انواع دانش‌ آموزان و نحوه برقراری ارتباط موثر با آن‌ها

یک معلم در کلاس درس با دانش‌آموزان بسیار متفاوتی روبرو می‌شود که سرعت عمل و نحوه‌ی رفتار هر کدام از آن‌ها با دیگری متفاوت است. شناخت انواع دانش‌آموزان و جلب توجه همه‌ی آن‌ها، می‌تواند به یک مسئله‌ی چالش‌برانگیز تبدیل شود.

ما در این مقاله ضمن معرفی 12 گروه از انواع دانش‌آموزان، راهکارهایی برای برقراری ارتباط موثر با این دانش‌آموزان به شما ارائه می‌دهیم.

انواع دانش‌آموز و نحوه برخورد با آن‌ها

انواع مختلفی از دانش‌‎آموزان در محیط کلاس درس وجود دارند. شناخت انواع یادگیرندگان می‌تواند هم برای معلم‌ها و هم دانش‌آموزان مفید باشد تا بدانند باید چه انتظاراتی از یکدیگر داشته باشند.

(1) دانش‌آموز سوگلی معلم

معمولاً می‌توانید دانش‌آموزان «سوگلی معلم» را در نیمکت‌های جلوی کلاس ببینید. آن‌ها می‌خواهند در مرکز توجه مربیان قرار بگیرند و تمایل دارند شناخته شوند. آن‌ها با صدای بلند به شوخی‌های معلم می‌خندند و سؤالات زیادی می‌پرسند.

? برای برقراری ارتباط موثر با این نوع از دانش‌آموزان و حفظ تعادل در فضای کلاس، سعی کنید نسبت به آن‌ها واکنش زیادی از خود نشان ندهید. بهتر است به صورت شخصی و خارج از زمان عمومی کلاس، با آن‌ها گفت‌وگوهای کوتاهی داشته باشید. می‌توانید در این گفت‌وگوها از دستاوردهای آن‌ها تقدیر کنید و از آن‌ها بپرسید آیا به حمایت نیاز دارند یا خیر. شناخت بهتر این نوع از دانش‌آموزان اهمیت دارند. آن‌ها تمایل دارند در تکالیف خود جلوتر و از نظر تحصیلی سخت‌کوش باشند.

(2) دانش‌آموز فوق‌العاده فعال

دانش‌آموزان فوق‌العاده فعال، موفق‌تر هستند. چنین دانش‌آموزانی معمولاً شخصیتی رقابتی دارند و موفقیت بالایی کسب می‌کنند. ویژگی‌هایی که با این تیپ شخصیتی همخوانی دارند عبارتند از: داشتن خودکنترلی، سطح انگیزه بالا و توانایی انجام چند کار. آن‌ها ممکن است به بسیاری از باشگاه‌های اجتماعی بپیوندند و در چندین فعالیت فوق‌برنامه شرکت کنند.

? برای آموزش موثر یک دانش‌آموز فوق‌العاده فعال، خوب است که بفهمید چه چیزی واقعاً آن‌ها را خوشحال می‌کند تا به آن‌ها کمک کنید به جای پرداختن سطحی به همه‌ی امور، بر روی چند چیز مشخص متمرکز شوند.

(3) دانش‌آموز سخت‌کوش

برای برخی از دانش آموزان، نمرات خوب به راحتی بدست می‌آید. برای دیگر دانش‌آموزان، کسب موفقیت تلاش زیادی می‌خواهد. شما می‌توانید با توجه به زمان، تلاش و مراقبتی که برای کار خود صرف می‎کنند متوجه چنین دانش‌آموزانی شوید. آن‌ها ممکن است بعد از اتمام درس به زمان بیشتری نیاز داشته باشند تا با کمک معلم اشکالاتشان را رفع کنند. اگر آن‌ها پس از تلاش زیاد نمره‌ای کمتر از حد مطلوب کسب کنند، ممکن است انگیزه‌ی خود را از دست بدهند.

? معلم‌ اغلب مجبورند مراقب دانش‌آموزان سخت‌کوش باشند و از سخت‌گوشی آن‌ها قدردانی کنند تا انگیزه‌ی خود را برای ادامه دادن راه از دست ندهند.

(4) دانش‌آموز اندیشمند و متفاوت

برخی از دانش‌آموزان با قالب معمول سازگار نیستند و ممکن است نسبت به محیط خود احساس بیگانگی کنند. این اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که یک دانش‌آموز از نظر فکری نسبت به همسالان خود متفاوت باشد. به این معنی که از نظر عقلی بالاتر از حد متوسط است، اما در نتیجه‌ی چنین مشخصه‌‌ای ممکن است منزوی بماند.

? معلمان می‌توانند زمانی را صرف صحبت با این نوع دانش‌آموزان کنند و آن‌ها را تشویق کنند تا در فعالیت‌های گروهی با همسالانی که علایق فکری مشابهی دارند، مشارکت کنند. به این ترتیب، این دانش‌آموزان می‎‌توانند بر اساس درک مشترک یا اشتیاق به یک موضوع، «خودی» شوند.

