راهنمای معلمان: کمک به موفقیت دانشآموزان بیش‌فعال در مدرسه
کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی (ADHD) نسبت به دانش آموزان عادی در مسیر موفقیت خود با موانع بیشتری روبه‌رو می‌شوند. علائم بیش‌فعالی، مانند ناتوانی در توجه، مشکل در یک جا نشستن و مشکل در کنترل تکانه‌ها، باعث می‌شود که دانش‌آموزانی با این اختلال نتوانند در مدرسه خوب عمل کنند.
برای رفع نیازهای دانشآموزان مبتلا به ADHD (نقص‌توجه/بیش‌فعالی) باید به دنبال اجرای استراتژی‌هایی بود که در مدیریت رفتار این دانشآموزان اثرگذار هستند و از موانع یادگیری آنها می‌کاهند. ما در این مقاله به برخی از این استراتژی‌ها اشاره کرده‌ایم. با ما همراه باشید.
راهکارهای موثر برای کمک به دانشآموزان بیش‌فعال در کلاس
برای معلمان، کمک به کودکان برای مدیریت علائم ADHD می‌تواند یک چالش باشد. اکثر کودکان مبتلا به اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی در کلاس‌های معمولی یک مدرسه شرکت می‌کنند، اما به کمک‌های اضافی روزانه نیاز دارند.
در ادامه چند راهکار برای کمک به موفقیت دانشآموزان بیش‌فعال در کلاس درس، ذکر شده است:
ارتباط
- بازخورد مکرر بدهید و به رفتار مثبت توجه کنید.
- نسبت به تأثیر ADHD بر احساسات حساس و آگاه باشید. مواردی مانند کمبود عزت نفس یا مشکل در تنظیم احساسات.
- قبل از تغییر در هر برنامه‌ای، چندین بار اطلاع‌رسانی کنید.
- درک کنید که کودکان مبتلا به ADHD ممکن است عمیقاً در فعالیت‌هایی که به آنها علاقه دارند (فوق تمرکز) جذب شوند و برای انتقال توجه و تمرکز خود به یک فعالیت دیگر به کمک بیشتری نیاز دارند.
تکالیف و وظایف
- تکالیف را واضح بیان کنید. با دانشآموز صحبت کنید تا ببینید آیا آنها متوجه می‌شوند که چه کاری باید انجام دهند.
- برای دانشآموز حق انتخاب قائل شوید (برای مثال، به دانش آموز اجازه دهید از میان مقاله‌ی کتبی، گزارش شفاهی یا پروژه‌ی عملی انتخاب کند.
- مطمئن شوید که تکالیف طولانی و تکراری نیستند. تکالیف کوتاهی که خیلی سخت نیستند، مناسب‌تر هستند.
- اجازه‌ی استراحت بدهید – برای کودکان مبتلا به ADHD، توجه کردن به تلاش بیشتری نیاز دارد و می‌تواند بسیار خسته کننده باشد.
- برای فعالیت بدنی و ورزش در طول ساعات کلاسی زمان بگذارید.
- عوامل حواس‌پرتی را در کلاس به حداقل برسانید.
- از ابزارهای نظم‌بخشی مانند پوشه‌ی تکالیف استفاده کنید.
برنامه‌ی متناسب
- به رفتار دانشآموز مورد نظر توجه کنید و با خود او در مورد مسائلی که به افزایش تمرکز او کمک می‌کند یا حواس او را پرت می‌کند، صحبت کنید. (به عنوان مثال، محدود کردن تماس چشمی هنگام گوش دادن، موسیقی پس زمینه یا حرکت در حین یادگیری می‌تواند بسته به ویژگی‌های دانشآموز برای افزایش تمرکز او مفید یا منحرف‌کننده باشد).
- به طور منظم با والدین دانشآموز مورد نظر ارتباط داشته باشید.
- مشاور یا روانشناس مدرسه را در جریان مسائل دانشآموز قرار بدهید.
