منحنی فراموشی چیست؟ | اهمیت مرور برای مقابله با فراموشی

اگر «منحنی فراموشی» وجود نداشت، فقط کافی بود یکبار از روی یک متن بخوانید و تا همیشه مطلب را به خاطر بیاورید. اگر اینگونه بود، هیچ مشکلی برای حفظ و بهره‌گیری از دانش وجود نداشت، اما به نظر می‌رسد زندگی بسیار کسالت‌بار می‌شد. اگر از این زاویه به موضوع نگاه کنیم، شاید ما خوش‌شانس هستیم که منحنی فراموشی را داریم، به‌خصوص هنگامی که پای خاطرات تلخ گذشته به میان می‌آید.

اما این منحنی مرموز چیست؟ منحنی فراموشی ابینگهاوس، که بیشتر باعنوان «منحنی فراموشی» شناخته می‌شود، یک مدل برای حافظه است. این منحنی نشان می‌دهد که اگر سعی نکنیم اطلاعاتی که کسب کرده‌ایم را حفظ کنیم، چگونه در طول زمان آن‌ها را از خاطر می‌بریم. درک نحوه‌ی عملکرد منحنی فراموشی می‌تواند به شما کمک کند تا دست به کار شوید و از فراموش کردن مهارت‌ها یا اطلاعات جدیدی که در حال کسب آن‌ها هستید، جلوگیری کنید. ما در این مقاله، شما را با منحنی فراموشی، تاریخچه‌ی آن و راه‌های مقابله با فراموشی آشنا می‌کنیم.

تاریخچه‌ منحنی فراموشی ابینگهاوس

ابتدا، بیایید به تاریخچه‌ی منحنی فراموشی نگاهی بیاندازیم. در اواخر قرن نوزدهم میلادی، هرمان ابینگهاوس، روانشناس آلمانی، حافظه‌ی خود را در دوره‌های زمانی مختلف آزمایش کرد. او این کار را با انجام آزمایش‌های مختلف روی خود انجام داد تا فرضیه‌های خود را مورد آزمون قرار دهد. آزمایشات ابینگهاوس بر روی حفظ کلمات سه حرفی بی‌معنی مانند «DOK» و «EHD» متمرکز شد. او سپس آزمایش کرد که چگونه می‌تواند آن اطلاعات را پس از دوره‌های زمانی مختلف حفظ کند.

هنگامی که او تمام داده‌های مربوط به مطالعات فاصله‌دار خود را جمع‌آوری کرد، آن‌ها را روی نموداری ترسیم کرد که شبیه به این بود:

ابینگهاوس در واقع ماهیت از دست دادن حافظه را در طول زمان کشف کرده بود. این نمودار نشان می‌دهد که وقتی برای اولین بار چیزی را یاد می‌گیرید، اطلاعات با حالتی تصاعدی ناپدید می‌شوند. به عبارت دیگر، شما بیشترِ دانش تازه به دست آمده‌ی خود را در چند روز اول از دست می‌دهید و پس از آن، میزان از دست دادن کاهش می‌یابد.

چه عواملی در فراموشی اثرگذار هستند؟

وقتی ابینگهاوس کاهش تصاعدی حافظه را کشف کرد، توانست عواملی را که به بروز این پدیده کمک می‌کنند نیز شناسایی کند. بر اساس تحقیقات وی، میزان حفظ به موارد زیر بستگی دارد:

(1) قدرت حافظه‌ی شما

شاید تعجب آور نباشد که افراد بتوانند خاطرات قوی‌‎تر را برای مدت طولانی‌تری نسبت به خاطرات ضعیف، به یاد بیاورند. اگر سعی نکنیم اطلاعات را حفظ کنیم، هر چه روزها می‌گذرند، ضعیف‌ترین یا نامربوط‌ترین خاطرات خود را کمتر و کمتر به یاد می‌آوریم. به‌هرحال، مغز ما فضا را برای خاطرات جدید باز می‌کند.

(2) مدتی که از زمان یادگیری شما گذشته است

منحنی فراموشی نشان می‌دهد که یادگیرندگان به طور متوسط 90٪ از آنچه را که یاد گرفته‌اند در هفت روز اول فراموش می‌کنند. پس متعجب نباشید که چرا برنامه‌ی تمرینی شما تاثیری را که انتظار داشتید، ندارد!

