چگونه یک کلاس دانش‌آموز محور بسازیم؟ | کلاس دانش‌آموز محور چیست؟

اکثر مربیان موافق هستند که ایجاد یک کلاس درس دانش‌آموز-محور این روزها بیش از یک رویکرد جدید لوکس یا ابتکاری برای تدریس، به یک ضرورت و هنجار تبدیل شده است. کلاس درس سنتی که در آن دانش‌آموزان آرام و با دقت روی صندلی‌های خود می‌نشینند و معلم مقادیر زیادی دانش را در مغز اسفنج‌مانند آن‌ها می‌ریزد، به پایان رسیده است.

فرقی نمی‌کند معلم مهدکودک یا دبیر دبیرستان باشید، ایجاد یک محیط یادگیری دانش‌آموز محور به دانش‌آموزان شما کمک می‌کند تا یادگیرندگان مستقلی شوند که در نهایت مسئولیت آموزش خود را بر عهده خواهند گرفت – دانش‌آموزانی کنجکاو و مشتاق برای یادگیری و مایل به انجام هر کاری که برای موفقیت لازم است.

کلاس درس دانش‌آموز محور چیست؟

کلاس درس دانش‌آموز محور دقیقاً چیست؟ به طور خلاصه، کلاس درس دانش‌آموز محور یا محیط یادگیری دانش‌آموز محور، جایی است که تمرکز آموزش از معلم به دانش‌آموز منتقل می‌شود. هدف نهایی این روش، پرورش دانش‌آموزان مستقل است و این هدف با قرار دادن مسئولیت یادگیری در دست دانش‌آموزان حاصل می‌شود. بسیاری از طرفداران یادگیری دانش‌آموز محور استدلال می‌کنند که این یکی از موثرترین راه‌ها برای کمک به دانش‌آموزان برای توسعه‌ی مهارت‌های مورد نیاز خود برای حل مسئله و یادگیری مادام العمر است.

در محیط سنتی‌ «یادگیری معلم محور»، معلم مرکز تجربه‌ی یادگیری است و نقش «فعال» تدریس را بر عهده می‌گیرد، در حالی که دانش‌آموزان نقش «انفعالی» یا پذیرنده‌تری را به عهده می‌گیرند. در مقابل، در محیط یادگیری دانش‌آموز محور، علایق دانش‌آموزان در کانون توجه قرار می‌گیرد و معلم به دانش‌آموزان حق انتخاب و حرف زدن می‌دهد. در کلاس درس دانش‌آموز محور، دانش‌آموزان نقش «فعال» تری در تجربه‌ی آموزش ایفا می‌کنند.

چگونه یک کلاس درس دانش‌آموز محور تشکیل دهیم؟

متأسفانه، ایجاد یک محیط یادگیری دانش‌آموز محور همیشه آسان نیست. برای بسیاری، ایجاد یک محیط یادگیری دانش‌آموز محور از نظر تئوری عالی به نظر می‌رسد، اما عملی کردن آن داستان متفاوتی است. در زیر برخی از استراتژی‌ها و نکات اثبات‌شده‌ای را ارائه می‌کنیم که می‌تواند محیط یادگیری دانش‌آموز محور را در کلاس درس شما به واقعیت تبدیل کند و به موفقیت برساند.

کلاس درس خود را به یک جامعه تبدیل کنید

در یک کلاس درس سنتی، معلم صحبت می‌کند و دانش‌آموزان گوش می‌دهند. در یک کلاس درس دانش‌آموز محور، دانش‌آموزان صحبت می‌کنند، معلم گوش می‌دهد، مداخله می‌کند، در صورت نیاز گفت‌وگو را تسهیل می‌کند و سپس از مشارکت دانش‌آموزان تشکر می‌کند. با مشارکت مستقیم دانش‌آموزان در فرآیند آموزش و با توانمند ساختن آن‌ها برای تعامل با یکدیگر، دانش‌آموزان احساس می‌کنند که در یک اجتماع هستند. مهم‌تر از آن، به آن‌ها نشان داده می‌شود که آنچه احساس می‌کنند، آنچه برایش ارزش قائل هستند و آنچه به آن فکر می‌کنند، بیشترین اهمیت را دارد. در کلاس درس دانش‌آموز محور، معلم نه به‌عنوان آموزش‌دهنده، بلکه به‌عنوان تسهیل‌کننده و فعال‌کننده عمل می‌کند.

