چطور زیست بخوانم؟ | راهکارهایی برای مطالعه موثر زیست شناسی

هنگامی که دانش‌آموزان با حجم زیاد مطالب درس زیست‌شناسی مواجه می‌شوند، تصور درک و حفظ کردن تمام مطالب برایشان دشوار است. مسلماً، زیست شناسی محتوای سنگینی دارد، اما موضوع فراتر از حفظ کردن مطالب این درس است. شما باید بتوانید مفاهیم را به وضوح توضیح دهید و از این مفاهیم برای درک مطالب بعدی نیز استفاده کنید.

یکی از توصیه‌‎های مهمی که در مورد مطالعه‌ی مؤثر درس زیست‌شناسی مطرح می‌شود این است که باید انرژی خود را صرف درک مفاهیم کلیدی این درس کنید. با ما همراه باشید تا در ادامه به برخی از راهکارهای مطالعه‌ی زیست بپردازیم.

محتوای اصلی زیست شناسی را حفظ کنید

برای موفقیت در زیست شناسی، شما باید مطالب را به خاطر بسپارید – هیچ شکی در این مورد وجود ندارد. اما هرگز کورکورانه حفظ نکنید. همیشه اول به دنبال درک کردن باشید این درک همچنین به شما کمک زیادی می‌کند تا اصطلاحات و جزئیات جدید را به حافظه بسپارید.

بهترین راه برای یادگیری محتوای جدید استفاده از یادآوری فعال و تکرار فاصله‌دار است. می‌توانید فلش کارت استفاده کنید، اما پاسخ دادن به سوالات، شرکت در آزمون‌های آزمایشی و تمرین، شیوه‌ای عالی برای یادآوری فعال است. مطالعه‌ی مداوم برای هر آزمون شما را مجبور می‌کند تا موضوعات قبلی را به صورت تکرار فاصله‌دار مرور کنید.

اپلیکیشن مبتنی بر تمرین هم‌درس، تمامی مواردی که ذکر شد را پوشش می‌دهد. این اپ به صورت صد در صد رایگان انواع آزمون‌های زیست‌شناسی را در سطوح مختلف به شما عرضه می‌کند. این آزمون‌ها از سوالات مشابه کتاب تا سوالات المپیادی را در برمی‌گیرند. در این اپلیکیشن می‌توانید ساعات مطالعه‌ی خود را نیز ثبت کنید و با استفاده از سیستم مرور و برنامه‌ریزی خودکار، بر مباحث درسی مسلط شوید. علاوه بر تمامی این موارد می‌توانید از فلش‌کارت‌های آماده‌ی هم‌درس بهره‌ ببرید یا فلش‌کارت‌های مورد نظر خود را بسازید.

برای هر مبحث زیست‌شناسی خلاصه‌نویسی کنید

مفید بودن یادداشت برداری برای یادگیری درس زیست شناسی بحث‌برانگیز است. شما باید تصمیم بگیرید که استفاده از چه روش‌هایی برایتان مفید است، زیرا سبک‌های یادگیری همه‌ی افراد متفاوت است. اما بسیاری از دانش‌آموزانی که در یادگیری درس زیست‌شناسی موفق بوده‌اند، برای هر مبحث زیست شناسی یادداشت‌هایی دست‌نویس تهیه کرده‌اند.

اما برای یادداشت‌برداری و خلاصه‌نویسی صحیح و موثر باید با شیوه‌های مختلف یادداشت برداری و راهکارهای مناسب برای خلاصه‌نویسی آشنا باشید. برای اطلاع دقیق از این موارد، به شما پیشنهاد می‌کنیم، این مقاله را مطالعه کنید: «چگونه به طور موثر یادداشت برداری کنیم».

علاوه بر اینکه در هنگام نگارش یادداشت‌ها، هر مبحث درسی مرور می‌شود، اگر خلاصه‌نویسی و یادداشت‌برداری به نحو صحیح صورت بگیرد، مرور مطالب برای شرکت در آزمون‌ها نیز بسیار راحت‌تر انجام می‌شود. [منبع]

با حضور ذهن در کلاس زیست حاضر باشید

خواندن متن زیست‌شناسی یا کپی کردن یادداشت‌های همکلاسی‌تان، غیبت در کلاس را جبران نمی‌کند. زیست شناسی یک موضوع پیچیده و عملی است. یادگیری سیستم‌های بیولوژیکی نیاز به توضیح و آزمایش دارد. آنچه در یک کلاس یاد می‌گیرید، اساس مفاهیمی خواهد بود که در آینده می‌آموزید.

