اهمیت و نحوه‌ استراحت در طول مطالعه درسی

دانش‌آموزان در طول دوران تحصیل خود گاهی با شرایطی مواجه می‌شوند که در آن مجبور به خواندن حجم زیادی از مطالب درسی در مدتی کوتاه و مرور و بررسی آن‌ها به صورت فشرده هستند. در چنین شرایطی بسیاری از محصلین برای کاهش فشار ناشی از زمان کم و حجم زیاد مطالب، زمان استراحت خود را حذف می‌کنند و اهمیت آن را نادیده می‌گیرند.

چنین شرایطی برای دانش‌آموزانی که خود را برای آزمون سرنوشت‌ساز کنکور آماده می‌کنند، بسیار آشناست. ممکن است چنین دانش‌آموزانی در برنامه‌ی مطالعاتی خود زمان مناسبی را به استراحت کردن اختصاص ندهند، درحالی‌که درنظر گرفتن وقت کافی برای استراحت و تفریح و استفاده‌ی مناسب از این زمان، می‌تواند راندمان ذهنی دانش‌آموزان را به میزان قابل توجهی بالا ببرد و به آن‌ها کمک کند که مطالب را بهتر درک کنند.

در این مقاله قصد بر این است که به دلایل اهمیت اختصاص زمان‌‌هایی برای استراحت‌ اصولی در برنامه‌ی مطالعاتی دانش‌آموزان و بهترین فعالیت‌هایی که می‎‌توانند در حین استراحت خود انجام بدهند، بپردازیم.

دوره‌های استراحت در حین مطالعه چه اهمیتی دارند؟

چه شما در حال تحصیل و یا در حال کار بوده باشید، بدون شک با مواقعی رو‌به‌رو شده‌اید که در آن نیاز بوده که حجم زیادی از کار را در مدت زمان کوتاهی انجام دهید. دوران امتحانات برای محصلین و دوران تحویل پروژه یا موعد تحویل کار برای افراد مشغول کار، معمولاً زمان‌هایی هستند که فشار درس یا کار باعث می‌شود که فرد ساعت‌ها بدون استراحت مشغول به فعالیت باشد.

اختصاص ندادن زمان‌های مناسب به استراحت در طولانی‌مدت می‌تواند باعث ایجاد احساس خستگی شدید و از پا در آمدن فرد بشود. این از پا در آمدن به‌ نوبه‌ی خود باعث ایجاد استرس می‌شود، بنابراین فرد نمی‌تواند کارهای خود را به موقع تمام کند و در انتها رضایت وی از کار و راندمان فعالیتش کاهش پیدا می‌کند. خوشبختانه، می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب و یادگیری چند تکنیک کاربردی از ایجاد این مشکل جلوگیری کرد و زندگی تحصیلی و کاری بهتری داشت تا دیگر مجبور نباشید به خاطر کمبود وقت و فشار درس، حتی وعده‌های غذایی خود را نادیده بگیرید.

مدت مناسب برای هر دوره استراحت حین مطالعه

یکی از بزرگ‌ترین و شایع‌ترین اشتباهاتی که افراد در مورد داشتن دوره‌های استراحت انجام می‌دهند، ندانستن مدت مناسب آن است. در خیلی از موارد دانش‌آموزان با نداشتن زمان مناسب برای استراحت، به این نتیجه می‌رسند که به اندازه‌ی کافی کارآمد نیستند. اختصاص دادن زمان کم برای استراحت باعث می‌شود که ذهن فرد زمان کافی برای تجدید قوا نداشته باشد و زمانی که برای استراحت اختصاص داده شده است، به طور کامل هدر برود. بدون شک، این هدر رفتن زمان بدون دستیابی به نتیجه‌ی مناسب، برای فردی که تحت فشار درس است، می‌تواند به شدت زیان‌آور باشد.

از سوی دیگر، اختصاص دادن زمان بیش از حد برای استراحت باعث می‌شود که ذهن از هدف اصلی خود دور شود، در پایان زمان استراحت به سختی بتواند دوباره به سمت درس برود و یا حتی خیلی از مطالب قبلی را فراموش کند.

