راهنمای جامع المپیاد ادبی + معرفی منابع آزمون

باشگاه دانش‌پژوهان جوان تحت نظر سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان وزارت آموزش و پرورش، هرساله المپیادهای علمی و ادبی دانش‌آموزی را برگزار می‌کند. این آزمون‌ها در رشته‌های‌ متعدد از جمله المپیاد ادبی که موضوع این مقاله است، برای شرکت دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم برگزار می‌‌شوند. دانش‌آموزان برای شرکت در این المپیادها باید دارای شرایط شرکت در المپیاد دانش آموزی باشند و در چنین شرایطی می‌توانند در بیش از یک المپیاد هم شرکت کنند.

دانش‌آموزان می‌توانند از طریق سامانه‌ ثبت نام المپیادهای علمی دانش آموزی، برای شرکت در یک یا چند المپیاد اقدام کنند. هدف از برگزاری این المپیادهای دانش‌آموزی رشد سطح علمی، آشنایی با علوم روز دنیا، ایجاد روحیه‌ی نشاط علمی و تقویت فعالیت‌های نوآورانه در نوجوانان و ارتقای سطح علمی در کشور است. البته تسهیلات و مزایای شرکت در المپیادهای دانش‌آموزی نیز انگیزه‌ای برای حضور در این رقابت‌ علمی است. 

این مقاله راهنمایی جامع برای دانش‌آموزانی است که علاقمند به شرکت در المپیاد ادبی هستند. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا با مباحث مورد سوال در المپیاد ادبی، منابع مناسب برای کسب آمادگی، شرایط و قوانین شرکت در المپیاد ادبی و تسهیلات و مزایای قبولی در هر مرحله از این المپیاد آشنا شوید.

المپیاد ادبی دانش آموزی

المپیاد ادبی از سال تحصیلی 1367-1366 در ایران در حال برگزاری است. هدف از برگزاری این المپیاد شناسایی دانش‌آموزان مستعد برای تحصیل در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی است. تمام دانش‌آموزان رشته‌های نظری می‌توانند در المپیاد ادبی شرکت کنند. این ویژگی خاص این رشته از المپیاد است. اما درنهایت ۱۲ نفر اول رشته‌های علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی، مدال طلا می‌گیرند. ۶ نفر اول رشته‌های ریاضی فیزیک و علوم تجربی هم اگر نمره‌ای کمتر از آخرین طلای رشته‌های انسانی و معارف نگرفته نباشند، مدال طلا خواهند گرفت.

المپیاد ادبی در سه مرحله برگزار می‌شود. دو مرحله‌ی اول شامل سوالات تستی هستند. در مرحله‌ی اول حدود یکصد نفر پذیرفته می‌شوند. در مرحله‌ی دوم از میان این افراد، تنها 40 نفر برگزیده خواهند شد. این 40 نفر در دوره‌ی آموزشی تابستان شرکت خواهند کرد. در انتهای این دوره‌ی آموزشی چند هفته‌ای که شامل آزمون‌ها و مصاحبه‌های علمی نیز هست، برگزیدگان نهایی معرفی می‌شوند.

دارندگان مدال طلای المپیاد ادبی می‌توانند در هر یک از رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی و هنر بدون کنکور به تحصیل خود ادامه بدهند.

مرحله‌ی اول سی‌وششمین دوره‌ی المپیاد دانش‌آموزی ادبی روز پنج‌شنبه مورخ 1401/11/6 ساعت 9 صبح برگزار می‌شود.

شرایط شرکت در المپیاد ادبی

شرکت در هر یک از المپیادهای علمی دانش‌آموزی، به صورت مجزا شرایط و تسهیلات خاص خود را دارد. جوایز برگزیدگان این المپیادها را بنیاد ملی نخبگان، وزارت علوم و سازمان نظام وظیفه اعطا می‌کنند. دارندگان مدال طلای کشوری در المپیادهای علمی مزایایی ازجمله معافیت از کنکور و حمایت‌های مالی و معنوی بنیاد نخبگان را کسب می‌کنند. دانش‌آموزانی که مدال نقره و برنز المپیاد را می‌گیرند، سهمیه‌ی 15 درصدی در کنکور خواهند داشت.