(5) دانش‌آموز دلقک و محبوب

به احتمال زیاد قبلاً با یک دلقک کلاس روبرو شده‎‌اید – هدف آن‌ها سرگرمی است. آن‌ها جوک می‌گویند یا هر نوع موقعیتی را مناسب شوخی می‌دانند. در واقع مشخص شده است که دلقک‌های کلاس بسیار اهل فکر هستند و شاید حتی باهوش‌ترین دانش‌آموز کلاس باشند. با توجه به اینکه بین شوخ طبعی و هوش ارتباطی وجود دارد، این منطقی است.

? برای درک بهتر چنین دانش‎‌آموزانی باید بدانید ممکن است آن‌ها به این دلیل توجه دیگران را به خود جلب کنند تا از موقعیت دشواری عبور کنند، یا می‌خواهند ارتباط برقرار کنند، یا رهبرانی طبیعی هستند که به دنبال تأثیرگذاری و ارتباط با اطرافیان خود هستند.

(6) دانش‌آموز بی‌خیال و بی‌خبر

یک دانش‌آموز بی‌خیال و بی‌خبر در هر موقعیت آموزشی احساس سردرگمی می‌کند. آموزگاران و سایر همسالان ممکن است در برقراری ارتباط با چنین دانش‌آموزی مشکل داشته باشند، زیرا آن‌ها در دنبال کردن مسائل کلاسی دچار مشکل هستند. چنین دانش‌آموزانی معمولاً سوالاتی می‌پرسند که تازه به آن پاسخ داده شده است.

? شاید این نوع دانش‌آموز درگیر افکار خود است. یا خارج از کلاس درس دچار مشکلاتی است که به او اجازه‌ی تمرکز نمی‌دهند. در صورت امکان بعد از کلاس با این نوع از دانش‌آموزان گفت‌وگویی داشته باشید و امکان کمک برای حل برخی از مشکلات آن‌ها را بررسی کنید.

(7) دانش‌آموز درسخوان و کم معاشرت

چنین دانش‌آموزانی درس خواندن را به ارتباط با آدم‌ها ترجیح می‎دهند. آن‌ها به یادگیری چیزهای جدید افتخار می‌کنند و گاهی به آن پناه می‌برند.

? متأسفانه، اغلب اتفاق می‌افتد که این نوع دانش‌آموزان به خاطر اولویت دادن همیشگی به درس، مورد آزار و اذیت قرار بگیرند. مواظب آن‌ها باشید و به هر قیمتی از آن‌ها محافظت کنید!

(8) دانش‌آموز قلدر

دانش‌‎آموزان قلدر از عذاب دادن قربانیان خود لذت می‌برند. اما به خاطر داشته باشید که اغلب آن‌ها خود قربانیان آزار و اذیت یا احساس حقارت در زندگی خودشان هستند. بنابراین از قلدری به‌عنوان یک مکانیزم مقابله استفاده می‌کنند.

? به جای تنبیه قلدرها، باید تلاش کرد تا ریشه‌ی خشم آن‌ها را درک و ذهنیت آن‌ها را اصلاح کرد. یک مشاور خوب در مدرسه اغلب می‌تواند کمک بزرگی برای ترغیب این دانش‌آموزان برای تغییر روش خود، بکند.

(9) دانش‌آموز هنرمند

دانش‌آموزان هنرمند در دنیای سرشار از خلاقیت سیر می‌کنند. آن‌ها خود را از طریق کلمات در قالب شعر یا نوشتن، عکاسی، نقاشی، مجسمه سازی، طراحی گرافیک یا هر روش دیگری بیان می‌کنند.

? چنین دانش‌آموزانی زمانی شکوفا خواهند شد که مسئولیت‌های خلاقانه‌ای در برنامه‌های مدرسه به آن‌ها محول شود.

(10) دانش‌آموز تنبل

تلاش دانش‌آموزان تنبل‌ در حد توان آن‌ها نیست و اغلب سعی می‌کنند از فعالیت همسالانشان به نفع خود استفاده کنند. در پروژه‌های گروهی، آن‌ها معمولاً خود را درگیر نمی‌کنند، اما همچنان از مزایای کار سخت همسالان خود بهره‌مند می‌شوند.

? دانش‌آموزان تنبل اغلب باید با پاداش انگیزه بگیرند. فقط برخورد کردن با  آن‌ها در زمانی که وظیفه‌ی خود را انجام نمی‌دهند، برای وادار کردن آن‌ها به کار کافی نیست.

برای آشنایی با بهترین روش‌های برخورد و آموزش به دانش‌آموزان تنبل مطالعه‌ی مقاله‌ی «20 راهکار برای ایجاد انگیزه در دانش‌ آموزان تنبل» می‌تواند مفید باشد.