دوره‌های استراحت بین پانزده دقیقه تا نیم ساعت، زمان‌هایی طلایی برای استراحت دانش‌آموزان هستند. استفاده از زمان سنج‌ها (تایمر) می‌تواند به کنترل زمان استراحت کمک کند.

یکی از روش‌های مطالعه‌ی نوینی که با توجه به اهمیت زمان‌های استراحت برای بهبود کیفیت مطالعه‌ شکل گرفته است، روش مطالعه‎ پومودورو است. برای استفاده از این روش مطالعه ابتدا باید تصمیم بگیرید که می‌خواهید چه میزان مطالعه را به انجام برسانید و بعد تخمین بزنید که به چه مدت مطالعه نیاز دارید. سپس کار خود را به پومودوروها (فواصل زمانی) تقسیم کنید. سپس یک زمان‌سنج را روی 25 دقیقه تنظیم و مطالعه‌ی متمرکز را آغاز کنید. بعد از هر 25 دقیقه، یک استراحت کوتاه 5 الی 10 دقیقه‌ای داشته باشید. این روند را تکرار کنید و بعد از 4 پومودورو، 20 تا 30 دقیقه استراحت کنید.

فعالیت‌های مناسب برای انجام در حین استراحت

بعد از درس خواندن به مدت طولانی، شاید وسوسه‌انگیز باشد که فرد در حین استراحت، مستقیم به سراغ بازی‌های ویدیوئی، فیلم و سریال یا شبکه‌های اجتماعی برود و وقت خود را آن گونه بگذراند. اما می‌توان با هدفمند کردن دوران استراحت، سود بیشتری از این زمان‌ها برد. در زیر به چند روش مؤثر برای گذراندن این وقت اشاره کرده‌ایم:

تحرک و فعالیت بدنی

منظور از تحرک و فعالیت بدنی، لزوماً انجام فعالیت‌های ورزشی نیست. پیاده‌روی برای چند دقیقه، بعد از ساکن بودن برای مدت طولانی هم می‌تواند به بهره‌گیری مناسب از زمان استراحت کمک کند. نشستن روی صندلی برای چند ساعت می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و ایجاد احساس خستگی شدید شود. می‌توان این احساس خستگی را با چند دقیقه راه رفتن و یا انجام چند حرکت کششی به طور کامل رفع کرد. دلیل دیگری که باعث می‌شود راه رفتن فعالیتی مناسب در زمان استراحت به حساب بیاید این است که در معرض هوای تازه قرار گرفتن، می‌تواند به پاک‌سازی ذهن از پریشانی کمک کند.

چرت زدن

چرت زدن هنگام استراحت در حین مطالعه می‌تواند برای بعضی از افراد که قادر به کنترل مدت زمان خواب خود هستند، بسیار مثمر ثمر باشد. چرت‌هایی که طول آن‌ها بین 10 تا 15 دقیقه است، باعث کاهش استرس و افزایش عملکرد فرد می‌شوند. نکته‌ی مهم این است که از چرت زدن‌های بلند‎مدت پرهیز شود، به این دلیل که آن‌ها باعث به وجود آمدن احساس گیجی و خواب آلودگی در فرد می‌شوند.

مدیتیشن یا مراقبه

انجام مدیتیشن یا مراقبه به طور صحیح می‌تواند باعث خالی شدن ذهن فرد از نگرانی و استرس شود و کسب انرژی مورد نیاز برای ادامه‌ی مطالعه بعد از استراحت، ساده‌تر شود. در افرادی که مشکل اضطراب دارند و یا مبتلا به بیماری‌های روحی روانی هستند، مدیتیشن یک روش بسیار مؤثر برای مقابله با این مشکلات در حین مطالعه است.

اگر هنگام مطالعه تمرکز برای شما دشوار است، می‌توانید با مطالعه‌ی مقاله‌ی «چگونه بدون حواس پرتی درس بخوانیم» راهکارهایی برای افزایش دقت و تمرکز خود بیابید.

