راهنمای جامع المپیاد نانو فناوری + معرفی منابع آزمون
هر سال المپیادهای علمی و ادبی دانشآموزی توسط باشگاه دانشپژوهان جوان تحت نظر سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان وزارت آموزش و پرورش، برگزار میشود. این آزمونهای علمی در رشتههای متعدد ازجمله المپیاد نانو فناوری که موضوع این مقاله است، برای شرکت دانشآموزان پایههای دهم و یازدهم برگزار میشوند. البته دانشآموزان پایهی دوازدهم نیز امکان شرکت در المپیاد نانو را دارند. دانشآموزان برای شرکت در این المپیادها باید دارای شرایط شرکت در المپیاد دانش آموزی باشند و در چنین شرایطی میتوانند در بیش از یک المپیاد نیز شرکت کنند.
دانشآموزان میتوانند از طریق سامانه ثبت نام المپیادهای علمی دانش آموزی، برای شرکت در یک یا چند المپیاد علمی اقدام کنند. هدف از برگزاری این المپیادهای دانشآموزی رشد سطح علمی، آشنایی با علوم روز دنیا، ایجاد روحیهی نشاط علمی و تقویت فعالیتهای نوآورانه در نوجوانان، ارتقای سطح علمی در کشور و در نهایت انتخاب تیمی برای شرکت در المپیادهای بینالمللی است. البته تسهیلات و مزایای شرکت در المپیادهای دانشآموزی نیز انگیزهای برای حضور در این رقابت علمی ملی و جهانی است.
این مقاله راهنمایی جامع برای دانشآموزانی است که علاقمند به شرکت در المپیاد علمی نانو فناوری هستند. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا با مباحث مورد سوال در المپیاد نانو فناوری، منابع مناسب برای کسب آمادگی، شرایط و قوانین شرکت در آن و تسهیلات و مزایای قبولی در هر مرحله از این المپیاد آشنا شوید.
المپیاد دانش آموزی نانو فناوری
طبق تفاهمنامهی ستاد ویژهی توسعهی فناوری نانو و سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، المپیاد دانشآموزی علوم و فناوری نانو توسط سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان و با همکاری باشگاه دانشآموزی علوم و فناوری نانو برگزار میشود. این المپیاد مورد تایید بنیاد ملی نخبگان قرار گرفته است.
مرحلهی اول چهاردهمین دورهی المپیاد علوم و فناوری نانو روز پنجشنبه مورخ 1401/11/6 ساعت 14 بعدازظهر برگزار میشود.
شرایط شرکت در المپیاد نانو فناوری
شرکت در هر رشته از المپیادهای علمی دانشآموزی شرایط اختصاصی خود را دارد. در ادامه فهرستی از شرایط اختصاصی شرکت در المپیاد دانشآموزی نانو فناوری ارائه شده است:
? دانشآموزان پایههای دهم، یازدهم و دوازدهم در تمامی رشتههای تحصیلی امکان ثبتنام برای شرکت در این المپیاد را دارند. البته باید در دورهی متوسطه هیچگونه وقفهی تحصیلی یا ترک تحصیل نداشته باشند. همچنین بیش از دو دوره در مرحلهی عملی المپیاد نانو حضور پیدا نکرده باشند.
? دارندگان مدال یا تندیس طلای کشوری این المپیاد فاقد امتیاز معافیت از شرکت در کنکور سراسری دانشگاهها هستند. اما تسهیلات بنیاد ملی نخبگان شامل حال آنها میشود.
? برای دارندگان مدال طلا ۷۰ امتیاز، مدال نقره ۵۰ امتیاز و مدال برنز ۳۰ امتیاز در بنیاد ملی نخبگان لحاظ میشود.
? ثبت نام المپیاد نانو به دو صورت فردی و گروهی است؛ برای ثبت نام انفرادی مستقیماً به وبگاه my.medu.ir و برای ثبتنام گروهی به پژوهشسراهای منطقهی محل سکونت خود مراجعه کنید. برگزیدگان علاوه بر دریافت لوح تقدیر و مدال، از جوایز نقدی برخوردار میشوند.