پس از ورود به کلاس، متن کتاب درسی را بخوانید و یادداشت‌های خود را مرور کنید. اگر در کلاس درس آماده حضور داشته باشید، بهره‌ی بیشتری خواهید برد. دانش‌آموزانی که به طور منظم در کلاس زیست‌شناسی شرکت می‌کنند، عملکرد بسیار بهتری نسبت به دانش‌آموزانی دارند که در کلاس‌ها شرکت نمی‌کنند. تسلط بر مباحث و انجام به موقع تکالیف، کلید یادگیری درس زیست شناسی است.

از درک کلیات آغاز کنید و سپس به جزئیات بپردازید

هر کسی می‌تواند زیست شناسی را یاد بگیرد، اما فهم و حفظ کردن مفاهیم و مباحث آن همیشه آسان نیست. زیست‌شناسی به اندازه‌ی درس‌هایی مانند فیزیک به ریاضیات نیاز ندارد، اما درک سیستم‌ها و فرآیندهای بیولوژیکی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. یکی از کلیدهای یادگیری موثر زیست شناسی تسلط بر مفاهیم کلی قبل از پرداختن به مفاهیم جزئی‌تر است.

به عنوان مثال، قبل از اینکه بتوانید مفهومی مانند چرخه کربس را درک کنید، باید درک اولیه‌ای از ساختار سلول‌های حیوانی داشته باشید. قبل از رفتن به سطح بعدی، هر مفهوم و فرآیند بیولوژیکی جدید را به طور کامل مطالعه کنید.

از زمان حضور در آزمایشگاه به خوبی استفاده کنید

در زیست شناسی تئوری و مباحث نظری وجود دارد، اما یک علم عملی نیز هست. یادگیری تئوری زیست شناسی با خواندن کتاب درسی یا گوش دادن به آموزش معلم یک چیز است، عملی کردن زیست شناسی در آزمایشگاه تجربه‌ای کاملا متفاوت است. آزمایش سیستم‌ها و فرآیندهای بیولوژیکی در آزمایشگاه یکی از موثرترین روش‌ها برای یادگیری زیست‌شناسی است. فعالیت‌هایی که در آزمایشگاه انجام می‌دهید بسیار بیشتر از آنچه در یک کتاب می‌خوانید در حافظه‌ی شما می‌ماند.

از تصاویر و نمودار استفاده کنید

زیست‌شناسی پر از سیستم‌ها و فرآیندهای پیچیده‌ای است که شما باید آن‌ها را درک کنید، به خاطر بسپارید و آن‌ها را در امتحان خود، به معلم خود و احتمالاً در حرفه‌تان ارائه دهید. استفاده از تصاویر، به‌ویژه نمودارها، می‌تواند حتی چالش‌برانگیزترین فرآیندهای زیستی را برای درک و به خاطر سپردن آسان کند.

استفاده از تصاویر و نمودارها برای مطالعه‌ی زیست‌‎شناسی، میزان درک شما را از مباحث بهبود می‌بخشد و به خاطر سپردن مطالب آسان‌تر می‌شود.

اصطلاحات زیست‌شناسی را فرا بگیرید

اگر می خواهید در یادگیری درس زیست‌شناسی خوب عمل کنید، باید به اصطلاحات توجه کنید و آن‌ها را یاد بگیرید. برای یادگیری زیست شناسی، باید کلمات و اصطلاحاتی را که برای توضیح آن استفاده می‌شود، درک کنید. همانطور که با کلماتی روبرو می شوید که نمی‌شناسید، آن‌ها را یادداشت کنید و سپس معنای آن‌ها را جستجو کنید. هنگامی که به نظر می‌رسید کلمات دارای پیشوند یا ریشه هستند، برای درک اجزای آن‌ها وقت بگذارید.