پسران برگزیده در المپیادهای علمی می‌توانند با انجام پروژه‌های علمی و تحقیقاتی دوران سربازی را طی کنند. دریافت وام‌های کم‌بهره برای خرید خانه، خودرو یا حضور در همایش‌های بین‌المللی، تحصیل همزمان در دو رشته‌ی دانشگاهی و دریافت سهمیه‌ی نخبگان از دیگر مزایای برگزیده شدن در المپیادهای دانش‌آموزی است. در ادامه شرایط شرکت در المپیاد ادبی و مزایای کسب رتبه و مدال در این رشته ذکر شده است:

✔️ دانش‌آموزان پایه‌ی دهم و یازدهم در تمامی رشته‌ها امکان ثبت‌نام برای شرکت در المپیاد ادبی را دارند.

✔️ شرکت دانش‌آموزان پایه‌ی دهم در المپیاد ادبی به صورت آزمایشی است و به دوره‌ی آموزشی تابستان راه نخواهند یافت.

✔️ دانش‌آموزانی که مدال طلای المپیاد ادبی دریافت کنند، امکان معافیت از کنکور را دارند و از شرکت در آزمون سراسری معاف می‌شوند. به نمره‌ی تراز کنکور سراسری مدال‌آوران نقره و برنز، پانزده درصد افزوده می‌شود.

✔️ برگزیدگان المپیاد ادبی می‌توانند در کنار رشته‌های علوم انسانی، رشته‌های گروه هنر را نیز برای تحصیل در دانشگاه انتخاب کنند.

✔️ تعداد نفرات دریافت‌کننده‌ی مدال طلای المپیاد ادبی از رشته‌های علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی، 12 نفر و از سایر رشته‌ها 6 نفر هستند که به شرط کسب حد نصاب لازم، معرفی می‌شوند.

✔️ تمامی مدال آوران المپیاد ادبی می‌توانند از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان بهره ببرند و علاوه بر دریافت حقوق ماهیانه و تسهیلات ویژه‌ی مالی و اعتباری برای شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی داخلی و خارجی، پسران می‌توانند از تسهیلات نظام وظیفه‌ی بنیاد نیز استفاده کنند.

✔️ بر اساس بخشنامه‌ رسمی آموزش و پرورش، ظرفیت و تعداد مدال‌های دوره‌ی آموزشی تابستان 1402 در رشته‌ی ادبی به این شرح است: پذیرش دوره‌ی تابستان 40 نفر، تعداد مدال برنز 11 عدد، تعداد مدال نقره 11 عدد، تعداد مدال طلا 18 عدد.

منابع المپیاد ادبی

محوریت اصلی سوالات در آزمون مرحله‌ی اول المپیاد ادبی، متون کهن نظم و نثر فارسی است. مطالعه‌ی غزلیات حافظ و سعدی در کنار شناخت شاهنامه‌ی فردوسی و آشنایی با کتاب تاریخ بیهقی قطعاً در کسب موفقیت موثر هستند. اما در مرحله‌ی دوم این المپیاد، دانش ادبی نیز اهمیت می‌یابد. مثلاً آشنایی با انواع شعر کلاسیک و نو و سبک‎‌های مختلف شعر همچون سبک‌های عراقی، هندی و خراسانی، مهم است. برای کسب موفقیت در این مرحله مطالعه‌ی کتاب‌هایی مانند «ادوار شعر فارسی» به قلم دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، به شما کمک خواهد کرد.

? هر سال باشگاه دانش‌پژوهان جوان منابع مربوط به مرحله‌ی اول المپیاد ادبی را اعلام می‌کند. بر اساس بخشنامه‌ی 1401، منابع مرحله‌ی اول المپیاد ادبی به قرار زیر هستند:

الف) کتب درسی:

• کتاب فارسی پایه‌ی دهم و یازدهم، کتاب علوم و فنون ادبی 1 و 2، کتاب عربی و زبان قرآن 1 و 2

ب) متون نظم و نثر:

• شاهنامه‌ی فردوسی، داستان سیاوش، تصحیح جلال خالقی مطلق
• مثنوی معنوی، دفتر اول، تصحیح نیکلسون
• قابوسنامه، باب‌های 4، 5 و 6، نشر علمی و فرهنگی
• گلستان سعدی، باب‌های 1 و 2، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی
• بوستان سعدی، باب‌های 1 و 2، تصحیح و توضیح علامحسین یوسفی
• دفتر آینه‌های ناگهان، قیصر امین‌پور و شعر مسافر سهراب سپهری

منابع مراحل دوم و سوم المپیاد ادبی

تا اینجا منابعی را مطرح کردیم که در بخشنامه‌ی آموزش و پرورش برای مرحله‌ی اول المپیاد ادبی 1401 معرفی شده بودند. اما به طور کلی برای کسب موفقیت در مراحل مختلف المپیاد ادبی، کتب زیادی را می‌توان مطالعه کرد.

