معرفی رشته مهندسی عمران [+ گرایش‌ها، بازار کار و رتبه لازم برای قبولی]

مهندسی عمران یکی از قدیمی‌ترین و کاربردی‌ترین رشته‌های دانشگاهی در زمینه‌ی فنی و مهندسی است. فارغ‌التحصیلان این رشته‌ی گسترده و جذاب، با بهره‌گیری از اصول مهندسی ژئوتکنیک، سازه، ساخت‌وساز، محیط زیست و حمل‌ونقل، در تمامی پروژه‌های عمرانی در زمینه‌های صنعتی، تجاری، مسکونی، عمومی و دیگر حوزه‌های مشابه، به فعالیت می‌پرازند.

رشته‎‌ی مهندسی عمران از رشته‌ها‎‌ی پرطرفدار دانشگاهی در گروه آزمایشی علوم ریاضی است. تعداد زیادی از داوطلبان کنکور سراسری هنگام انتخاب رشته، مهندسی عمران را در اولویت قرار می‌دهند. اگر پس از آشنایی با بازار کار رشته ریاضی و فیزیک، متوجه علاقه‌ی خود به رشته‌ی مهندسی عمران شدید، می‌توانید اطلاعات جامعی درباره‌ی این رشته، گرایش‎‌ها، رتبه‌ی لازم برای قبولی و بازار کار آن در این مقاله بیابید.

رشته مهندسی عمران چیست؟

رشته‌ی مهندسی عمران یکی از شاخه‌های اصلی حوزه‌ی فنی و مهندسی است. هدف از آموزش رشته‌ی مهندسی عمران در دانشگاه‌های کشور، تربیت فارغ‌التحصیلانی متخصص است که در پروژه‌های عمرانی مختلف، مسئولیت طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت را برعهده بگیرند. این پروژه‌ها می‌توانند در زمینه‌های راه‌سازی، پل‌سازی، ساختمان‌سازی، برج‌سازی، سازه‌های آبی، دفع فاضلاب و موارد دیگر باشند.

در حقیقت متخصصین این رشته به دنبال بهره‌گیری از علوم برای ایجاد سازندگی و عمران در کشور هستند. مهندسین عمران در طراحی و ساخت تمام پروژه‌های عمرانی یک کشور نقش دارند. از فرودگاه، جاده و سد گرفته تا نیروگاه‌های برق، دکل‌های مخابراتی، سازه‌های آبی و ساختمان‌های شهری.

وزارتخانه‌ها، نهادها و شرکت‌های دولتی و خصوصی هنگام آغاز یک پروژه‌ی عمرانی، به مهندس‌های عمران کاربلد نیاز دارند. این مهندسین باید ضمن طراحی و نظارت بر اجرای دقیق جنبه‌های فنی و مهندسی در این پروژه‌ها، اقتصادی بودن آن‌ها را نیز تضمین کنند.

هم‌زمان با تأسیس دارالفنون در سال 1231 شمسی در ایران، آموزش رشته‌ی مهندسی عمران نیز در کشور ما آغاز شد. بنابراین این رشته در میان رشته‌های فنی و مهندسی، پرسابقه‌ترین محسوب می‌شود. این رشته همواره پرطرفدار و کاربردی بوده است. اما آموزش دانشگاهی این رشته با عنوان «راه و ساختمان» و در تلفیق با دیگر رشته‌های مهندسی، در سال 1313 با افتتاح دانشگاه تهران، آغاز شد.

رتبه لازم برای قبولی در رشته مهندسی عمران

رشته‌ی دانشگاهی مهندسی عمران در میان رشته‌های پرطرفدار گروه آزمایشی ریاضی در کنکور قرار دارد. دانشگاه‎‌های دولتی، غیرانتفاعی، پردیس‌های دانشگاه‌های معتبر، دانشگاه آزاد و پیام‌نور برای مقطع کارشناسی این رشته دانشجو می‌پذیرند. حتی ظرفیتی برای پذیرش بدون کنکور در رشته‌ی مهندسی عمران در نظر گرفته شده است. شناخت رشته‌‌های بدون کنکور ریاضی 1401 در صورتی که سابقه‌ی تحصیلی خوبی داشته باشید، به شما در انتخاب بهتر کمک خواهد کرد.