? بر اساس بخشنامه رسمی آموزش و پرورش، ظرفیت و تعداد مدالهای دورهی آموزشی تابستان 1401 در رشتهی نانو فناوری به این شرح است: پذیرش دورهی تابستان 40 نفر، تعداد مدال یا تندیس برنز 15 عدد، تعداد مدال یا تندیس نقره 15 عدد، تعداد مدال یا تندیس طلا 10 عدد.
منابع المپیاد علمی نانو فناوری
باشگاه دانشآموزی فناوری نانو اقدام به تدوین سرفصل آزمون و معرفی مقالات و کتب، به عنوان منابع پیشنهادی المپیاد نانو کرده است. مباحث اتمی و مولکولی در کتابهای درسی فیزیک، شیمی و مطالب درون سلولی در زیستشناسی پایههای دهم تا دوازدهم (مقطع متوسطه دوم) و مقالات منتخب سایت باشگاه نانو منابع اصلی آزمونهای کتبی المپیاد نانو است.
باشگاه نانو علاوه بر مقالاتی که لینک دانلود آنها بالاتر در اختیار شما قرار گرفت، کتابهای دیگری را نیز به عنوان منابع پیشنهادی معرفی کرده است. این کتب به شرح زیر هستند:
- کتاب مفاهیم اولیه فناوری نانو و کاربردهای آن در شیمی
- کتاب مفاهیم اولیه فناوری نانو و کاربردهای آن در فیزیک
- کتاب مفاهیم اولیه فناوری نانو و کاربردهای آن در زیست شناسی
- نگاهی نو به دنیای نانو، مبانی علوم و فناوری نانو
- مجموعه سوالات المپیاد دانش آموزی علوم و فناوری نانو – المپیاد علوم و فناوری نانو ایران
همچنین برای آمادهسازی دانش آموزان شرکتکننده در المپیاد نانو، به مراکز و نهادهای ترویجی مجری کارگاههای آمادگی المپیاد، مبالغی به عنوان حمایت پرداخت میشود تا از این طریق، توانمندی علمی داوطلبان، قبل از شرکت در مراحل مختلف المپیاد نانو ارتقاء یابد. داوطلبان میتوانند با مراجعه به سایت باشگاه نانو، قسمت دورههای آموزشی، در این دورهها ثبتنام کنند.
یافتن منابع مفید برای دریافت سوالات مناسب و همسطح با پرسشهای المپیاد، اهمیت زیادی در کسب موفقیت دارد. یکی از این منابع مفید، سرویس آموزش مبتنی بر تمرین «همدرس» است. یک اپلیکیشن هوشمند که سطح یادگیری شما را تحلیل و ارزیابی میکند و سپس سوالات و پاسخنامههای تشریحی بیشماری در اختیار شما قرار میدهد. اپلیکیشن همدرس آزمونهای خود را بر اساس سطحبندی از بسیار ساده تا بسیار دشوار یا المپیادی تقسیمبندی کرده است و بر اساس میزان پاسخگویی صحیح شما به سوالات، رشد شما را در سطوح مختلف اندازهگیری میکند.
موفقیت در المپیاد علمی نانو فناوری
علاقهمندانی که اقدام به ثبتنام در المپیاد علوم و فناوری نانو میکنند، باید با مطالعهی منابع این المپیاد، خود را برای شرکت در آزمون و رقابت با سایر دانشآموزان آماده کنند. قبولی در مرحلهی اول این المپیاد دشوار نیست. چراکه منبع اصلی این مرحله، کتابهای درسی و مقالات مقدماتی هستند. اما کسب آمادگی برای مرحلهی دوم این المپیاد علمی، نیازمند تلاش علمی بیشتر است.
موفقیت در مرحله اول المپیاد نانو فناوری
آزمون مرحلهی اول المپیاد معمولاً اوایل بهمن ماه هر سال بهصورت همزمان در سراسر کشور برگزار میشود. دانشآموزان معمولاً آذر ماه ثبتنام میکنند. بارگذاری دفترچه و کلید سوالات، پس از برگزاری آزمون و همچنین دریافت و پاسخ به درخواستهای تجدیدنظر دانشآموزان از طریق سامانهی ثبتنام المپیادهای علمی به نشانی my.medu.ir انجام میشود.