- همکاری نزدیک بین مدرسه، والدین، و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی (روان‌درمانگر) به دانشآموز کمک می‌کند که حمایت مناسب را دریافت کند.
اگر دانشآموز بیش‌فعال شما در مطالعه‌ی درسی و انجام تکالیف خود با مشکل روبرو می‌شود، مطالعه‌ی مقاله‌ی «راهکارهایی برای افزایش کیفیت مطالعه در دانش آموزان بیش فعال» برای کمک به او مفید خواهد بود.
آموزش و پشتیبانی والدین
آگاه‌سازی والدین در مورد اینکه چگونه میتوانند حمایت لازم را در اختیار فرزندشان بگذارند، اهمیت دارد. تأکید بر مواردی که در ادامه مطرح می‌شود، موثر خواهد بود:
- والدین باید درک کنند که اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی چگونه بر تحصیل فرزندشان تأثیر می‌گذارد.
- والدین باید آگاه باشند که اگر سوالی در مورد شرایط فرزندشان دارند، دلیل برای شرم یا ترس وجود ندارد.
- باید شرایطی فراهم شود که والدین بتوانند با معلم فرزندشان در ارتباط مستمر باشند.
- والدین باید از حقوق خود آگاه باشند و در صورت امکان، اسناد مکتوب را از معلمان، مدیران، یا سایر متخصصانی که با فرزندشان کار می‌کنند، دریافت کنند.
- والدین باید سوابق دقیقی از جمله اسناد مکتوب، ارتباط بین خانه و مدرسه، گزارش‌های پیشرفت و ارزیابی‌ها را در اختیار داشته باشند و آنها را حفظ کنند.
- والدین باید سعی کنند که یک رابطه‌ی کاری خوب را با مدرسه حفظ کنند و در عین حال یک مدافع قوی برای فرزند خود باشند.
- والدین باید هر روز فرزند خود را تشویق کنند و با کودک خود برای ایجاد سیستمی برای کمک به انجام تکالیف و سایر پروژه‌های مدرسه کار کنند. [منبع]
پیشتر در مقالۀ «7 راهکار برای والدین نوجوانان بیش فعال» درباره‌ی نقش والدین در پیشرفت دانشآموزان بیش‌فعال مطالبی ذکر کرده‌ایم.
تمرکز بر نکات مثبت
- با دانش آموزانی که ADHD دارند رابطه‌ی مثبت برقرار کنید. هنگام ورود به کلاس درس یا هنگام صحبت با آنها در کلاس، نام کوچک آنها را صدا کنید و به آنها سلام کنید.
- یک تابلوی اعلانات کلاس برای اعلام علایق تحصیلی و فوق‌برنامه‌ی دانشآموزان، عکس‌ها، آثار هنری و/یا دستاوردهای دانشآموزان ایجاد کنید.
- بازخورد مکرر و مثبت ارائه دهید. دانش آموزان مبتلا به ADHD بهترین پاسخ را به بازخوردی می‌دهند که فوری است. از تحسین مثبت استفاده کنید.
- به جای توبیخ، سوال بپرسید. اگر دانشآموز بدرفتاری کرد، از او بپرسید: «این رفتار انتخاب خوبی است یا انتخابی بد؟» با همین سوال دانشآموز این پیام را دریافت می‌کند که رفتار او نامناسب است.
ارائه‌ی تسهیلات لازم
دانشآموزان مبتلا به اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی برای کسب موفقیت در مدرسه، نیازمند تسهیلات ویژه‌ای هستند. در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است:
- ارائه‌ی زمان طولانی‌تر در آزمون‌ها
- تکالیف کوتاه شده
- آموزش یادداشت‌برداری صحیح
- تکالیف تقسیم‌بندی شده برای پروژه‌های بلندمدت (با سررسید و نمرات جداگانه)
تغییر شرایط دانشآموز بیش‌فعال در کلاس
- عوامل حواس‌پرتی‌های احتمالی را کاهش دهید. همیشه دانش‌آموزانی را که مشکل تمرکز دارند، هنگام ارائه‌ی دستورالعمل، نزدیک به منبع آموزش بنشانید تا با کاهش موانع و حواس‌پرتی بین او و درس، به دانشآموز کمک کنید.