اعتماد و ارتباط را افزایش دهید

یک کلاس درس یا محیط آموزشی دانش‌آموز محور بدون اعتماد و ارتباطات باز، نمی‌تواند وجود داشته باشد. اعتماد و ارتباط آزاد با همیشه منصف بودن با دانش‌آموزان، گوش دادن به آن‌ها و اجازه دادن به آن‌ها برای صحبت، به دست می‌آید. اگر بلافاصله در ابتدای سال شروع به کار کنید، ایجاد یک کلاس درس دانش‌آموز محور بسیار آسان‌تر است.

در آغاز هر سال تحصیلی جدید، از دانش‌آموزان خود بپرسید که دوست‌ دارند کلاس درسشان در طول سال چگونه باشد و چه عملکردی داشته باشد؟ از آن‌ها بپرسید آیا قوانینی وجود دارد که برای اطمینان از اینکه تجربه‌ی کلاس انتظارات آن‌ها را برآورده کند، وضع شوند؟ به دانش‌آموزان 15 دقیقه فرصت دهید تا بین خود بحث کنند و سپس پیشنهادات خود را روی تخته بنویسند. از قوانینی که دانش‌آموزان مطرح خواهند کرد، تعجب می‌کنید. همانطور که تخته با ایده‌ها و پیشنهادات آن‌ها پر می‌شود، متوجه خواهید شد که برخی از موضوعات مشترک ظاهر می‌شوند – دانش‌آموزان شما می‌خواهند شنیده شوند، دیده شوند، به آن‌ها ارزش داده شود و مورد احترام قرار بگیرند.

این تمرین و تمرین‌های مشابهی که می‌توان در طول سال انجام داد، برای دانش‌آموزان روشن می‌کند که آنچه می‌گویند اهمیت دارد و شما برای نظرات آن‌ها ارزش قائل هستید.

راه‌هایی برای استفاده از فناوری بیابید

ایجاد یک کلاس درس با محوریت دانش‌آموز تماماً متکی به مشارکت است. هرچه بهتر بتوانید دانش‌آموزان را در هر فعالیت یا پروژه‌ای درگیر کنید، آن‌ها در فرآیند یادگیری مشارکت بیشتری خواهند داشت. در دنیای امروز، فناوری یکی از موثرترین ابزار برای جذب دانش‌آموزان است. فناوری آینده نیست، حال است. همه‌ی کارهایی که بچه‌ها این روزها انجام می‌دهند، حول محور فناوری می‌چرخد، به‌ویژه فناوری تلفن‌های هوشمند. به دانش‌آموزان اجازه بدهید و از آن‌ها دعوت کنید تا از ابزار وب رایگان برای ارائه، سرپرستی و به اشتراک گذاشتن اطلاعات استفاده کنند. وقتی به دانش‌آموزان این فرصت داده می‌شود که ابزارهای وب و فناوری موجود را در فرآیند یادگیری ادغام کنند، آن‌ها شرکت‌کنندگانی مشتاق برای انجام فعالیت‌های آموزشی می‌شوند.

سامانه‌ی مدیریت آموزشی تراز می‌تواند تسهیل‌گر بهره‌بردن معلم‌ها و مدیران خلاق از فناوری‌های روز برای آموزش و ارتباط با دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها باشد. استفاده از امکانات این سامانه‌، دریچه‌ی تازه‌ای رو به امکانات پیشرفته‌ی آموزش آنلاین، آزمون‌های تحلیلی با قابلیت درک نقاط ضعف دانش‌آموزان و صدها امکان دیگر، باز می‌کند.