مرحلهی اول المپیاد نانو فناوری معمولاً شامل ۲۵ سوال تستی است که باید در مدت زمان ۵۰ دقیقه به آنها پاسخ داد. براي پاسخهای غلط، نمرهی منفی در نظر گرفته میشود.
✔️ سرفصلهای آزمون مرحلهی اول المپیاد علوم و فناوری نانو در جدول زیر فهرست شدهاند:
ردیف | سرفصل | عنوان مقاله | تعداد سوال مرحله اول |
1 | مقدمهای بر علوم و فناوری نانو |
آشنایی با فناوری نانو، ابعاد نانومتری و نانوساختارها – هستهزایی و رشد – تأثیر اندازه و شکل ذرات در دمای نقطهی ذوب در مقیاس نانو – شبکههای بلوری – نقصها در بلور |
3 |
2 | مبانی نانومواد | نانومواد کربنی: (نانولولههای کربنی و گرافن) – کاربردهای نانوالیاف – نانوذرات فلزی – خواص لایههای نازک – نانوکامپوزیتها – نانو ساختارهای متخلخل – نانومواد هوشمند | 6 |
3 | خواص نانو مواد | خواص حرارتی نانومواد – خواص مکانیکی نانومواد – خواص نوری نانومواد | 3 |
4 | روشهای ساخت و تولید نانومواد | تهیه نانومواد با روش سل–ژل – تولید نانومواد به روش هیدروترمال – رسوبدهی لایه اتمی – لایهنشانی به روش کندوپاش یوئی (اسپاترینگ) – لیتوگرافی -معرفی روش انفجار الکتریکی سیم | 2 |
5 | روشهای مشخصهیابی نانو مواد | آشنایی با میکروسکوپ الکترونی روبشی – میکروسکوپ تونلی روبشی (STM) – روشهای ایجاد تصویر و الگوی پراش در میکروسکوپ الکترونی عبوری – دستگاه طیف سنج نور مرئی – فرابنفش (UV- Vis) ابزاری جهت اندازهگیری خواص نوری نانو مواد – طیف سنجی ارتعاشی مادون قرمز | 5 |
6 | کاربردهای فناوری نانو | روشهای تصفیهی پساب (1) – روشهای تصفیهی پساب (2) – کاربرد فناوری نانو در تصفیهی خاکهای آلوده – معرفی حسگرهای زیستی – نانوژنراتور – روشهای دارورسانی هدفمند – سازوکارهای هدفگیری سرطان ح باتری لیتیم-یون | 5 |
7 | ایمنی | اقدامات حفاظت فردی در آزمایشگاه – روشهای کنترل خطر در آزمایشگاه نانو | 1 |
موفقیت در مرحله دوم المپیاد نانو فناوری
آزمون مرحلهی دوم المپیاد به طور معمول اردیبهشت ماه هر سال برگزار میشود. شرکتکنندگان در این مرحله پذیرفتهشدگان آزمون مرحلهی اول هستند. افرادی که در مرحلهی دوم المپیاد برگزیده میشوند، همگی میتوانند موفق به کسب مدال شوند. اما برای تعیین اینکه رنگ مدال هر فرد چه باشد، برگزیدگان در دورهی تابستان المپیاد (مرحلهی سوم) شرکت میکنند.
حد نصاب راهیابی به مرحلهی دوم المپیاد نانو فناوری توسط اعضای کمیتهی علمی مشخص خواهد شد. با توجه به تعداد راه یافتگان به مرحلهی دوم، این مرحله در حوزههای منتخب در سراسر کشور برگزار خواهد شد. این مرحله از آزمون شامل ۲۰ سوال تستی و ۶ سوال تشریحی است و در مدت زمان ۱۲۰ دقیقه برگزار میشود. براي پاسخهای غلط در سوالات تستی، نمرهی منفی در نظر گرفته شده است. محور سوالات مشتمل بر نانوفیزیک، نانوشیمی و نانوزیستفناوری است. محتوای سوالات در این چهار محور شامل مبانی فناوری نانو، نانو مواد، خواص نانو مواد، روشهای سنتز، روشهای مشخصهیابی، کاربردهای فناوری نانو و ایمنی میشود.