با توجه به ظرفیت بالای پذیرش در رشته‌ی مهندسی عمران در دانشگاه‌های کشور، امکان قبولی در این رشته بالا است. اما اگر قصد دارید در دانشگاه‌های برتر کشور پذیرفته شوید، باید سعی کنید رتبه‌ی سه یا چهار رقمی کسب کنید.

آخرین رتبه‌ قبولی در رشته مهندسی عمران

براساس اطلاعات موجود، آخرین رتبه قبولی در رشته‌ی مهندسی عمران در دانشگاه‌های مختلف بر اساس نتایج کنکور 1400 و سهیمه‌های مختلف مناطق، به قرار زیر بوده است (توجه داشته باشید که رتبه‌های اعلام شده حدودی هستند):

آخرین رتبه قبولی در رشته مهندسی عمران در کنکور 1400
نام دانشگاه	آخرین رتبه‌ی قبولی منطقه‌ی یک	آخرین رتبه‌ی قبولی منطقه‌ی دو	آخرین رتبه‌ی قبولی منطقه‌ی سه
دانشگاه صنعتی شریف	891	691	488
دانشگاه تهران	1358	1111	706
دانشگاه امیرکبیر	1595	1461	864
دانشگاه علم و صنعت	2311	1679	929
دانشگاه خواجه نصیر	2357	2009	1178
دانشگاه شهید بهشتی (پردیس شهید عباس‌پور)	2507	2071	1111
دانشگاه صنعتی اصفهان	4565	3340	2772
دانشگاه باهنر کرمان	10498	8732	3643
دانشگاه تبریز	7199	4222	3465
دانشگاه قم	10498	8013	2685
دانشگاه فردوسی مشهد	3575	2544	–

اگر علاقمندید که بدانید رتبه‌‌ی برتر کنکور سراسری در سال گذشته از چه روش‌هایی برای کسب موفقیت استفاده کرده‌ است، می‌توانید در وبلاگ تراز از نحوه‌ی مطالعه و درصدهای نفر اول کنکور ریاضی 1400 آگاه شوید. آشنایی با مهارت‌های علمی برای مطالعه هوشمند کنکور و راهکارهای علمی برای کسب رتبه برتر در کنکور در کنار یادگیری موثر برای کنکور با استفاده از تمرین بازیابی ازجمله مطالبی است که وبلاگ تراز برای آماده‌سازی داوطلبان ارائه داده است.

برنامه درسی رشته مهندسی عمران

تعداد واحدهای لازم برای فارغ‌التحصیلی از دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی مهندسی عمران، 140 واحد بدون احتساب دوره‌ی کارآموزی است. این واحدهای درسی شامل 22 واحد عمومی، 23 واحد علوم پایه، 80 واحد اختصاصی و اجباری و 15 واحد درس اختیاری است.

دروس پایه‌، تخصصی و اختیاری رشته‌ی مهندسی عمران در مقطع کارشناسی در دانشگاه تهران، به‌عنوان مثال برای آشنایی بیشتر شما با دروس این رشته‌ در جدول زیر فهرست شده‌اند:

دروس پایه رشته‌ی مهندسی عمران	ریاضی 1 و 2 / فیزیک 1 و 2 / آمار و احتمالات مهندسی /  معادلات دیفرانسیل/ مبانی کامپیوتر و برنامه‌‌‌نویسی / محاسبات عددی /
دروس تخصصی رشته‌ی مهندسی عمران	رسم فنی و نقشه‌کشی ساختمان / نقشه‌برداری و عملیات 1، طراحی معماری و شهرسازی / استاتیک / دینامیک / مقاومت مصالح 1 و 2 / مکانیک سیالات /  زمین‌شناسی مهندسی / آزمایشگاه زمین‌شناسی / مصالح ساختمانی / آزمایشگاه مصالح ساختمانی / تکنولوژی بتن / مکانیک خاک / آزمایشگاه مکانیک خاک / هیدرولیک / آزمایشگاه هیدرولیک / هیدرولوژی / متره و برآورد پروژه /  پی‌سازی 1 / پروژه پی سازی / مهندسی آب و فاضلاب / پروژه مهندسی آب و فاضلاب / بناهای آبی / تحلیل سازه‌های 1 و 2 / کارآموزی / بارگذاری / سازه‌های فولادی 1 و 2 / پروژه سازه‌های فولادی / سازه‌های بتن آرمه 1 و 2 / پروژه سازه‌های بتن آرمه / روش‌های اجرای ساختمان / ماشین‌آلات ساختمانی / راهسازی / پروژه راهسازی / روسازی راه / آزمایشگاه روسازی راه / اصول مهندسی زلزله / مهندسی ترافیک
دروس اختیاری رشته‌ی مهندسی عمران	اجزاء محدود مقدماتی / اصول مهندسی سد / اقتصاد مهندسی / بتن پیش تنیده /  مبانی مدیریت و برنامه‌ریزی پروژه‌های ساخت /  برنامه‌نویسی کامپیوتر 2 / بهینه‌ سازی در ساختمان /  تأسیسات مکانیکی و برقی / تحلیل قابلیت اطمینان طراحی / ترمیم و بهسازی سازه‌های آسیب‌ دیده / تونل سازی / راه‌آهن / زبان تخصصی / سازه‌های بنائی مقاوم در برابر زلزله / سازه‌های صنعتی / طراحی پل‌ها / طراحی معماری / مهندسی ترابری / مهندسی سیستم‌ها / مدل‌سازی سازه‌ها / مهندسی محیط زیست / اصول مهندسی بندر /  اصول مهندسی رودخانه / بهسازی زمین / سازه‌های فولادی پیشرفته / سدهای خاکی / تحقیقات محلی / آزمایشگاه سازه /  سیستم‌های ساختمانی

گرایش‌های رشته مهندسی عمران

رشته‌ی مهندسی عمران گستردگی زیادی دارد و شامل گرایش‌های متنوعی می‌شود. این رشته در مقطع کارشناسی (لیسانس)، گرایش ندارد. اما دانشجویانی که قصد ادامه‌ی تحصیل در دوره‌ی کارشناسی ارشد دارند، می‌توانند بین حدود 11 گرایش، دست به انتخاب بزنند.

کسب تخصص در گرایش‌های مختلف رشته‌ی عمران اهمیت بسیاری دارد. مهندسان عمومی عمران با همکاری مهندس‌هایی که نقشه‌بردار و طراح زهکشی، پیاده‌روها، تأمین آب، فاضلاب شهری، سدها، و سیستم‌های برق‌رسانی و ارتباطی و … هستند، در پروژه‌های مختلف عمرانی به فعالیت می‌پرازند.

دانشکده‌های مختلف در دانشگاه‌های کشور هر ساله تعداد متفاوتی دانشجوی ارشد برای 10 تا 11 گرایش در رشته‌ی مهندسی عمران برمی‌گزینند. به‌عنوان مثال دانشکده‌ی مهندسی عمران دانشگاه امیرکبیر تهران، هر سال از طریق آزمون سراسری، حدود ۱۶۰ دانشجوی کارشناسی ارشد در 11 گرایش زیر می‌پذیرد:

● مهندسی سازه

در مهندسی عمران، مهندسی سازه به موضوع سازه‌های انتقال بار از اجزاء یک ساختمان به محل تکیه‌گاه این سازه‌ها می‌پردازد. مهندسی سازه گرایشی است که به طراحی سیستم‌های سازه‌ای با هدف تأمین باربری و ایجاد مقاومت در برابر نیروهای وارد بر سازه اختصاص دارد.

