثرگذار باشند. این عوامل شامل مواردی مانند شیوه ی آموزش، ویژگی ‌های شخصیتی و علمی معلم، روش ارزیابی، تاکید بر آموزش نوشتاری به دانش ‌آموزان و امکانات کتابخانه ‌ای مدرسه برای ارایه ی منابع درسی می شود.

در مدرسه تلاش جمعی دانش‌ آموز، معلم و مدیر مدرسه برای تحقق استانداردهای مطلوب در دستیابی به آموزش باکیفیت لازم است. مدرسه باید امکانات خاص و وضعیت بهینه را برای تسهیل تلاش‌ های همه افراد دخیل، فراهم سازد.

نقش معلم در افت تحصیلی

بررسی نقش معلم در افت تحصیلی دانش‌ آموزان می تواند بسیار چاره ساز باشد. دانش ‌آموزان از معلم انتظار دارند که تمام تلاش خود را برای گسترش دانش آنها به کار بگیرد.

اما کیفیت آموزش یک معلم به عوامل متعددی بستگی دارد. روش تدریس، تعداد دانش‌ آموزان در هر کلاس، کاغذبازی ‌های اداری و کمبود قابل‌ توجه نیروهای کادر مدرسه در کنار عوامل شخصی مانند میزان خلاقیت، صبر و الهام ‌بخش بودن یک معلم در کیفیت عملکرد او اثر دارد.

گاهی تنها به کارگیری نیروهای بیشتر در مدرسه و ایجاد فرصت‌ هایی برای ارایه ی آموزش حرفه ‌ای به معلمان، می‌ تواند عملکرد آ‎نها را به نحو چشمگیری بهبود ببخشد.

مدت زمانی که برای تدریس در اختیار معلمین قرار داده می ‌شود، کیفیت آموزش را متاثر می‌ کند. گاهی زمان مقرر شده برای ارایه ی یک موضوع کافی نیست و معلم مجبور است از شیوه ‌های دیگری همچون افزایش تکلیف کمک بگیرد که خود این موضوع منجر به بروز مشکلات دیگری برای دانش ‌آموزان می ‌شود.

در کنار همه ی اینها، ضعف موجود در برخی روش‌ های مورد استفاده برای ارزیابی دانش‌ آموزان نیز ممکن است در افت تحصیلی آنها اثرگذار باشد.

نقش عوامل فردی دانش ‌آموز در افت تحصیلی

نقش عوامل فردی دانش آموز در افت تحصیلی به ویژگی‌ های شخصیتی و روانی دانش ‌آموزان مربوط می شود. دانش‌ آموز موفق باید دارای هدف باشد و برای رشد خود، الهام بگیرد و الگو داشته باشد. چنین دانش‌ آموزی توان مدیریت زمان و خودکنترلی دارد تا در کلاس درس و هنگام مطالعه با نظم پیش برود.

وضعیت سلامت روان و سلامت جسمی دانش‌ آموز نیز قطعا در میزان یادگیری و سطح اعتماد به نفس او اثر دارد و اختلال در آن می‌ تواند مستقیما در افت تحصیلی اثرگذار باشد.

تنها رفتن به کلاس درس یا ماندن در کتابخانه از صبح تا غروب به این معنا نیست که دانش‌ آموز در حال آموختن و مطالعه است. دانش آموز در حین آمادگی برای امتحان، باید ذهن خود را با تمرکز درگیر مطالعه کند تا به نتیجه برسد.

مطالعه متمرکز و دقیق در گرو داشتن انگیزه است. بنابراین علاقه به رشته تحصیلی برای جلوگیری از افت تحصیلی مهم است.

فقدان برنامه منظم درسی و مشاوره تحصیلی نیز از عوامل دیگری است که دانش ‌آموز را از موفقیت باز می‌ دارد.

نقش والدین در افت تحصیلی

پژوهش‌ ها درباره ی نقش والدین در افت تحصیلی نشان می دهد که سطح تحصیلات والدین، رفتار پدر و مادر، وضعیت اجتماعی خانواده و حتی چشم‌ انداز کسب‌ و ‌کار آنها به عنوان عوامل بیرونی ‌می‌ توانند به افت تحصیلی دانش‌ آموزان دامن بزنند.

کودکان خانواده‌ هایی با وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین، معمولا در خانه خود به محیط مناسبی برای مطالعه دسترسی ندارند و همین موضوع بر پیشرفت تحصیلی آنها تاثیر منفی می‌ گذارد.