✔️ بودجهبندی سوالات تستی به صورت زیر است:
سرفصل | تعداد سوالهای تستی |
مبانی فناوری نانو و نانومواد | 4 |
خواص نانو مواد | 5 |
روشهای سنتز نانو مواد | 4 |
روشهای مشخصهیابی نانومواد | 4 |
کاربردهای فناوری نانو | 3 |
ایمنی | *موارد ایمنی در سوالات مربوط به سنتز نانومواد یا دستگاهها مطرح میشود. |
✔️ سوالات تشریحی مرحلهی دوم در سه حالت زیر مطرح میشود:
- حل مساله (یک سوال)
- سوال تحلیلی (چهار سوال)
- سوال از کاربرد، نحوهی کار و نکات ایمنی استفاده از دستگاههای تخصصی شبکهی آزمایشگاههای آموزشی نانو (توانا) شامل الکتروریسی، انفجار الکتریکی سیم، پوششدهی به روش اسپاترنیگ، پوشش دهی دورانی، همگنساز التراسونیک، میکروسکوپ تونلی روبشی (STM)، میکروسکوپ نیروی اتمی (AFM) و اسپکتروفتومتر (UV-Vis) (یک سوال).
موفقیت در مرحله سوم المپیاد علمی نانو فناوری
دورهی تابستان المپیاد (مرحلهی سوم) المپیاد شهریورماه هر سال برگزار میشود. در انتهای این دوره، تعدادی آزمون برگزار میشود. با توجه به نمرهی امتحانات دورهی تابستان به برگزیدگان مدالهای طلا، نقره و برنز اهدا میشود. شرکتکنندگان در این دوره، پذیرفتهشدگان نهایی آزمون مرحلهی دوم المپیادهای علمی کشور هستند. شرط دریافت مدال در پایان دورهی تابستانی، کسب حداقل نمرهی تعیینشده توسط کمیتهی علمی ذیربط است.
این مرحله با حضور ۴۰ نفر برتر مرحله دوم در قالب یک اردوی عملی- آموزشی برای برگزیدگان کشوری در یک مرکز معتبر علمی-پژوهشی برگزار خواهد شد. قبل از دوره، دانشآموزان با حضور در دو جلسه غیرحضوری (وبینار)، در خصوص محتوای دوره و جزئیات اجرایی آن اطلاعات لازم را کسب خواهند کرد.
در این مرحله، دانشآموزان ضمن فراگیری روشهای ساخت و کاربرد نانومواد در آزمایشگاه، از حداقل یک مرکز فعال کشور در حوزه فناوری نانو نیز بازدید خواهند کرد. دانشآموزان در گروههای سه نفره و در قالب فعالیت آزمایشگاهی با نظارت ۱۰ استاد و پشتیبان علمی که متخصص فناوری نانو هستند، با یکدیگر رقابت میکنند. برای هدفمند شدن فعالیتها و ارزیابی بهتر، تمامی گروهها روی یک چالش علمی و فناورانه به صورت متمرکز به فعالیت پژوهشی میپردازند. ارزیابی نهایی در این مرحله بر اساس امتیازات انفرادی انجام میشود.