مثلاً برای کسب آمادگی در مرحله‌ی دوم، عموماً دانش‌آموزان کتاب‌های درسی؛ ادبیات یازدهم انسانی، زبان فارسی یازدهم انسانی، عربی یازدهم انسانی، آرایه‌های ادبی یازدهم انسانی و تاریخ ادبیات یازدهم انسانی را نیز مطالعه می‎‌کنند. کتب نثر و اشعار بسیاری ممکن است به عنوان منبع آزمون‌های مراحل دوم و سوم المپیاد ادبی مطرح باشند، بخشی از آن‌ها در جدول زیر ذکر شده‌اند:

یافتن منابع مفید برای دریافت سوالات مناسب و هم‌سطح با پرسش‌های المپیاد، اهمیت زیادی در کسب موفقیت دارد. یکی از این منابع مفید، سرویس آموزش مبتنی بر تمرین «هم‌درس» است. یک اپلیکیشن هوشمند که سطح یادگیری شما را تحلیل و ارزیابی می‌کند و سپس سوالات و پاسخنامه‌های تشریحی بی‌شماری در اختیار شما قرار می‌دهد. اپلیکیشن هم‌درس آزمون‌های خود را بر اساس سطح‌بندی از بسیار ساده تا بسیار دشوار یا المپیادی تقسیم‌بندی‌ کرده است و بر اساس میزان پاسخگویی صحیح شما به سوالات، رشد شما را در سطوح مختلف اندازه‌گیری می‌کند.

موفقیت در المپیاد ادبی

در حال حاضر بسیاری از مدارس کشور برای علاقمندان به شرکت در المپیادهای دانش‌آموزی کلاس‌ برگزار می‌کنند. برخی از موسسات آموزشی آزاد نیز کلاس‌های المپیاد دارند. معمولاً مدال‌آوران سال‌های گذشته، به تدریس مباحث المپیاد می‌پردازند. استفاده از کلاس‌های آموزشی، بهره‌گیری از برنامه‌های مشاوران تحصیلی و استفاده از منابع مناسب برای مطالعه‌ی مباحث المپیاد، برای کسب موفقیت در المپیاد ادبی، اهمیت دارند.

موفقیت در هر مرحله از المپیاد ادبی تلاش‌های خاص خود را می‌طلبد و درنهایت مزایا و تسهیلاتی برای برگزیدگان در بر دارد. در ادامه‌ی مقاله توصیه‌هایی برای تسهیل روند موفقیت در هر مرحله ذکر شده و به مزایا و تسهیلات کسب رتبه در آن‌ها، پرداخته شده است:

موفقیت در مرحله اول المپیاد ادبی

آزمون‌ مرحله‌ی اول المپیاد ادبی معمولاً بهمن ماه هر سال در حوزه‌های داخل و خارج از کشور به‌صورت هم‌زمان برگزار می‌شود. دانش‌آموزان معمولاً آذر ماه ثبت‌نام می‌کنند. بارگذاری دفترچه‌ و کلید سوالات، پس از برگزاری آزمون و همچنین دریافت و پاسخ به درخواست‌های تجدیدنظر دانش‌آموزان از طریق سامانه‌ی ثبت‌نام المپیادهای علمی به نشانی my.medu.ir انجام می‌شود.

در آزمون مرحله‌ی اول المپیاد ادبی، 100 سوال تستی مطرح می‌شود. داوطلبان شرکت در این آزمون باید برای کسب موفقیت در این مرحله، علاوه بر کتب درسی، از منابع غیر درسی مانند شرح آثار مهمی مانند شاهنامه‌ی فردوسی، مثنوی معنویِ مولانا و بوستان و گلستان سعدی، استفاده کنند.