استانداردهای تربیتی والدین و عملکرد آنها در این زمینه نیز بر نتایج تحصیلی فرزندان اثرگذار است. معمولا والدین دارای تحصیلات عالی، محیط مساعدتری را برای تحصیل فرزندان خود فراهم می ‌کنند که به آنها انگیزه لازم را برای پیشرفت در تحصیلات عالی می ‌دهد.

اگرچه وقتی پای مسایل روانی و رفتار پدر و مادر با فرزندانشان به میان می ‌آید، تحصیلات عالی یا طبقه اجتماعی بالای افراد، الزما به ‌معنای رفتار صحیح آنها نیست و گاهی همین خانواده‌ ها به دلیل مشغله‌ های کاری زیاد، مسایل تحصیلی فرزندان را نادیده می‌ گیرند و یا برعکس با حساسیت بیش از حد، فشار زیادی به آنها وارد کرده و موجبات افت تحصیلی آنها را فراهم کنند.

در مقابل خانواده ‌هایی با سطح درآمد یا تحصیلات پایین نیز می ‌توانند با تامین نیازهای اولیه فرزندانشان و رفتار مثبت و تشویق ‌کننده از افت تحصیلی دانش‌ آموزان جلوگیری کنند.

با این حال، با اتکا به آمار و ارقامی که از پژوهش‌ های متعدد برآمده ‌اند باید پذیرفت که سطح تحصیلات و درآمد خانواده در تعیین پیشرفت دانش ‌آموزان مؤثر است.

علت افت تحصیلی در دوران بلوغ

برای فهم علت افت تحصیلی در دوران بلوغ باید دانست که بخش عمده ی بلوغ جسمی و جنسی به تغییرات و توسعه ساختار مغزی و سایر اعضای بدن مربوط می ‌شود. دوران بلوغ نقش قابل ‌توجهی در شکل ‌گیری شخصیت و مسئولیت ‌پذیر بار آمدن یک نوجوان دارد و احساس و رفتار او را در دوران جوانی رقم می‌ زند. بنابراین بلوغ روی توانایی دانش‌ آموزان برای حفظ خط فکری و قدرت تمرکز اثر مستقیم دارد.

والدین چنین دانش‌ آموزانی باید بدانند که چگونه رفتار آنها می ‌تواند بر ذهن نوجوانی که در آستانه ورود به بلوغ است، تاثیر بگذارد. رفتار غلط والدین ممکن است به درگیری ذهنی مداوم دانش ‌آموز و در نهایت افت تحصیلی او منجر شود، اما والدین دلایل ضعف درسی فرزندشان را در جای دیگر جست‌ و جو می کنند.

ندادن اطلاعات کافی، لازم و البته به اندازه به فرزندان می‌ تواند در بروز مشکلات تحصیلی بیشتر موثر باشد. از سویی دیگر نداشتن حمایت پدر و مادر در این دوران می ‌تواند منجر به بروز ضربه روانی در دانش‌ آموز شود و او را از درس و مطالعه دور کند.

برخی والدین مشکلات و فشارهایی را که نوجوان در سن بلوغ با آ‌نها دست‌ و پنجه نرم می‌ کند، انکار می‎ ‌کنند. برخی دیگر به نوجوان احساس گناه می‌ دهند و فرزندنشان را به سمت مخفی ‌کاری سوق می‌ دهند. این دسته از دانش‌ آموزان در مواقع نیاز به جای دریافت اطلاعات دقیق و علمی برای یافتن پاسخ سوال‌ هایشان به دوستان هم‌ سن و سال خود مراجعه می‌ کنند.

در مقابل، برخی والدین نیز بدون در نظر گرفتن بحران سنی، نوجوان را در معرض اطلاعات و تصاویر غیرضروری قرار می ‌دهند. بخش زیادی از مغز نوجوان پس از آن مشغول شاخ و برگ دادن به این اطلاعات می‌ شود و تمرکز و توانایی ذهنی او برای مطالعه ی متمرکز دروس کاهش می‌ یابد.

همگام با آغاز بلوغ در نوجوانان، آنها ارزش‌ های خود را تغییر می ‌دهند و می ‎خواهند با قدرت بزرگسالان مخالفت کنند. درس‌ خواندن را بی‌ اهمیت فرض می‌ کنند و توجه، تمرکز و انگیزه ‌های خود را به موضوعات دیگری معطوف می ‌کنند. آ‌نها که هنوز به پختگی لازم نرسیده ‌اند، از شکست‌ های تحصیلی خود درس نمی‌ گیرند و بنابراین به اهمال‌ کاری ادامه می‌ دهند و از اهداف تحصیلی دور می‌ شوند.