(11) دانش‌آموز رهبر

تشخیص یک رهبر در هر کلاس درس آسان است، زیرا آن‌ها از بالا زدن آستین و غلبه بر چالش‌ها نمی‌ترسند. آن‌ها اغلب دانش‌آموزان را دور هم جمع می‌کنند و الگوهای خوبی برای بقیه‌ی کلاس هستند. در پروژه‌های گروهی، رهبران معمولاً وظایف را محول می‌کنند و فعالیت بقیه‌ی اعضای گروه را مدیریت می‌کنند.

(12) دانش‌آموزی که دیر می‌آید

برخی از دانش‎‌آموزان اغلب دیر به کلاس می‌آیند. ممکن است چنین دانش‌آموزانی جزو هر کدام از دسته‌های بالا باشند، اما چیزی که مشخص است، توانایی بالایی در مدیریت زمان ندارند.

? به‌عنوان معلم یا مربی بد نیست به جای برخورد مداوم با آن‌ها به دلیل تأخیرشان، در مورد مهارت‎‌های مدیریت زمان با آن‌ها صحبت کنید. [منبع]

راهکارهای کلی برای تعامل با انواع دانش‌آموزان

علاوه بر شناخت انواع دانش‌آموزان و استفاده از راهکارها برای ایجاد تعامل با هر نوع از آن‌ها، توصیه‌هایی نیز برای مؤثرتر کردن کار کلاسی به طور کل، وجود دارد. ازجمله‌ی این توصیه‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

✔️ اهداف تحصیلی خود را مشخص کنید و به دانش‌آموزان اجازه دهید انتظارات شما را بدانند.

✔️ برای کلاس خود برنامه‌ریزی دقیق داشته باشید. زمان کلاس خود را به بخش‌هایی تقسیم کنید و برای سوالات دانش‌آموزان وقت مؤثر بگذارید.

✔️ سعی کنید به جای سخنرانی، صحبت کنید. به طور طبیعی با استفاده از یک سبک مکالمه غیررسمی صحبت کنید.

✔️ ارتباط چشمی را با دانش‌آموزان خود حفظ کنید.

✔️ تعامل ایجاد کنید. دانش‌آموزان را تشویق کنید تا در بحث‌ها شرکت کنند. از روش توفان فکری در تدریس استفاده کنید. کار گروهی را سازماندهی کنند. برای کسب اطلاع از راهکارهای سازماندهی فعالیت‌های گروهی مقاله‌ی «راهنمای گام به گام آموزش کار گروهی به دانش‌ آموزان» را بخوانید.

✔️ سعی کنید سوالات خود را تا حد امکان واضح بیان کنید، مطمئن شوید که همه آنچه را که می‎‌گویید، می‌شنوند.

✔️ از تابلو، بنر یا وسایل دیگر برای تجسم کلمات خود استفاده کنید.

✔️ آماده‌ی دریافت بازخورد باشید. [منبع]

نتیجه‌گیری

کلاس‌های درس مانند اکوسیستم‌های متنوع با انواع مختلف یادگیرنده‌ها هستند. هر نوع یادگیرنده نقشی ایفا می‌کند و به سرزندگی کلی کلاس کمک می‎‌کند. هم مربیان و هم دانش‌آموزان شاهد این مجموعه از انواع مختلف دانش‌آموز در کلاس درس هستند. همیشه راه‌هایی برای ارتقای تعامل و انگیزه‌ی انواع دانش‌آموزان وجود دارد، حتی زمانی که انجام آن دشوار به نظر می‌رسد. هر نوع یادگیرنده چیزی منحصر به فرد برای ارائه به کلاس دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.

---

سوال‌های متداول

معلمان چگونه می‌توانند دانش‌‎آموزان را تشویق کنند که به تفاوت‌های فردی احترام بگذارند؟

معلمان می‌توانند نیازهای فردی هر دانش‌آموز را برآورده کنند. با احترام از دانش‌آموزان، والدین آن‌ها و سایر فرهنگ‌ها صحبت کنند. در صورت امکان دانش آموزان را در خلوت سرزنش کنند تا در مقابل همسالان خود تحقیر نشوند. اصرار بر تعاملات محترمانه بین دانش آموزان نیز موثر است.

دانش‌آموزان در کلاس چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

هر دانش‌آموز فردی منحصر به فرد است که از نظر رشد شناختی و عاطفی، بلوغ اجتماعی، توانایی، انگیزه، آرزوها، سبک‌ یادگیری، نیازها، علایق و پتانسیل متفاوت است. جدای از این، عوامل دیگری نیز در زمینه‌ی تفاوت دانش آموزان وجود دارد.

چرا باید انواع مختلف دانش آموزان را بشناسم؟

با درک اینکه دانش‌آموزانتان چه نوع یادگیرنده‌ای است و چه ویژگی‌هایی دارد، می‌توانید دیدگاه بهتری در مورد نحوه‌ی پیاده‌سازی برنامه‌های درسی و تکنیک‌های تدریس خود به دست آورید.