از مزایای قبولی در این مرحله از المپیاد ادبی می‌توان به دریافت جواز شرکت در مرحله‌ی دوم المپیاد اشاره کرد. قبولی در مرحله‌ی دوم می‌تواند در نهایت منجر به کسب مدال و بهره‌گیری از تسهیلات شود. تقویت پایه‌ای و پیشرفته‌ی دانش‌آموز در درس ادبیات فارسی از دیگر مزایای شرکت در مرحله‌ی اول المپیاد ادبی است. دانش‌آموزانی که برای پذیرفته شدن در مرحله‌ی اول المپیاد ادبی تلاش کرده و در کلاس‌های ویژه شرکت می‌کنند، شانس خوبی برای کسب درصد خوب ادبیات در آزمون سراسری کنکور دارند.

موفقیت در مرحله دوم المپیاد ادبی

پذیرفته شدگان مرحله‌ی اول المپیادهای دانش‌آموزی معمولاً در اردیبهشت ماه در آزمون مرحله‌ی دوم شرکت می‌کنند. شرکت در آزمون‌های منظم با بهره‌گیری از سوالات مرحله‌ی دوم المپیاد ادبی در سال‌های گذشته می‌تواند شرایط بهتری برای شرکت‌کنندگان فراهم کند.

در مرحله‌ی دوم المپیاد ادبی نیز مانند مرحله‌ی اول، آزمون تستی است و شامل یکصد سوال می‌شود. سوالات از مرحله‌ی اول دشوارتر و البته تخصصی‌تر هستند. پس از برگزاری آزمون حدود 40 نفر برگزیده می‌شوند و به دوره‌ی تابستانی می‌روند. این افراد همگی موفق به کسب مدال شده‌اند و برای تعیین اینکه رنگ مدال هر فرد چه باشد، در دوره‌ی تابستان المپیاد شرکت می‌کنند. در دوره‌ی تابستانی و در انتهای آن تعدادی آزمون برگزار می‌شود. با توجه به نمره‌ی امتحانات دوره‌ی تابستان به برگزیدگان مدال‌های طلا، نقره و برنز اهدا می‌شود.

موفقیت در مرحله سوم المپیاد ادبی

موفقیت در آزمون مرحله‌ی سوم المپیاد ادبی به معنای کسب مدال است و کسب مدال بهره‌گیری از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان و کسب امتیاز و یا معافیت از شرکت در کنکور سراسری را در پی دارد. برگزیدگان  المپیادها همچنین می‌توانند به تدریس رشته‌های المپیاد در مدارس، موسسات و به صورت خصوصی، بپردازند. به نفرات برگزیده در هر رشته که در سطح کشور در رشته‌های المپیاد خود، مقام اول را به دست می‌آورند، امتیازاتی مثل استخدام در دستگاه‌های دولتی و امکان استفاده از بورسیه تحصیلی اعطا می‌شود.

در دوره‌ی آموزشی تابستان، هر دانش‌آموز فقط می‌تواند در یک المپیاد شرکت کند و در صورت کسب رتبه‌ی لازم برای شرکت در چند المپیاد، باید در آغاز دوره‌ی تابستان یک المپیاد را انتخاب کند.

ظرفیت و تعداد مدال‌ها (تندیس‌های) المپیاد ادبی دوره‌ی آموزشی تابستان 1402 در جدول زیر آمده است:

مطالعه برای دوره‌ی تابستان بسیار پیشرفته‌تر از مراحل قبلی است. در این مرحله که شامل یک دوره‌ی هشت هفته‌ای است. بعد از برگزاری چندین و چند آزمون در این دوره، برگزیدگان این مرحله دست‌کم مدال برنز و حداکثر یک مدال طلای المپیاد کشوری کسب می‌کنند. کسب مدال طلا در المپیاد ادبی منجر به معافیت از کنکور سراسری و بهره‌گیری از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان ازجمله معافیت از سربازی برای پسران می‌شود. به نمره‌ی تراز کنکور سراسری مدال‌آوران نقره و برنز، پانزده درصد افزوده می‌شود.

دریافت حقوق ماهیانه تا زمان اشتغال به تحصیل و دریافت وام‌های مربوط به خرید مسکن و شرکت در همایش‌هایی ملی و بین‌المللی از دیگر مزایایی است که در پی کسب مدال کشوری المپیاد از سوی بنیاد ملی نخبگان در اختیار برگزیدگان قرار می‌گیرد. امکان دریافت بورسیه‌های تحصیلی از دانشگاه‌های معتبر دنیا و امکان تدریس المپیاد در موسسات، مدارس و کلاس‌های خصوصی از دیگر مزایای قبولی در مرحله‌ی سوم المپیادهای دانش‌آموزی است.