نتیجه‌ گیری

کسب نمرات خوب در دوران تحصیل و موفقیت‌ های درسی نه‌ تنها برای دستیابی به فرصت‌ های شغلی بهتر مهم است، بلکه موجب افزایش دانش افراد نیز می ‎شود. شکوفایی و توسعه ی استعدادهای بالقوه ی هر دانش‌ آموز به او کمک می‌ کند تا آینده‌ی بهتری برای خود بسازد.

باید بدانید که به همان‌ میزان که هدفمند و فعال بودن، استقلال شخصیت و الگو پذیری در دانش‌ آموزان به عنوان عوامل شخصی برای جلوگیری از افت تحصیلی مهم هستند، روش تدریس و شخصیت معلم، امکانات و منابع علمی موجود در مدارس نیز به عنوان عوامل درون سازمانی اهمیت دارند.

همچنین نباید از نقش عوامل بیرونی، از جمله سطح تحصیلات والدین، رفتار آن‎‌ها و شرایط اجتماعی خانواده نیز در افت تحصیلی دانش ‌آموزان غافل شد.

افت تحصیلی عوامل متعددی دارد که در مقاطع مختلف و در دنیای معاصر بر تنوع آنها افزوده شده است. گسترس استفاده از فضای مجازی و همه‌ گیری بیماری کرونا، عوامل تازه‌ای هستند که موجب افت تحصیلی دانش‌ آموزان شده‌اند.

در نهایت با در نظر گرفتن تمامی این عوامل، از جمله عوامل داخلی افت تحصیلی، باید به دلایل متعدد دیگری توجه کرد که گاهی بُعد روانی دارند. از جمله کمبود اعتماد به نفس، ترس از شکست، فقدان مهارت ‌های مدیریت زمان، تفکر منفی و اهمال ‌کاری.

اما با توجه بیشتر به برنامه درسی، ارتقای سطح علمی معلم‌ ها و امکانات آموزشی مدارس، تمرکز بر افزایش اعتماد به نفس دانش‌ آموزان و فراهم کردن فضای مناسب یادگیری چه در مدارس و چه در دنیای مجازی می‌ توان علاوه بر جلوگیری از اتلاف منابع، از شکست تحصیلی دانش‌ آموزان جلوگیری کرد.

آموزش دقیق درباره ی فضای مجازی و آموزش ‌های برخط، به روز رسانی نظام آموزشی همراه با تحول در حوزه ی سلامت به‌ ویژه در دوران کرونا و همه ‌گیری ‌های احتمالی بعدی، اشراف خانواده ‌ها به این حوزه و نظارت بر عملکرد دانش‌ آموزان در آموزش مجازی، هدف ‌‌گذاری برای پرسه‌زنی در صفحات مجازی و تحمیل زمان‌ بندی به آن، می‌تواند تا حدودی مانع از افت تحصیلی دانش ‌آموزان و به کارگیری ظرفیت ‌های بالقوه ی آنها شود.

سوال‌ های متداول

1- افت تحصیلی چیست؟

هر انسان ظرفیت‌ های فکری و روحی بالقوه ‌ای دارد و به هر میزان در به ‌کارگیری آنها موفق عمل کند، در مسیر موفقیت گام برخواهد داشت. هنگامی‌ که میان ظرفیت یا استعداد‌های بالقوه ی افراد با استعدادهای به‌ کار‌گرفته ‌شده ی آنها فاصله ی زیادی باشد، در واقع آ‌نها دچار افت شده ‌اند.

2- علل داخلی افت تحصیلی کدامند؟

- متناسب نبودن روش‌‌ها و امکانات آموزشی مدرسه با محتوای کتاب‌‌های درسی - عدم صلاحیت علمی یا شخصیتی معلم‌ها - مناسب نبودن روش‎‌های ارزشیابی و سنجش پیشرفت تحصیلی دانش ‌آموزان

3- عوامل خارجی افت تحصیلی کدامند؟

- عوامل مربوط به دانش ‌آموزان شامل دلایل فیزیولوژیکی، عصبی و شناختی - فقر و محرومیت اقتصادی - شرایط و عوامل فرهنگی و اجتماعی - شرایط اجتماعی خانواده و رفتار والدین - تحصیلات والدین - محدودیت محلی و جغرافیایی و توزیع نامناسب امکانات