راهنمای جامع المپیاد جغرافیا + معرفی منابع آزمون

هر سال المپیادهای علمی و ادبی دانش‌آموزی توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان تحت نظر سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان وزارت آموزش و پرورش، برگزار می‌شود. این آزمون‌های علمی در رشته‌های‌ متعدد ازجمله المپیاد جغرافیا که موضوع این مقاله است، برای شرکت دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم برگزار می‌‌شوند. دانش‌آموزان برای شرکت در این المپیادها باید دارای شرایط شرکت در المپیاد دانش آموزی باشند و در چنین شرایطی می‌توانند در بیش از یک المپیاد نیز شرکت کنند.

دانش‌آموزان می‌توانند از طریق سامانه‌ ثبت نام المپیادهای علمی دانش آموزی، برای شرکت در یک یا چند المپیاد علمی اقدام کنند. هدف از برگزاری این المپیادهای دانش‌آموزی رشد سطح علمی، آشنایی با علوم روز دنیا، ایجاد روحیه‌ی نشاط علمی و تقویت فعالیت‌های نوآورانه در نوجوانان، ارتقای سطح علمی در کشور و در نهایت انتخاب تیمی برای شرکت در المپیادهای بین‌المللی است. البته تسهیلات و مزایای شرکت در المپیادهای دانش‌آموزی نیز انگیزه‌ای برای حضور در این رقابت‌ علمی ملی و جهانی است. 

این مقاله راهنمایی جامع برای دانش‌آموزانی است که علاقمند به شرکت در المپیاد علمی جغرافیا هستند. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا با مباحث مورد سوال در المپیاد جغرافیا، منابع مناسب برای کسب آمادگی، شرایط و قوانین شرکت در آن و تسهیلات و مزایای قبولی در هر مرحله از این المپیاد آشنا شوید.

المپیاد دانش آموزی جغرافیا

المپیاد دانش‌آموزی جغرافیا مانند سایر المپیادهای دانش‌آموزی در ایران توسط سازمان پرورش استعدادهای درخشان آموزش و پرورش برگزار می‌شود. ازجمله اهداف برگزاری این المپیاد می‌توان به این موارد اشاره کرد: ایجاد علاقه نسبت به مطالعات جغرافیایی، حضور فعال دانش‌آموزان در مباحث جهانی مربوط به جغرافیا، تشکیل تیم ملی المپیاد جغرافیای ایران برای شرکت در مسابقات جهانی این رشته و تهسیل ارتباط میان نوجوانان کشورهای مختلف حول محور علم جغرافیا و اهمیت پرداختن به آن.

محله‌ی اول پنجمین دوره‌ی المپیاد دانش‌آموزی جغرافیا روز شنبه مورخ 1401/11/1 ساعت 14 بعدازظهر برگزار می‌شود.

المپیاد جهانی جغرافیا (iGeo) یک رقابت معتبر سالانه بین دانش‌آموزان 16 تا 19 ساله از سراسر جهان است. دانش‌آموزان منتخب هر کشور، از میان هزاران دانش‌آموزی که در المپیادهای جغرافیای ملی خود شرکت می‌کنند، برگزیده می‌شوند. از المپیاد جهانی جغرافیا به‌عنوان معتبرترین المپیاد جهانی یاد می‌کنند. المپیاد جهانی جغرافیا از سه بخش تشکیل شده است: یک آزمون کتبی، یک آزمون چند رسانه‌ای و یک تمرین میدانی قابل‌توجه که نیاز به مشاهده دارد. در مرحله‌ی میدانی نقشه برداری و تجزیه و تحلیل جغرافیایی انجام می‌شود. تیم‌های ملی در این المپیاد همچنین پوستر ارائه می‌دهند و به تبادلات فرهنگی می‌پردازند.

شرایط شرکت در المپیاد جغرافیا

شرکت در هر رشته از المپیادهای علمی دانش‌آموزی شرایط اختصاصی خود را دارد. در ادامه فهرستی از شرایط اختصاصی شرکت در المپیاد دانش‌آموزی جغرافیا ارائه شده است:

? دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم در رشته‌های ادبیات و علوم انسانی و معارف اسلامی امکان ثبت‌نام برای شرکت در این المپیاد را دارند.

? میانگین نمره‌ی 17 و بالاتر در درس زبان انگلیسی در دوره‌ی اول متوسطه و پایه‌های دهم و یازدهم از شرایط ضروری برای شرکت در این المپیاد است.