برای هدایت دانش‌آموزان، احترام متقابل و کشف دانش را جایگزین قوانین کنید

کلاس بدون قوانین کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد. البته هنگامی اینطور به نظر می‌رسد که بخواهید یک کلاس درس معلم محور داشته باشید که در آن دانش‌آموزان نیمی از زمان خود را صرف یادگیری می‌کنند و نیمی دیگر را در تلاش هستند که حوصله‌شان سر نرود. بنابراین کلید رویکرد «بدون قانون» چیست؟ مشارکت! اگر فعالیت‌ها را جذاب نگه دارید، رفتار دانش‌آموزان به ندرت مشکل‌ساز خواهد شد. داشتن یک محیط کلاس درس جذاب با پروژه‌های جذاب، فعالیت‌های جذاب و بحث‌های جذاب، احترام متقابل را تقویت می‌کند و در چنین فضایی احتمال بدرفتاری دانش‌آموزان خیلی اندک است.

تکالیف را با فعالیت‌های یادگیری مبتنی بر پروژه جایگزین کنید

برخی مطالعات نشان می‌دهند که بین انجام تکالیف و کسب نمرات بهتر در آزمون‌ها همبستگی مثبت وجود دارد، درحالی‌که مطالعات دیگر همبستگی کمی را نشان می‌دهند. با این حال، کل فرضیه این مطالعات بر این فرض استوار است که بررسی نمرات آزمون، معیار دقیقی برای سنجش پیشرفت تحصیلی و یادگیری است. در کلاس معلم محور، یادگیری و بهره‌وری دانش‌آموز در کلاس کمتر است، همین باعث می‌شود انجام تکالیف درسی ضروری‌تر و گرفتن آزمون به طور منظم برای اندازه‌گیری سطح یادگیری و عملکرد دانش‌آموزان ضروری باشد.

در کلاس دانش‌آموز محور که انجام فعالیت‌ها و پروژه‌ها در کلاس یکی از ارکان اساسی است، دانش‌آموزان برای یادگیری بسیار مشتاق‌تر می‌شوند و بهره‌وری در کلاس بسیار بالاتر است. در یک محیط آموزشی دانش‌آموز محور، دانش‌آموزان کارهای مدرسه را در خارج از کلاس درس هم انجام می‌دهند چون می‌خواهند پروژه‌هایی را که در داخل کلاس روی آن‌ها کار می‌کنند، تکمیل کنند.

درحال حاضر در دنیا بسیاری از معلم‌ها از یادگیری مبتنی بر پروژه (پی‌.بی‌.ال) برای آموزش استانداردهای ریاضی، علوم، فناوری و سایر موضوعات اصلی به دانش‌آموزان خود و افزایش بهره‌وری دانش‌آموزان و اثربخشی یادگیری در کلاس استفاده می‌کنند.

یادگیری مبتنی بر پروژه دقیقاً چیست؟

یادگیری مبتنی بر پروژه (پی‌.بی‌.ال) به طور خلاصه، یادگیری از طریق شناسایی برنامه‌های دنیای واقعی و توسعه راه‌حل‌های دنیای واقعی است. یادگیری مبتنی بر پروژه نه تنها زمانی که به درستی اجرا شود بسیار جذاب است، بلکه دانش‌آموزان در طول انجام پروژه بسیار می‌آموزند. یادگیری مبتنی بر پروژه به‌شدت به فناوری متکی است، پروژه‌ها توسط ابزارهای وب تعاملی هدایت می‌شوند و راه‌حل‌ها با استفاده از رویکردهای چند رسانه‌ای ارائه می‌شوند.

زمانی که یادگیری پروژه محور به‌طور موثر اجرا شود، می‌تواند جایگزین نیاز به تکالیف خارج از کلاس شود و یادگیری در کلاس مولدتر می‌شود.

درباره‌ی روش‌های تدریس نوین بیشتر بخوانید:
روش استفاده از طوفان فکری در تدریس	معرفی 18 روش تدریس نوین
روش تدریس فعال	راهنمای کامل کلاس درس معکوس
روش تدریس آنلاین	روش تدریس مجازی
روش های تدریس خلاق	روش تدریس TPR تی پی آر

به دانش‌آموزان اجازه دهید در تصمیم‌گیری‌ سهیم باشند

ایجاد یک کلاس درس دانش‌آموز محور نیاز به همکاری دارد. این امر مستلزم قرار دادن دانش‌آموزان در مرکز محیط آموزشی خود است که با اجازه دادن به آن‌ها در تصمیم‌گیری در مورد چرایی، چیستی و چگونگی شکل‌گیری تجربه‌ی یادگیری حاصل می‌شود.