اثر فاصله‌گذاری: چگونه با منحنی فراموشی مبارزه کنیم

همه چیز بسیار ترسناک و دلهره‌آور به نظر می‌رسد، اینطور نیست؟ اگر قرار است درنهایت اطلاعات و آموخته‌های خود را فراموش کنیم، تلاش برای یادگیری مهارت‌ها یا اطلاعات جدید چه فایده‌ای دارد؟ در ادامه راه‌حل‌های موجود را بررسی خواهیم کرد.

اکنون که فهمیدید حافظه چگونه کار می‌کند، می‌توانید از راه‌حل‌های مناسب استفاده کنید. در واقع، تاکتیک‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها برای غلبه بر منحنی فراموشی استفاده کنید و مطمئن شوید که تلاش‌های ارزشمند شما برای یادگیری از دست نمی‌رود.

در ادامه چند راهکار ذکر می‌شود که با بهره‌گیری از آن‌ها می‌توانید از مرور فاصله‌دار برای بهبود حافظه در تمرینات خود استفاده کنید:

(1) تمرینات منظم داشته باشید

ابینگهاوس کشف کرد که بررسی اطلاعات جدید در نقاط کلیدی منحنی می‌تواند به شما کمک کند تا سرعت فراموشی را کاهش دهید. به این ترتیب، هر بار که تمرین خود را تکرار می‌کنید، میزان فراموشی کاهش می‌یابد.

بر اساس تحقیقات با آزمودن مداوم حافظه‌ی یک فرد، آن حافظه قوی‌تر می‌شود. از آنجایی که بیشترین فراموشی فقط چند ساعت پس از یادگیری اطلاعات جدید اتفاق می‌افتد، ایده‌ی خوبی است که در چند روز اولیه‌ی بعد از مطالعه‌ی یک مطلب آموزشی، برای مرور به آن بازگردید. همچنین هر چه بیشتر موضوع را مطالعه کردید، فاصله بیشتری بین جلسات مرور ایجاد کنید.

ابینگهاوس کشف کرد که وقتی اطلاعات جدید مرتبط با چیزهایی باشد که قبلاً می‌دانید، به یاد آوردن آن آسان‌تر است. سعی کنید از نمونه‌ها و زمینه‌های دنیای واقعی برای ایجاد دانش استفاده کنید. این نه تنها به شما کمک می‌کند تا موضوع را بهتر به خاطر بسپارید، بلکه درک خواهید کرد که چگونه این اطلاعات می‌توانند در موقعیت‌های مختلف مفید باشند.

اگر به دنبال یک اپلیکیشن مناسب برای برنامه‌ریزی مطالعه، مرور و تمرین مطالب درسی از طریق نمونه‌سوالات سطح‌بندی شده‌ هستید، بد نیست با اپلیکیشن آموزشی هم‌درس آشنا شوید که 100 درصد رایگان است. این برنامه علاوه بر تمامی امکانات مذکور، دارای لیگ‌های رقابتی و جذابی است که تمرین درسی را به موضوعی مفرح مبدل می‌کند و در طول زمان شرایط را برای حفظ مباحث درسی بهبود می‌بخشد.

(2) برای وضوح بخشیدن به اطلاعات تلاش کنید

در وهله‌ی اول جذب اطلاعات را آسان‌تر کنید. مثلاً سعی کنید اطلاعات خود را در یک نمودار نشان دهید، یا یک ویدیو برای توصیف هدف آموزشی ایجاد کنید. هرچه اطلاعات واضح‌تر باشد، مغز شما بهتر می‌تواند روی به خاطر سپردن تمام اطلاعات مرتبط تمرکز کند.

(3) ارتباط بیشتری بین خود و محتوای آموزشی ایجاد کنید

محتوای یادگیری باید برای هر یادگیرنده مرتبط باشد و معنی داشته باشد. ما ابتدا خاطرات ضعیف و غیرمرتبط را از دست می‌دهیم. پس سعی کنید تا حد ممکن، مطالب درسی را با تجربیات روزانه‌ی خود ارتباط دهید یا از اطلاعات جدید در فعالیت‌های روزانه‌ی خود بهره ببرید.