? دارندگان مدال یا تندیس طلای کشوری این المپیاد فاقد امتیاز معافیت از شرکت در کنکور سراسری دانشگاه‌ها هستند. اما تسهیلات بنیاد ملی نخبگان شامل حال آن‌ها می‌شود.

? با توجه به اینکه آزمون المپیاد بین‌المللی جغرافیا به زبان انگلیسی است، تعدادی از سوال‌های المپیاد ملی جغرافیا نیز در مراحل مختلف به زبان انگلیسی خواهد بود.

? بر اساس بخشنامه‌ رسمی آموزش و پرورش، ظرفیت و تعداد مدال‌های دوره‌ی آموزشی تابستان 1402 در رشته‌ی جغرافیا به این شرح است: پذیرش دوره‌ی تابستان 40 نفر، تعداد مدال یا تندیس برنز 16 عدد، تعداد مدال یا تندیس نقره 16 عدد، تعداد مدال یا تندیس طلا 8 عدد.

منابع المپیاد علمی جغرافیا

بر اساس بخشنامه‌ی آموزش و پرورش برای شرکت در مرحله‌ی اول المپیاد جغرافیا مطالعه‌ی کتب درسی زیر مفید است:

• کتاب جغرافیای ایران پایه‌ی دهم
• کتاب جغرافیای 2 (ناحیه‌ای) پایه‌ی یازدهم علوم انسانی
• کتاب جغرافیای 3 (کاربردی) پایه‌ی دوازدهم علوم انسانی
• کتاب انسان و محیط زیست پایه‌ی یازدهم

همچنین باشگاه دانش‌پژوهان جوان در طی سال‌های گذشته این کتب را نیز به‌عنوان منابع مطالعاتی برای شرکت در مراحل اول و دوم المپیاد جغرافیا اعلام کرده است:

• بخش جغرافیای کتاب مطالعات اجتماعی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم (دوره‌ی متوسطه‌ی اول)
• کتاب مبانی نقشه‌خوانی، تالیف مجتبی ایمانی، چاپ انتشارات دانشگاه تهران (فصول اول تا شش و دهم تا سیزدهم)
• کتاب مبانی جغرافیای سیاسی، تالیف فاطمه‌سادات میراحمدی، دره(مهاجرانی) میرحیدر و عمران راستی، چاپ انتشارات سمت (فصول چهار و پنج)
• کتاب مقدمه‌ای بر جغرافیا، تالیف: جان اسمیت، ترجمه‌ی سیدیحیی صفوی، مهدی مدیری، چاپ سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح

یافتن منابع مفید برای دریافت سوالات مناسب و هم‌سطح با پرسش‌های المپیاد، اهمیت زیادی در کسب موفقیت دارد. یکی از این منابع مفید، سرویس آموزش مبتنی بر تمرین «هم‌درس» است. یک اپلیکیشن هوشمند که سطح یادگیری شما را تحلیل و ارزیابی می‌کند و سپس سوالات و پاسخنامه‌های تشریحی بی‌شماری در اختیار شما قرار می‌دهد. اپلیکیشن هم‌درس آزمون‌های خود را بر اساس سطح‌بندی از بسیار ساده تا بسیار دشوار یا المپیادی تقسیم‌بندی‌ کرده است و بر اساس میزان پاسخگویی صحیح شما به سوالات، رشد شما را در سطوح مختلف اندازه‌گیری می‌کند.

موفقیت در المپیاد علمی جغرافیا

علاقه‌مندانی که اقدام به ثبت‌نام در المپیاد جغرافیا می‌کنند، باید با مطالعه‌ی منابع این المپیاد، خود را برای شرکت در آزمون و رقابت با سایر دانش‌آموزان آماده کنند. قبولی در مرحله‌ی اول این المپیاد دشوار نیست. چراکه منبع اصلی این مرحله، کتاب‌های درسی هستند. اما کسب آمادگی برای مرحله‌ی دوم این المپیاد علمی، نیازمند تلاش بیشتر و بهره‌مندی از برخی از کتب غیردرسی در زمینه‌ی جغرافیا است.

علاوه بر مطالعه‌ی کتب درسی و غیر درسی که فهرست آن‌ها در بخش منابع المپیاد جغرافیا در این مقاله ذکر شد، بهره‌گیری از سوالات المپیاد جغرافیا در سال‌های گذشته نیز می‌تواند در کسب موفقیت موثر باشد.