قبل از اینکه دانش‌آموزان مایل به سرمایه‌گذاری در راه تلاش ذهنی، عاطفی و جسمی مورد نیاز یادگیری واقعی باشند، باید بدانند چرا آنچه می‌آموزند با زندگی، خواسته‌ها و نیازهای آن‌ها مرتبط است. اینکه به دانش‌آموزان بگوییم آن‌ها باید یک مطلب را مطالعه کنند «زیرا برای کسب معدل خوب لازم است» یا «آن‌ها باید آن را بدانند تا وارد دانشگاه شوند» دلیل ارتباط را از دیدگاه دانش‌آموزان مشخص نمی‌کند. چنین توضیحاتی منجر به عملکرد ضعیف، انگیزه‌ی پایین و یادگیری ضعیف می‌شود.

دانش‌آموزان باید در انتخاب محتوای مورد استفاده برای آموزش مهارت‌ها و مفاهیم سهیم باشند. آنچه در یک کلاس درس دانش‌آموز محور تدریس و آموخته می‌شود تابعی از علایق دانش‌آموزان می‌شود و شامل نظرات دانش‌آموزان و همکاری معلم و دانش‌آموز هستند. برای مثال، زمانی که دانش‌آموزان درباره‌ی تاریخ کشور می‌آموزند، ممکن است تصمیم بگیرند که یک نمایش کلاسی ترتیب بدهند که هر دانش‌آموز در آن نقش یک شخصیت تاریخی را ایفا می‌کند و این انتخاب به نوشتن گزارش یا کتاب‌شناسی سنتی برای یادگیری تاریخ ترجیح داده شود. در مثالی که ذکر شد، نه‌تنها دانش‌آموزان مالکیت فرآیند یادگیری را به دست می‌گیرند، بلکه همه دانش‌آموزان از تصمیمات سایر دانش‌آموزان بهره‌مند می‌شوند.

«چگونگی» در یک محیط یادگیری دانش‌آموز محور به همان اندازه مهم است که «چرایی» و «چیستی». دانش‌آموزان اطلاعات را پردازش می‌کنند، درک می‌کنند و به روش‌های مختلف یاد می‌گیرند. ارائه‌ی حق انتخاب نحوه‌ی یادگیری به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد تا آن روش یادگیری‌ای را انتخاب کنند که راحت‌ترین و مؤثرترین روش برای آن‌ها است.

به دانش‌آموزان فرصت رهبری بدهید

فراهم کردن فرصتی برای دانش‌آموزان برای رهبری در کلاس درس، راهی عالی برای ایجاد یک محیط یادگیری دانش‌آموز محور است که تعامل و رشد را تقویت می‌کند و دانش‌آموزان را قادر می‌سازد تا تجربه‌ی یادگیری را در اختیار بگیرند. هر روز به چند دانش‌آموز اجازه دهید تا هر کدام مسئولیت یک فعالیت فردی را بر عهده بگیرند، حتی اگر این فعالیت به مهارت‌های محتوایی فراتر از سطح دانش‌آموزان نیاز داشته باشد. سپس دانش‌آموزان را در نقش‌های رهبری قرار دهید تا هر دانش‌آموز فرصت رهبری یک فعالیت را پیدا کند. حتی می‌توانید روز قبل نقش رهبری یا فعالیتی را که آن‌ها رهبری خواهند کرد به هر دانش‌آموز معرفی کنید تا زمانی برای آماده شدن داشته باشند.