● مهندسی زلزله

مباحث مهندسی زلزله یا زمین‌لرزه مربوط به مطالعه، طراحی، اجرا، کنترل و محافظت از انواع پروژه‌های عمرانی برای مقابله با بار ناشی از وقوع زلزله‌های احتمالی است. هدف کلی به حداقل رساندن خسارات ناشی از زمین‌لرزه بر سازه‌ها است.

● مهندسی مدیریت ساخت

متخصصین گرایش مهندسی مدیریت ساخت که باعنوان مدیریت ساخت نیز شناخته می‌شود، به مدیریت زمان، هزینه و کیفیت در ساخت می‌پردازند. از مباحث اصلی این گرایش می‌توان به مدیریت و کنترل پروژه، مدیریت زیرساخت، روش‌های ساخت و ایجاد ایمنی و محیط زیست اشاره کرد. 

● مهندسی ژئوتکنیک

مهندسی ژئوتکنیک که با عنوان مهندسی خاک و پی نیز شناخته می‌شود، به بررسی مهندسی رفتار مصالح زمین و خطرات احتمالی در هنگام احداث سازه‌ها می‌پردازد. مهندس‌های ژئوتکنیک در زمینه‌های مکانیک خاک پیشرفته، مکانیک سنگ، دینامیک خاک، زمین‌شناسی مهندسی، پی‌سازی، تونل سازی، سد سازی و بهسازی خاک، به تخصص می‌رسند.

● مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی

تحلیل، طراحی و بهینه‌­سازی سازه‌‌هایی که با آب سروکار دارند، زمینه‌ی اصلی گرایش مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی است. متخصصین این رشته، توانایی طراحی، اجرا، نظارت و مدیریت پروژه‌های سازه‌ای و آبی را به‌­طور همزمان دارند. این گرايش با موضوعات ژئوتکنیک، محیط زیست و منابع آب ارتباط دارد.

● مهندسی و مدیریت منابع آب

در گرایش مهندسی و مدیریت منابع آب، بهره‌برداری بهینه و مدیریت منابع آب، ازجمله آب‌های سطحی، زيرزمينی و انواع سازه‌های آبی مثل سدها، شبکه‌های آبیاری، ایستگاه‌های پمپاژ، چاه‌های آب و شبکه‌های آبرسانی شهری، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.

● مهندسی محیط زیست

در گرایش مهندسی محیط زیست، مجموعه‌ای از علوم مهندسی در خدمت ارزیابی وضعیت و بهبود و بهسازی محیط زیست قرار می‌گیرند. متخصصین این گرایش بر اجرای پروژه‌های محیط زیستی نظارت خواهند داشت. این پروژه‌ها مرتبط با کنترل آلودگی‌های آب، خاک و هوا، طراحی تأسیسات آب و فاضلاب، کنترل آلودگی‌های ناشی از مواد زائد جامد و برنامه‌ریزی و مدیریت طرح‌های زیست‌محیطی هستند.

● مهندسی راه و ترابری

گرایش مهندسی راه و ترابری بر طراحی و حفظ سیستم‌های حمل و نقل، ازجمله راه‌­ها، راه آهن و فرودگاه‌ها تمرکز دارد. آشنایی با طرح هندسی سیستم‌های حمل و نقل و شیوه‌های غلبه بر محدودیت‌های موجود ازجمله موضوعاتی است که متخصصین این گرایش بر آن تسلط می‌یابند. تحلیل و طراحی روسازی، تکنولوژی و مواد روسازی، طرح هندسی راه، مهندسی ترافیک و مدیریت تعمیر و نگهداری راه، مباحث اصلی این گرایش هستند.