✔️ بخشهای اصلی مرحله عملی (مرحله سوم) المپیاد نانو به شرح زیر است:
- انجام آزمایش کاربردی در حوزهی فناوری نانو به همراه انجام آزمونها و تحلیلهای علمی در ارتباط با یک چالش علمی و فناورانه
- برگزاری کارگاههای آموزشی آشنایی با نانوساختارها، روشهای مشخصهیابی، خلاقیت و حل مساله
- بازدید از یک مجموعهی علمی و صنعتی مرتبط با چالش دوره
- آموزش شیوهی ارایه، گزارشکار و مقالهنویسی علمی
- برگزاری آزمون کتبی پایان دوره بر اساس موضوع چالش مرحلهی سوم
- ارائهی گزارش و ارائهی شفاهی دستاوردهای علمی در حین دوره و نتایج کار توسط هر تیم در حضور داوران
در نهایت پس ارزیابی های صورت گرفته، افراد صاحب مدال طلا، نقره و برنز مشخص میشوند. ظرفیت و تعداد مدالها (تندیسهای) المپیاد نانو فناوری در دورهی آموزشی تابستان 1401 در جدول زیر آمده است:
رشتهی المپیاد | پذیرش دورهی تابستان (نفر) | تعداد مدال برنز/ تندیس | تعداد مدال نقره/ تندیس | تعداد مدال طلا/ تندیس | |
نانو فناوری | 40 | 15 | 15 | 10 |
مزایای کسب رتبه در المپیاد نانو فناوری چیست؟
بر اساس آنچه در بخشنامهی آموزش و پرورش آمده است، برگزیدگان کشوری المپیاد نانو فناوری، مزایایی مانند معافیت یا کسب امتیاز در کنکور سراسری ندارند. اما این برگزیدگان تسهیلات ویژهی المپیاد بنیاد ملی نخبگان را دریافت میکنند. دریافت جوایز نقدی و لوح تقدیر همراه با برخی امتیازات پژوهشی و امکان حضور در همایشهای ملی ازجمله مزایای شرکت در این المپیاد هستند. درنهایت برگزیدگان جهانی در سطح مسابقاتی مانند المپیادهای بینالمللی، جایگاه علمی خاصی در رشتهی المپیاد خود خواهند یافت. این جایگاه میتواند زمینهساز دریافت بورسیههای علمی از دانشگاههای معتبر جهان و حضور در همایشهای بینالمللی شود.
جوایز مدالآوران المپیاد نانو فناوری
جوایز برگزیدگان مرحلهی سوم (مرحله نهایی) سیزدهمین المپیاد دانش آموزی علوم و فناوری نانو (سال 1401) به شرح زیر اعلام شده بود:
جوایز و تسهیلات بنیاد ملی نخبگان و ستاد ویژه توسعه فناوری نانو به برگزیدگان المپیاد سیزدهم
مدال |
جوایز نقدی (ریال) |
لوح تقدیر |
تسهیلات |
|||
ستاد ویژه توسعه فناوری نانو |
بنیاد ملی نخبگان |
ستاد توسعه فناوری نانو و مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان (مشترک) |
بنیاد ملی نخبگان |
ستاد ویژه توسعه فناوری نانو |
**بنیاد ملی نخبگان |
|
طلا |
۳۵،۰۰۰،۰۰۰ |
۶۰،۰۰۰،۰۰۰ |
دارد |
دارد |
*عضویت در کانون برگزیدگان باشگاه نانو |
۷۰ امتیاز |
نقره |
۳۰،۰۰۰،۰۰۰ |
۴۰،۰۰۰،۰۰۰ |
دارد |
دارد |
۵۰ امتیاز |
|
برنز |
۲۵،۰۰۰،۰۰۰ |
۲۰،۰۰۰،۰۰۰ |
دارد |
دارد |
۳۰ امتیاز |
مزایای عضویت در کانون برگزیدگان باشگاه نانو
- ارتباط مستقیم با نخبگان علوم و فناوری نانوی کشور و امکان شرکت در دورهمیهای علمی
- امکان حضور در دورههای آموزشی ویژه راهاندازی کسب و کارهای نوین
- امکان حضور در دورههای آموزشی تخصصی در حوزهی فناوری نانو
- دریافت حمایت برای پروژه های پژوهشی
تسهیلات ویژه ستاد ویژه توسعه فناوری نانو
داوطلبان المپیاد دانشآموزی علوم و فناوری نانو در سال تحصیلی 1401-1400 از طرف ستاد ویژهی توسعه فناوری نانو مشمول تسهیلات زیر شدند:
- تمامی داوطلبان المپیاد نانو، امکان ثبت نام رایگان در دورهی آمادگی آزمون مرحله اول المپیاد نانو را خواهند داشت.
- تمامی راهیافتگان به مرحلهی دوم المپیاد نانو امکان ثبت نام رایگان در دورهی پیشرفتهی آمادگی آزمون مرحله دوم المپیاد نانو را خواهند داشت.
- ۲۰۰ نفر برتر در آزمون مرحلهی دوم، امکان ثبت نام رایگان در دورهی کسب و کار که به صورت آنلاین برگزار خواهد شد را خواهند داشت.