مزایای کسب رتبه در المپیاد ادبی چیست؟

یکی از مهم‌ترین مزایای شرکت در المپیادهای دانش‌آموزی، تأثیری است که کسب رتبه‌ی کشوری آزمون‌های المپیاد بر قبولی در کنکور سراسری دارد. بر اساس مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دارندگان مدال طلا در المپیاد ادبی، پس از اخذ دیپلم دوره‌ی متوسطه، از شرکت در کنکور سراسری دانشگاه‌ها در زیرگروه مربوط، معاف بوده و برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی انتخابی در زیرگروه مربوط، به دانشگاه مورد نظرشان معرفی می‌شوند.

تعداد معافیت از کنکور در المپیاد ادبی

در میان مزایای شرکت در المپیادهای دانش‌آموزی، معافیت در کنکور، یکی از محبوب‌ترین تسهیلات است. تعداد دریافت‌کنندگان مدال طلا در المپیاد ادبی که شامل معافیت از شرکت در کنکور سراسری دانشگاه‌ها هستند و برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی انتخابی در زیرگروه مربوط (رشته‌های علوم انسانی و گروه هنر) به دانشگاه مورد نظرشان معرفی می‌شوند، 18 نفر (حداکثر 18 نفر)  است.

تسهیلات بنیاد ملی نخبگان برای برگزیدگان المپیاد ادبی

براساس آیین‌نامه‌ی بنیاد ملی نخبگان، دارندگان مدال‌های طلا، نقره و برنز مرحله‌ی کشوری المپیادهای علمی دانش‌آموزی در سطح ملی یا جهانی (با معرفی وزارت آموزش و پرورش) می‌توانند از تسهیلات این بنیاد استفاده کنند. بنیاد ملی نخبگان عضو ندارد و برگزیدگان المپیاد ادبی برای بهره‌مندی از تسهیلاتی که این بنیاد ارائه می‌دهد، باید به سامانه‌ی اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان به نشانی sina.bmn.ir مراجعه کنند. برگزیدگان باید فعالیت‌های نخبگانی خود را در این سامانه بارگذاری و ثبت کنند تا امکان بررسی درخواست آن‌ها مطابق تسهیل مورد نظر، فراهم شود.

تمامی مدال آوران المپیاد ادبی می‌توانند از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان بهره ببرند و علاوه بر دریافت حقوق ماهیانه و تسهیلات ویژه‌ی مالی و اعتباری برای شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی داخلی و خارجی، پسران دارنده‌ی مدال طلا می‌توانند از تسهیلات نظام وظیفه‌ی بنیاد نیز استفاده کنند.

جمع‌بندی

المپیاد‌ ادبی می‌تواند برای دانش‌آموزان علاقمند، کوشا و با استعداد، یک سکوی پرتاب به حساب آید که شرکت در آن مزایای بسیاری برای آن‌ها دربر داشته باشد. جوایز برگزیدگان المپیاد را بنیاد ملی نخبگان، وزارت علوم و سازمان نظام وظیفه اعطا می‌کنند. دارندگان مدال طلای کشوری در المپیاد ادبی مزایایی ازجمله معافیت از کنکور و حمایت‌های مالی و معنوی بنیاد نخبگان را کسب می‌کنند. دانش‌آموزانی که مدال نقره و برنز المپیاد را می‌گیرند نیز سهمیه‌ی 15 درصدی در کنکور خواهند داشت.

دانش‌آموزان کشور ما همواره شرکت فعالی در المپیاد‌های جهانی داشته‌اند. کسب موفقیت در مراحل مختلف المپیاد ادبی منوط به تلاش مستمر، شرکت در کلاس‌های آموزشی یا دسترسی به منابع معتبر المپیاد است. ما در این مقاله ضمن معرفی مباحث مختلف المپیاد ادبی، مهم‌ترین منابع موجود برای مطالعه را معرفی کرده و شرایط شرکت، کسب موفقیت و تسهیلات ارائه شده در این المپیاد دانش‌آموزی را تشریح کردیم.

سوالات متداول