دانش‌آموزان را در ارزیابی عملکرد خود مشارکت دهید

در یک کلاس درس سنتی، ارزیابی عملکرد و یادگیری به صورت مجموعه‌ای از اعداد، درصدها و نمرات توصیفی ارائه می‌شود که به صورت دوره‌ای در کارنامه‌ها ثبت می‌شود. اساس این نمره‌دهی ارزیابی فعالیت‌های دانش‌آموز و برگزاری آزمون‌های استاندارد است. این معیارها اطلاعات کمی در مورد آنچه دانش‌آموز در حال یادگیری آن است، نشان می‌دهد و بازخورد مفیدی برای دانش‌آموز فراهم نمی‌کند تا بتواند عملکرد خود را بهبود ببخشد و به تسلط دست یابد. محیط یادگیری دانش‌آموز محور مبتنی بر نوعی بازخورد روایی است که دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا یادگیری را تا زمانی که نشان دهند در یک موضوع به تسلط دست یافته‌اند، ادامه دهند. این شکل از یادگیری، بازخورد و ارزشیابی، دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا تکالیف خود را مجدداً انجام بدهند و تا زمانی که به تسلط برسند، روی پروژه‌های خود کار کنند. [منبع]

نتیجه‌گیری

به نظر می‌رسد زمان به کار گیری روش‌های معلم محور در دنیای آموزش به پایان رسیده است. در دنیای امروز به تفاوت‌های فردی میان دانش‌آموزان اهمیت داده می‌شود و به کار گیری یک روش ثابت برای تدریس به آن‌ها امر پسندیده‌ای تلقی نمی‌شود. اینکه معلم از تمام دانش‌آموزان بخواهد در سکوت فقط به حرف‌های او گوش بسپارند و مثل یک اسفنج اطلاعات را به سرعت به خود جذب کنند، دیگر جوابگوی نیازهای روز در زمینه‌ی آموزش نیست و به همین دلیل است که روانشناسان آموزش، امروزه روش‌های مختلف و متعددی برای تدریس به دانش‌آموزان ابداع کرده و توسعه داده‌اند.

یکی از رویکردهای جدید آموزش که در بسیاری از روش‌های تدریس نوین به کار گرفته می‌شود، رویکرد تشکیل کلاس‌های دانش‌آموز محور است. در این کلاس‌ها معلم نقش تسهیل‌گر را بر عهده می‌گیرد و فقط دانش‌آموزان را به سمت یادگیری مستقل هدایت می‌کند. در این شیوه استراتژی‌های مختلفی مانند ارزیابی جمعی، تأمل و گروه‌بندی مشارکتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. معلم‌ها در این شیوه به تک تک یادگیرندگان آموزش می‌دهند و آن‌ها را راهنمایی می‌کنند تا عناصر کلیدی برای پیشرفت تحصیلی و ایجاد مهارت‌هایی مانند تاب آوری، استقلال، خلاقیت و همکاری در دانش‌آموزان شکل بگیرد.

سوال‌های متداول

چگونه می‌توان از رویکرد دانش‌آموز محور در تدریس استفاده کرد؟

راه‌های زیادی برای ترکیب تکنیک‌های دانش‌آموز محور در کلاس وجود دارد، از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به فراهم کردن امکان انتخاب و استقلال دانش‌آموزان در یادگیری، استفاده از تکنیک‌های سوال باز برای تقویت بحث، تفکر و یادگیری، تشویق به همکاری دانش‌آموزان، ایجاد پروژه‌های گروهی و تشویق دانش آموزان به تفکر اشاره کرد.

چیدمان ظاهری یک کلاس درس دانش‌آموز محور چگونه است؟

کلاس‌های دانش‌آموز محور متناسب با مفهوم مشارکت و همکاری چیدمان شده‌اند، به این معنی که معمولاً ردیف‌هایی از میزها روبه‌روی میز سخنرانی یا میز معلم قرار ندارند. در عوض، میزها طوری چیده شده‌اند که همکاری در پروژه‌ها یا تجزیه و تحلیل مطالب (به جای گوش دادن به سخنرانی) برای دانش‌آموزان آسان باشد.

معلم یک کلاس دانش‌آموز محور چگونه تدریس می کند؟

معلم یک کلاس دانش‌آموز محور به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد در تصمیم‌گیری برای استفاده از روش‌های تدریس و موضوع درس مشارکت داشته باشند. چنین معلمی با ظرفیت دانش‌آموزان برای رهبری فعالیت‌های جمعی باور دارد و در فضایی صمیمانه به دانش‌آموزان خود احترام می‌گذارد و به آن‌ها ارزش می‌دهد.