موثر و با هدف بخوانید

خواندن زیست شناسی برای یادگیری به چیزی بیش از مرور فصل‌ها یا نگاه کردن به صفحات به دنبال نکات اصلی نیاز دارد. دانش‌آموزان موفق زیست‌شناسی با یک مداد در دست، یک دفترچه در کنار خود مطالعه می‌کنند، فعالانه درگیر هستند و با هدف درس می‎‌خوانند. هر بار که زیست می‌خوانید، اطلاعات مهمی از جمله واژگان، فرآیندها، مفاهیم و توضیحات را در دفترچه‌ی خود یادداشت کنید. نوشتن چیزها به پردازش و درک مطالب چالش برانگیز کمک می‌کند و حافظه را بهبود می‌بخشد. یادداشت‌های شما همچنین به شما کمک می‌کند تا برای امتحانات آماده شوید.

هنگام یادداشت برداری در حین مطالعه، موارد زیر را یادداشت کنید:

(1) واژه شناسی– نادیده گرفتن اصطلاحات ناآشنا و واژگان جدید وسوسه انگیز است. در مقابل این وسوسه مقاومت کنید. اصطلاحات و واژگان ناآشنا را در دفترچه‌ی یادداشت خود بنویسید و سپس آن‌ها را جستجو کنید. این ممکن است خسته کننده به نظر برسد، اما بخشی ضروری از یادگیری زیست شناسی است.

(2) مفاهیم– پس از خواندن یک مفهوم جدید، خلاصه‌ای از مفهوم را در دفترچه‌ی یادداشت خود بنویسید. انجام این کار درک شما از مفهوم را بهبود می‌بخشد و ابزار ارزشمندی برای آماده شدن برای امتحان در اختیار شما قرار می‌دهد.

(3) نمودارها و تصاویر –  هنگام خواندن متون زیست شناسی ترسیم تصاویر و نمودارها برای نشان دادن و توصیف فرآیندها و سیستم‌هایی که در متن زیست شناسی خود در مورد آن‌ها می‌خوانید، درک و یادآوری را بهبود می‌بخشد.

یاد بگیرید چگونه مطالب را به خاطر بسپارید

زیست‌شناسی اساس بسیاری از علوم طبیعی است و موضوعات بی‌شماری را پوشش می‌دهد. زیست یکی از متنوع‌ترین موضوعات درسی است که در دبیرستان و دانشگاه تدریس می‌شود. به همین دلیل بسیاری از دانش‌آموزان مطالعه‌ی زیست‌شناسی را گاهی طاقت‌فرسا می‌دانند. مطالعه‌ی زیست‌شناسی نیاز به حفظ، یادآوری و به خاطر سپردن اطلاعات زیادی دارد. در زیر نکات اثبات شده ای برای حفظ اطلاعات در حین مطالعه‌ی زیست‌شناسی آورده شده است:

(1) آموزشش بده

یکی از بهترین راه‌ها برای اینکه مطمئن شوید چیزی را فهمیده‌اید، این است که آن را به دیگری بیاموزید. آموزش زیست‌شناسی به دیگران، اطلاعات را از حافظه‌ی کوتاه‌مدت به حافظه‌ی بلندمدت منتقل می‌کند. هر هفته زمانی را برای آموزش درس‌هایی که آموخته‌اید اختصاص دهید.

(2) اطلاعات را به کار بگیر

زیست‌شناسی سرشار از اصطلاحات و واژگان تخصصی است. بهترین راه برای یادگیری اصطلاحات جدید و به خاطر سپردن آن‌ها، به کار بردن آن‌ها است. هر بار که با یک اصطلاح یا کلمه‌ی جدید روبرو شدید، آن را یادداشت کنید، آن را جستجو کنید و سپس در یک جمله از آن استفاده کنید. اگر همکلاسی‌ای دارید که می‌توانید با او تمرین کنید، هر هفته زمانی را به مرور با صدای بلند اختصاص دهید و در مورد اصطلاحات جدیدی که با آن برخورد کرده‌اید بحث کنید.