(4) از شرایط یادگیری تعاملی بهره ببرید

زمانی که دانش‌آموزان فعالانه درگیر درس می‌شوند بهتر از زمانی که ناظران منفعل هستند، یاد می گیرند. اگر فرصتی برای تعامل با محتوا و معلم خود نداشته باشید، خیلی زود تمرکز خود را سر کلاس از دست می‌دهید. در دنیای امروز علاوه بر اینکه معلم‌ها از روش‌های جدیدتری استفاده می‌کنند و از دانش‌آموزان می‌خواهند فعال باشند، تکنولوژی هم به کمک آموزش آمده است.

مثلاً گیمیفیکیشن یک راه عالی برای درگیر نگه داشتن یادگیرنده و درگیر ماندن طولانی‌تر است. حتی ممکن است از آموزش دیدن لذت هم ببرید! به هر حال، هدف از گیمیفیکیشن این است که موضوعات خسته کننده یا دشوار به شکلی جذاب‌تر و سرگرم‌کننده‌تر آموزش داده شوند. [منبع]

نتیجه‌گیری

منحنی فراموشی یا منحنی فراموشی ابینگهاوس یک مدل تاثیرگذار درباره‌ی حافظه است. این منحنی نشان می‌دهد که چگونه اطلاعات آموخته شده در طول زمان از حافظه ما خارج می‌شود – مگر اینکه برای حفظ آن اقدام کنیم. روش‌هایی وجود دارند که می‌توانید در طول دوران تحصیل خود از آن‌ها استفاده کنید تا منحنی فراموشی را به چالش بکشید.

گاهی مطالب آموخته شده به درستی در حافظه‌ی بلندمدت قرار نمی‌گیرند و یا دانش‌آموز به اندازه‌ای تلاش نکرده است که آن مطالب برای مدت زمان بیشتری در حافظه‌اش بمانند. برای برطرف کردن این مشکل، روش‌های مطالعه‌ی متنوعی ابداع شده‌اند که یکی از آن‌ها استفاده از فلش کارت، اما به روشی زمان‌بندی شده است. این شیوه که به روش مطالعه‌ی جی5 (G5) مشهور است، بر اساس نظریه‌های روان‌شناسانه‌ی «منحنی فراموشی» ابینگهاوس، «پاداش‌های فوری» بوریس فردریک اسکینر و با الگوبرداری از سیستم لایتنر طراحی شده است.

یادگیری فاصله‌دار برای درک کامل آنچه آموخته می‌شود در کنار مواردی مانند جذاب‌تر کردن مباحث درسی با بهره‌گیری از انواع وسایل کمک‌آموزشی ازجمله‌ روش‎‌های مقابله با فراموشی هستند. اما از همه‌ مهم‌تر، مبحث مرور منظم مطالب درسی است. بدون مرور، بیشتر اطلاعات از حافظه پاک می‌شوند. بهترین زمان برای مرور مطالب، یک یا دو روز پس از مطالعه یا ارائه شدن مطلب در کلاس است.

---

سوال‌های متداول

منحنی فراموشی چیست؟

منحنی فراموشی کاهش ماندگاری حافظه در زمان را تببین می‌کند. این منحنی نشان می‌دهد که اگر تلاشی برای حفظ اطلاعات صورت نگیرد، چگونه اطلاعات در طول زمان از دست می‌رود.

منحنی فراموشی چگونه بر حافظه‌ی ما اثر می‌گذارد؟

آیا تا به حال در کلاسی شرکت کرده‌اید که روز بعد احساس کنید بیشتر چیزهایی را که یاد گرفته‌اید، فراموش کرده‌اید؟ این تعجب‌آور نیست. اگر آگاهانه کاری برای حفظ اطلاعات تازه به دست آمده انجام ندهیم، در عرض چند روز آن‌ها را فراموش خواهیم کرد.

چه عواملی در فراموشی اثرگذار هستند؟

قدرت حافظه‌ی هر فرد با توجه به نوع خاطراتی که در تلاش برای حفظ آن‌ها است و مدتی که از زمان یادگیری گذشته است.