موفقیت در مرحله اول المپیاد جغرافیا

آزمون‌ مرحله‌ی اول المپیاد معمولاً اوایل بهمن ماه هر سال به‌صورت هم‌زمان در سراسر کشور برگزار می‌شود. دانش‌آموزان معمولاً آذر ماه ثبت‌نام می‌کنند. بارگذاری دفترچه‌ و کلید سوالات، پس از برگزاری آزمون و همچنین دریافت و پاسخ به درخواست‌های تجدیدنظر دانش‌آموزان از طریق سامانه‌ی ثبت‌نام المپیادهای علمی به نشانی my.medu.ir انجام می‌شود.

مطالعه‌ی کتب درسی مرتبط با جغرافیا که فهرست آن‌ها بالاتر ذکر شده است، معمولاً برای کسب قبولی در این مرحله کافی است.

موفقیت در مرحله دوم المپیاد جغرافیا

آزمون مرحله‌ی دوم المپیاد به‌ طور معمول اردیبهشت ماه هر سال برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان در این مرحله پذیرفته‌شدگان آزمون مرحله‌ی اول هستند. افرادی که در مرحله‌ی دوم المپیاد برگزیده می‌شوند، همگی می‌توانند موفق به کسب مدال شوند. اما برای تعیین اینکه رنگ مدال هر فرد چه باشد، برگزیدگان در دوره‌ی تابستان المپیاد (مرحله‌ی سوم) شرکت می‌کنند.

بر اساس آنچه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان اعلام کرده است، مرحله‌ی دوم المپیاد جغرافیا براساس سرفصل‌های المپیاد جهانی تعیین می‌شود. مرحله‌ی دوم آزمون المپیاد جغرافیا شامل سوالات عملی، چندگزینه‌ای، تشریحی و پاسخ کوتاه می‌شود. برای موفقیت در این مرحله از المپیاد باید علاوه بر کتاب‌های درسی، کتب مرجع جغرافیا از جمله منابعی که بالاتر ذکر شد مطالعه شوند. پس از برگزاری آزمون مرحله‌ی دوم، حدود 40 دانش‌آموز برگزیده می‌شوند و باید در دوره‌ی تابستانی شرکت کنند.

موفقیت در مرحله سوم المپیاد علمی جغرافیا

دوره‌ی تابستان المپیاد (مرحله‌ی سوم) المپیاد شهریورماه هر سال برگزار می‌شود. در انتهای این دوره، تعدادی آزمون برگزار می‌شود. با توجه به نمره‌ی امتحانات دوره‌ی تابستان به برگزیدگان مدال‌های طلا، نقره و برنز اهدا می‌شود. شرکت‌کنندگان در این دوره، پذیرفته‌شدگان نهایی آزمون مرحله‌ی دوم المپیادهای علمی کشور هستند. شرط دریافت مدال در پایان دوره‌ی تابستانی، کسب حداقل نمره‌ی تعیین‌شده توسط کمیته‌ی علمی ذی‌ربط است.

ظرفیت و تعداد مدال‌ها (تندیس‌های) المپیاد جغرافیا در دوره‌ی آموزشی تابستان 1402 در جدول زیر آمده است:

موفقیت در مرحله چهارم المپیاد دانش‌ آموزی جغرافیا

بعد از دوره‌ی آموزشی تابستان، دوره‌ی طلای المپیادهایی که مسابقه‌ی جهانی دارند ازجمله المپیاد جغرافیا برگزار می‌شود. طی کلاس‌های حضوری و آزمون‌های مختلف، تیم‌های ملی انتخاب می‌شوند تا در المپیادهای جهانی که معمولاً در تابستان برگزار می‌شود و زمان دقیق آن توسط کمیته‌های جهانی مشخص می‌شود، شرکت کنند.

مدال‌آوران طلای کشور تا قبل از شروع دوره باید در مدرسه‌ی محل تحصیل خود حضور داشته باشند. تیم ملی المپیاد جغرافیا بر حسب حضور دانش‌پژوهان در دروه و آزمون‌های مربوطه، طبق ضوابط کمیته‌ی علمی، مشخص می‌شود. تعداد اعضای تیم‌های ملی جمهوری اسلامی ایران در المپیاد جغرافیا 4 نفر است.