(3) از یادیارها استفاده کن

استفاده از یادیارها به معنای استفاده از شگردهایی است که تنها به تکرار مطالب اکتفا نمی‌کنند، بلکه با ایجاد رابطه بین مفاهیم تازه و اطلاعات قبلیِ موجود در مغز که به‌راحتی یادآوری می‌شوند مثل تصاویر، ریتم‌ها، آهنگ‌ها و …، در یادآوری مطالب کمک می‌کنند. مثلاً به سادگی از اولین حرف هر کلمه استفاده کنید تا یک مخفف ایجاد کنید که به خاطر سپردن آن برای شما آسان‌تر از قسمت‌های جداگانه باشد.

(4) از فلش‌کارت استفاده کن

فلش‌کارت‌ها برای یادگیری زیست‌شناسی موثر هستند. عبارات و مفاهیمی را که می‌خواهید حفظ کنید در یک طرف کارت و تعاریف و توضیحات آن‌ها را در طرف دیگر بنویسید. می‌توانید از روش جی5 یا سیستم لایتنر برای مطالعه‌ی فلش‌کارت‌ها استفاده کنید. درباره‌ی اهمیت استفاده از فلش‌کارت و مزایای استفاده از این روش مطالعه، در این مقاله بخوانید: «اهمیت استفاده از فلش‌کارت برای تقویت حافظه و یادگیری». [منبع]

نتیجه‌گیری

زیست‌شناسی یکی از دروس چالش‌برانگیز برای مطالعه است. بسیاری از دانش‌آموزان با توجه به حجم زیاد مطالب این درس و گستردگی آن، فهم و حفظ مطالب زیست را بسیار دشوار می‌دانند. با وجود این چالش‌ها، راهکارهایی برای مطالعه‌ی موثر زیست‌شناسی وجود دارد که ما در این مقاله به برخی از آن‌ها اشاره کردیم.

شرکت در آزمون‌های آزمایشی، مرور فاصله‌دار مطالب، استفاده از فلش‌کارت، یادداشت‌برداری، خلاصه‌نویسی، شرکت فعال در کلاس درس، استفاده‌ی مفید از آزمایشگاه، استفاده از روش‌های تقویت حافظه مانند آموزش مطالب به دیگران و استفاده از یادیارها، تنها بخشی از راهکارهای ارائه شده در این مقاله هستند.

---

سوال‌های متداول

بهترین راه برای مطالعه درس زیست شناسی چیست؟

از راهبردهای یادگیری فعال استفاده کنید. زیست شناسی موضوعی است که به حفظ کردن زیادی نیاز دارد، اما مهم است که فراتر از حفظ کردن مطالب حرکت کنید و فعالانه با مطالب درگیر شوید. برخی از استراتژی‌های موثر عبارتند از ایجاد فلش کارت، ساختن نقشه‌های مفهومی، خودآزمایی و تمرین.

چگونه می‌توانم زیست شناسی را هوشمندانه‌تر مطالعه کنم؟

برای هر ساعت حضور در کلاس درس، دو تا سه ساعت مطالعه برنامه‌ریزی کنید. قبل از هر کلاس، متن تعیین شده را بخوانید و یادداشت‌های مربوط به زمان کلاس را با کلمات خود دوباره بنویسید. برای یادگیری اصطلاحات و عبارات از فلش‌کارت‌هایی استفاده کنید که در یک طرف آن‌ها سؤالات و در طرف دیگر پاسخ‌ها نوشته شدند. برای یادگیری مطالب پیچیده‌تر از یادیارها استفاده کنید.

برای حفظ کردن مباحث زیست شناسی باید از چه روش‌های استفاده کرد؟

از نقشه‌های ذهنی می‌توان برای سازماندهی و به خاطر سپردن مطالب استفاده کرد. یادداشت‌برداری در کلاس درس و هنگام مطالعه به شما کمک می کند تا مهم‌ترین نکات را به خاطر بسپارید. آزمون‌های گذشته را برای بازبینی تمرین کنید. این به شما کمک می‌کند تا با سوالات امتحان آشنا شوید. از یادیارها و فلش‌کارت استفاده کنید و مرور مداوم را فراموش نکنید.