● مهندسی حمل و نقل

گرایش مهندسی حمل و نقل که با عنوان مهندسی ترافیک نیز شناخته می‌شود، به استفاده از تکنیک‌های علوم مهندسی برای جابجایی ایمن و موثر مسافر و کالا می‌پردازد. طراحی، ایجاد و نگهداری از زیرساخت‌های ثابت حوزه‌ی حمل‌ونقل مانند جاده، پل، راه‌آهن، چراغ راهنمایی و … از مباحث اصلی این گرایش است.

● مهندسی سواحل، بنادر و سازه‌های دریایی

مهندسی سازه‌های دریایی، علمی است که به طراحی و ساخت انواع سازه‌های دریایی اعم از ساحلی و فراساحلی می‌‌پردازد. این سازه‌ها شامل انواع سکوها، اسکله‌ها، بندرها، موج‌شکن‌ها، دیوارهای ساحلی، تأسیسات حفاظتی سواحل، ستون‌های مهاربند و تأسیسات بندری می‌شود. طراحی و ساخت سکو‌های ثابت و شناور یکی از مهم‌ترین زمینه‌های کاری گرایش مهندسی ساحل، بنادر و سازه‌های دریایی است.

● مهندسی ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)

هدف از تربیت متخصصین در گرایش مهندسی ایمنی، بهداشت و محیط زیست، شناسایی و کنترل خطرات مربوط به بهداشت، ایمنی و محیط زیست است. فارغ‌التحصیلان این رشته باید دارای توانایی‌های لازم برای طراحی و نظارت برحسن اجرای پروژه‌های تخصصی در زمینه‌های مختلف برای حل مسائل و مشکلات زیست محیطی باشند.

بازار کار رشته مهندسی عمران

رشته‌ی مهندسی عمران یا سازه یکی از ‌پرطرفدارترین رشته‌های حوزه‌ی مهندسی است. به دلیل ارتباط مستقیم این رشته با حوزه‌ی ساخت و ساز، بسیاری به دلیل بازار کار خوب رشته‌ی عمران، آن را برای ادامه‌ی تحصیل انتخاب می‌کنند.

یکی از مطرح‌ترین حوزه‌های اشتغال در این رشته، نظارت بر ساختمان است. مهندسین عمران برای فعالیت در این زمینه باید از سازمان نظام مهندسی، پروانه‌ی کار بگیرند. درواقع صلاحیت آن‌ها در حوزه‌ی نظارت و طراحی سازه باید از سوی مراجع ذی‌صلاح تأیید شود. فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مهندسی عمران این امکان را دارند که هر سال در آزمون نظام مهندسی شرکت کنند و برای انجام پروژه‌های عمرانی حق امضاء دریافت کنند. با دریافت این پروانه، مهندسین می‌توانند تا سقف معینی پروژه در اختیار بگیرند.

اکثر مهندسان عمران که در پروژه‌های عملیاتی و در حال احداث فعالیت می‌کنند، قراردادهایی پروژه‌ای با صاحبان کار می‌بندند. به همین دلیل در اکثر موارد، دارای شغل فصلی به‌حساب می‎‌آیند. آن‌ها باید پس از اتمام هر پروژه به فکر بستن یک قرار جدید باشند.

اما در عین حال ویژگی خاص بازار کار رشته‌ی مهندسی عمران، تنوع بالای آن است. فعالیت به‌‌عنوان مهندس راه، کارشناس آب و فاضلاب، مدیر پروژه، ناظر ساخت، طراح سازه، کارشناس ژئوتکنیک (خاک و پی)، مهندس اجرا، رئیس کارگاه و کارشناس کنترل پروژه، تنها بخشی از مشاغل بسیاری است که مهندسین عمران با توجه به گرایشی که در دانشگاه دنبال کرده‌اند، به دست می‌آورند.