عضویت در تیم ملی المپیاد دانش‌آموزی علاوه بر افتخارآفرینی برای کشور، مزایای بسیاری ازجمله امکان دریافت بورسیه‌های تحصیلی از بهترین دانشگاه‌های دنیا و امکان حضور در بزرگ‌ترین همایش‌های علمی را به دنبال دارد.

مزایای کسب رتبه در المپیاد جغرافیا چیست؟

بر اساس آنچه در بخشنامه‌ی آموزش و پرورش آمده است، برگزیدگان کشوری المپیاد جغرافیا، مزایایی مانند معافیت یا کسب امتیاز در کنکور سراسری ندارند. اما این برگزیدگان تسهیلات ویژه‌ی المپیاد بنیاد ملی نخبگان را دریافت می‌کنند. دریافت جوایز نقدی و لوح تقدیر همراه با برخی امتیازات پژوهشی و امکان حضور در همایش‌های ملی ازجمله مزایای شرکت در این المپیاد هستند.

درنهایت برگزیدگان جهانی در سطح مسابقاتی مانند المپیادهای بین‌المللی، جایگاه علمی خاصی در رشته‌ی المپیاد خود خواهند یافت. این جایگاه می‌تواند زمینه‌ساز دریافت بورسیه‌های علمی از دانشگاه‌های معتبر جهان و حضور در همایش‌های بین‌المللی شود.

تسهیلات بنیاد ملی نخبگان برای برگزیدگان المپیاد جغرافیا

براساس آیین‌نامه‌ی بنیاد ملی نخبگان، دارندگان مدال‌های طلا، نقره و برنز مرحله‌ی کشوری المپیادهای علمی دانش‌آموزی در سطح ملی یا جهانی (با معرفی وزارت آموزش و پرورش) می‌توانند از تسهیلات این بنیاد استفاده کنند. بنیاد ملی نخبگان عضو ندارد و برگزیدگان المپیاد جغرافیا برای بهره‌مندی از تسهیلاتی که این بنیاد ارائه می‌دهد، باید به سامانه‌ی اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان به نشانی sina.bmn.ir مراجعه کنند. برگزیدگان باید فعالیت‌های نخبگانی خود را در این سامانه بارگذاری و ثبت کنند تا امکان بررسی درخواست آن‌ها مطابق تسهیل مورد نظر، فراهم شود.

تمامی مدال آوران المپیاد جغرافیا می‌توانند از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان بهره ببرند و علاوه بر دریافت حقوق ماهیانه و تسهیلات ویژه‌ی مالی و اعتباری برای شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی داخلی و خارجی، پسران دارنده‌ی مدال طلا می‌توانند از تسهیلات نظام وظیفه‌ی بنیاد نیز استفاده کنند.

جمع‌بندی

المپیاد جغرافیا برای دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم رشته‌های علوم انسانی و معارف اسلامی برگزار می شود. دارا بودن میانگین نمره‌ی هفده و بالاتر در درس زبان انگلیسی در دوره‌ی اول متوسطه و پایه‌های دهم و یازدهم یکی دیگر از شرایط شرکت در این المپیاد است. منابع اصلی مراحل اول و دوم این المپیاد، کتاب‌های درسی و تنها سه عنوان کتاب مرجع در زمینه‌‎ی علم جغرافیا هستند. از این نظر قبولی در این مراحل نسبت به برخی از المپیادهای دیگر ساده‌تر است. اما با پیش رفتن دانش‌آموزان تا مرحله‌ی سوم و ورود به دوره‌ی آموزش تابستانی، مباحث دشوارتری در زمینه‌های مختلف علم جغرفیا مطرح می‌شوند.

تسلط به زبان انگلیسی برای کسب موفقیت در مرحله‌ی نهایی المپیاد جغرافیا و حضور در مسابقات جهانی اهمیت دارد. با توجه به اینکه کسب مدال کشوری در این المپیاد مزایایی مانند معافیت از کنکور را در پی ندارد، داوطلبان شرکت در این المپیاد باید به رشته‌ی جغرافیا علاقمند باشند. درنهایت موفقیت در این رشته‌ی خاص و پیش رفتن تا سطح مسابقات جهانی می‌تواند دانش‌آموز منتخب را به سمت کسب سهمیه‌های علمی مناسب و یا امکان حضور در همایش‌های مطرح جهانی سوق دهد.

سوالات متداول