- اختصاص گرنت آموزشی-پژوهشی به مبلغ ۵.۰۰۰.۰۰۰ ریال به ۶۰ نفر برتر آزمون مرحله دوم برای انجام پروژههای پژوهشی در زمینه فناوری نانو یا استفاده از خدمات و محصولات آموزشی باشگاه نانو
تسهیلات بنیاد ملی نخبگان برای برگزیدگان المپیاد نانو فناوری
براساس آییننامهی بنیاد ملی نخبگان، دارندگان مدالهای طلا، نقره و برنز مرحلهی کشوری المپیادهای علمی دانشآموزی در سطح ملی یا جهانی (با معرفی وزارت آموزش و پرورش) میتوانند از تسهیلات این بنیاد استفاده کنند. بنیاد ملی نخبگان عضو ندارد و برگزیدگان المپیاد نانو فناوری برای بهرهمندی از تسهیلاتی که این بنیاد ارائه میدهد، باید به سامانهی اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان به نشانی sina.bmn.ir مراجعه کنند. برگزیدگان باید فعالیتهای نخبگانی خود را در این سامانه بارگذاری و ثبت کنند تا امکان بررسی درخواست آنها مطابق تسهیل مورد نظر، فراهم شود.
تعداد معافیت از کنکور در المپیاد نانو فناوری
برگزیدگان المپیاد علمی نانو فناوری اگر حتی مدال طلای کشوری به دست بیاورند، امتیاز معافیت از کنکور ندارند. در این المپیاد 10 نفر مدال طلای کشوری را به دست میآورند. اما فاقد امتیاز معافیت از شرکت در کنکور سراسری دانشگاهها هستند.
این درحالی است که دارندگان مدال طلا در المپیادهای ادبی، ریاضی، زیستشناسی، شیمی، نجوم و اخترفیزیک، کامپیوتر و فیزیک پس از اخذ دیپلم دورهی متوسطه، از شرکت در کنکور سراسری دانشگاهها در زیرگروه مربوط، معاف بوده و برای ادامهی تحصیل در رشتهی انتخابی در زیرگروه مربوط، به دانشگاه مورد نظرشان معرفی میشوند.
جمعبندی
ابتکار برگزاری المپیاد دانشآموزی علوم و فناوری نانو متعلق به ایران است. در کشورهای دیگر مسابقات دانشآموزی با تعیین یک طرح مشخص و یا اردوهای یک هفتهای آموزش فعالیتهای آزمایشگاهی برگزار میشود، اما ترکیب رقابت همزمان در حیطهی تئوری و عملی که همهی مباحث اصلی مطرح در علوم و فناوری نانو را در برگیرد، تا به حال در هیچ کشوری اجرا نشده است. تاکنون سیزده دورهی المپیاد دانشآموزی نانو در مراحل مختلف به صورت برگزاری آزمون تئوری و برگزاری یک اردوی علمی-عملی برای برگزیدگان مراحل تئوری برگزار شده است و برگزیدگان نهایی با توجه به آزمونهای مرحله عملی معرفی شدهاند.
سوالات متداول
دارندگان مدال یا تندیس طلای کشوری المپیاد نانو فناوری فاقد امتیاز معافیت از شرکت در کنکور سراسری دانشگاهها هستند.
ظرفیت و تعداد مدالهای دورهی آموزشی تابستان 1402 در رشتهی نانو فناوری به این شرح است: پذیرش دورهی تابستان 40 نفر، تعداد مدال یا تندیس برنز 15 عدد، تعداد مدال یا تندیس نقره 15 عدد، تعداد مدال یا تندیس طلا 10 عدد.
دانشآموزان پایهی دهم، یازدهم و دوازدهم در تمام رشتههای تحصیلی امکان ثبتنام برای شرکت در المپیاد نانو فناوری را دارند. دانشآموزان پایهی دهم، یازدهم و دوازدهم در تمام رشتههای تحصیلی امکان ثبتنام برای شرکت در المپیاد نانو فناوری را دارند
در دوره تابستان المپیاد نانو فناوری چه تعداد مدال به برگزیدگان اهدا میشود؟
دانشآموزان چه پایه و رشتهای میتوانند در المپیاد نانو فناوری شرکت کنند؟