گرایش‌های متعدد و متنوع رشته‌ مهندسی عمران، گستره‌ی بازار کار این رشته را بسیار افزایش داده است. مثلاً متخصصین گرایش سواحل، بنادر و سازه‎‌های دریایی، زمینه‌های متنوعی برای اشتغال در داخل و خارج از کشور دارند. چون بیش از دو سوم کره‌ی زمین را آب فرا گرفته و حدود پنج هزار و هشتصد کیلومتر مرز آبی در شمال و جنوب ایران وجود دارد.

یا به‌عنوان مثال متخصصین گرایش مهندسی ایمنی، بهداشت و محیط زیست در رشته‌ی مهندسی عمران، امکان استخدام در سازمان‌ها و نهادهای دولتی، مانند سازمان محیط زیست، شهرداری‌ها، شرکت آب و فاضلاب و کنترل آلودگی هوا و شرکت‌های خصوصی فعال در حوزه‌ی محیط زیست را دارند.

جمع‌بندی

رشته‌ی مهندسی عمران در طول‌ دهه‌های گذشته، از رشته‌های دانشگاهی پرطرفدار در میان داوطلبان کنکور بوده است. این رشته‌ی گسترده، پرکاربرد و بسیار جذاب است. با توجه به مجموعه دروسی که در این رشته آموزش داده می‌شوند، افراد علاقمندی که این رشته را انتخاب می‌کنند باید در زمینه‌های ریاضی و فیزیک پایه‌ی قوی داشته باشند. بدین‌ترتیب در فهم دروس پایه به مشکل برنخواهند خورد و دروس تخصصی و فنی را به راحتی فرامی‌گیرند.

شرکت در آزمون سرنوشت‌ساز و رقابتی کنکور، می‌تواند میزان اضطراب شما را افزایش داده و مانع مدیریت صحیح زمان شود، برای آشنایی با راهکارهای موثر در این زمینه، می‌توانید با 11 راهکار برای مدیریت زمان در کنکور + (مدیریت زمان در تست زنی) آشنا شوید. همچنین آگاهی‌ از راه ‌های کاهش اضطراب امتحان در دانش ‌آموزان موثر خواهد بود.

سوالات متداول

رتبه لازم برای قبولی در رشته مهندسی عمران در دانشگاه‌های معتبر روزانه در تهران چیست؟

با توجه به ظرفیت بالای پذیرش در رشته‌ی مهندسی عمران در دانشگاه‌های سراسر کشور، امکان قبولی در این رشته بالا است. اما اگر قصد دارید در دانشگاه‌های برتر کشور پذیرفته شوید، باید سعی کنید که رتبه‌ی سه رقمی کسب کنید.

موضوع رشته‌ی مهندسی عمران چیست؟

متخصصین این رشته به دنبال بهره‌گیری از علوم برای ایجاد سازندگی و عمران در کشور هستند. مهندسین عمران در طراحی و ساخت تمام پروژه‌های عمرانی یک کشور از فرودگاه، جاده و سد گرفته تا نیروگاه‌های برق، دکل‌های مخابراتی و ساختمان‌های شهری، ایفاگر نقش مهمی هستند.

بازار کار رشته‌ی مهندسی عمران چگونه است؟

یکی از مطرح‌ترین حوزه‌های اشتغال در این رشته، نظارت بر ساختمان است. فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مهندسی عمران این امکان را دارند که هر سال در آزمون نظام مهندسی شرکت کنند. و برای انجام پروژه‌های عمرانی حق امضاء دریافت کنند. در کنار این موارد، فعالیت به‌‌عنوان مهندس راه، کارشناس آب و فاضلاب، مدیر پروژه، ناظر ساخت، طراح سازه، کارشناس ژئوتکنیک، مهندس اجرا، رئیس کارگاه و کارشناس کنترل پروژه، تنها بخشی از مشاغل بسیاری است که مهندسین عمران می‌توانند در آن‌ها فعال باشند.