صرف میان‌وعده‌های مغذی

رساندن مواد مغذی به مغز در زمان استراحت می‌تواند در بهتر شدن کیفیت مطالعه و افزایش درک مطالب به فرد کمک کند. مهم است که دانش‌آموز تا حد ممکن به جای مصرف غذاهای ناسالم و خوردن خوراکی‌های مضری مثل چیپس و پفک، به صرف غذاهای مقوی و مغذی رو بیاورد. خوردن میوه، سبزیجات و آجیل به آماده‌سازی ذهن برای ادامه‌ی مطالعه بعد از دوره‌ی استراحت کمک می‌کند. اطلاع از «اهمیت تغذیه در عملکرد تحصیلی دانش آموزان» و «غذاهای برتر برای مغز» می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.

گذراندن وقت با دوستان و عزیزان

گذراندن وقت با عزیزان و انجام فعالیت‌های مفرح مثل بازی‌های فکری و یا گذراندن وقت با دوستان در صورت مطالعه‌ی گروهی، خستگی را دور می‌کند و از حس کسالت ناشی از درس خواندن، می‌کاهد. طی یک روز درس خواندن، نیاز است که برای چند دوره‌ی استراحت در بین ساعات مطالعه برنامه‌ریزی شود. روانشناسان آموزش و مشاوران تحصلی معمولاً توصیه می‌کنند که بعد از هر چهل و پنج دقیقه مطالعه، زمان کوتاهی را به استراحت اختصاص بدهید.

هر دانش‌آموز می‌تواند در طول روز فعالیت‌های مختلفی را در در حین دوره‌های استراحت خود انجام دهد. داشتن فعالیت فیزیکی، میان وعده‌ی مناسب و تفریح در طول روز می‌تواند ترکیب مناسب و مؤثری باشد. [منبع]

نتیجه‌گیری

حقیقت ماجرا این است که ما انسان‌ها تفاوت زیادی با ماشین و ربات‌هایی داریم که می‌توانند ساعت‌های زیادی را بدون استراحت به کار می‌پردازند. مهم است که در مورد توانایی فردی خود در حین درس خواندن، انتظار غیر واقعی نداشته باشیم. طبیعتاً بعد از فعالیت درسی به مدت طولانی، احساس خستگی در هر فردی امری کاملاً طبیعی است.

مدیریت زمان و دوره‌های استراحت به صورت هدفمند کمک زیادی به از بین بردن استرس و بالا رفتن عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان می‌کند. در این مقاله با مدت زمان مناسب برای استراحت آشنا شدیم و از چند فعالیت که می‌توان در حین استراحت انجام داد، آگاهی یافتیم.

---

سوال‌های متداول

چرا اختصاص زمان‌هایی به استراحت در حین مطالعه، اهمیت دارد؟

استراحت‌های منظم می‌تواند به جلوگیری از خستگی در حین مطالعه و تمرکز بیشتر به شما کمک کند. این استراحت‌ها به شما این امکان را می‌دهد که ذهن خود را تازه کنید، خلاقیت خود را بهبود بخبشید و همچنین به شما کمک می‌کند توجه خود را حفظ کرده و انگیزه‌های خود را بازیابی کنید.

چه میزان استراحت در بین ساعات مطالعه به بهبود یادگیری کمک می‌کند؟

تحقیقات نشان می‌دهند که استراحت‌های هدفمند (از 5 تا 60 دقیقه) در زمان مطالعه‌ی درسی مداوم، برای شاداب کردن مغز و بدن، انرژی، بهره وری و توانایی تمرکز را افزایش می‌دهند. به خاطر داشته باشید استفاده از رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان یک فعالیت وقفه هدفمند در زمان استراحت کمک چندانی به شما نمی‌کنند.

هنگام مطالعه برای یک آزمون، به چه میزان استراحت در طول روز نیاز داریم؟

یک زمان‌سنح تنظیم کنید، 30 دقیقه تا یک ساعت درس بخوانید و سپس 10 تا 20 دقیقه استراحت کنید. اگر در فرجه‌های زمان امتحان‌های پایان سال قرار دارید و قرار است تمام روز را به مطالعه اختصاص دهید، ممکن است بخواهید استراحت‌های طولانی‌تری را در نظر بگیرید.