- دانشآموز را به سمت الگوبرداری از همسالان مثبت سوق دهید. دانشآموز را تشویق کنید تا نزدیک الگوهای مثبت بنشیند.
- به دانشآموز در مورد آنچه در آینده در راه است (کلاس بعدی، تعطیلات، زمان برای شروع یک درس دیگر و …) اطلاعات بدهید. برای رویدادهای خاص مانند سفرهای اردویی یا سایر فعالیت‌ها، حتماً از قبل اطلاع‌رسانی و چند بار یادآوری کنید.
- به دانشآموز اجازه‌ی حرکت بدهید. ترجیحاً با ایجاد دلایلی برای حرکت، به دانشآموز اجازه‌ی حرکت بدهید. فرصت‌هایی را برای فعالیت فیزیکی فراهم کنید – انجام یک کار، پاک کردن تخته، نوشیدن آب، رفتن به دستشویی و … . [منبع]
نتیجه‌گیری
معلمها، مربیان، مشاوران و مدیران مدرسه در کنار والدین دانش‌آموزانی که دچار اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی هستند، باید ضمن کسب اطلاعات لازم درباره‌ی ویژگی‌های مثبت و منفی چنین دانش‌آموزانی، تلاش کنند شرایط مساعدی برای تحصیل آنها فراهم کنند. افزایش آگاهی و توجه به تفاوت‌های دانشآموزان بیش‌فعال نسبت به سایر دانشآموزان از وظایف اولیا و مربیان چنین کودکان و نوجوانانی است.
به خاطر داشته باشید که ضمن اجرای راهکارهایی که برای بهبود شرایط دانشآموزان بیش‌فعال یا دچار نقص‌توجه در کلاس درس ارائه شد، بگذارید بچه‌ها در تعطیلات خود بازی کنند. تعطیلات واقعاً می‌تواند تمرکز را در کودکان مبتلا به ADHD تقویت کند، بنابراین از آن به عنوان زمانی برای جبران تکالیف مدرسه یا به عنوان تنبیه دانشآموزان استفاده نکنید.
سوال‌های متداول
در صورت رعایت قوانین، ستایششان کنید و به آنها پاداش بدهید. دستورات را واضح و مؤثر بیان کنید. عادات سالم ایجاد کنید. برنامههای منظمی در مورد تکالیف و برنامههای درسی آنها داشته باشید. به دانشآموز کمک کنید تا مهارتهای اجتماعی قوی داشته باشد و دوستیها را حفظ کند.
رفتار خوب را تحسین کنید. به کودکان مبتلا به ADHD کمک کنید متمرکز بمانند و در فعالیت‌های خود نظم داشته باشند. به آنها یاد بدهید که چگونه کارهای بزرگ را مدیریت کنند. ارتباط آرام را با آنها تمرین کنید. به آنها یاد بدهید چگونه آرام شوند.
دستورالعملهای واضح و مستقیم. دانشآموزان مبتلا به ADHD اغلب در پیروی از دستورالعملهایی که چندین مرحله دارند، به مشکل برمیخورند. دستورالعملها باید کوتاه، مشخص و مستقیم باشند. با استفاده از کلمات کمتر و مستقیم برای توضیح تکالیف، معلمها میتوانند درک و درگیری دانش آموزان مبتلا به ADHD را افزایش دهند. چه راهکارهایی برای کمک به دانشآموزان مبتلا به ADHD مؤثرتر است؟
چگونه به دانشآموزان مبتلا به ADHD (اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی) انگیزه بدهیم؟
رایجترین مداخله برای افزایش یادگیری دانشآموزان مبتلا به نقص توجه / بیش فعالی چیست؟
