روش استفاده از طوفان فکری در تدریس

طوفان فکری یک فعالیت حل مسئله است که در آن دانش‌آموزان به مهارت‌های تفکر بیشتری دست می‌یابند. هنگام استفاده از روش تدریس طوفان فکری، خلاقیت تشویق می‌شود و همه‌ی دانش‌آموزان می‌توانند ایده‌های خود را بدون ترس از قضاوت یا انتقاد معلم و هم‌کلاسی‌هایشان به اشتراک بگذارند.

بهره‌گیری از روش تدریس توفان فکری باعث ایجاد مشارکت، اشتیاق، انگیزه، نوآوری و تفکر بیشتر در دانش‌آموزان می‌شود. شرکت در جلسات طوفان فکری باعث تحریک استعدادهای خلاق دانش‌آموزان می‌شود و معلم نیز می‌تواند از مزایای این روش برای شناخت بهتر دانش‌آموزان و درک خواسته‌ها، نوع تفکر و حتی اشتباهات دانش‌آموزان استفاده کند.

در این مقاله تعریف جامعی از روش تدریس طوفان فکری ارائه شده، مراحل اجرای آن در کلاس درس توضیح داده شده و اهداف و مزایای آن ذکر شده است.

روش تدریس طوفان فکری چیست؟

روش تدریس طوفان فکری که از آن باعنوان روش بارش مغزی یا بارش فکری نیز یاد می‌شود، یک استراتژی یا ابزار تدریس است که معلم با استفاده از آن، موجب مشارکت حداکثر یا همه‌ی دانش‌آموزان کلاس خود در روند آموزش می‌شود.

با بهره‌گیری از این شیوه‌ی تدریس، دانش‌آموزان در شرایطی قرار می‌گیرند که در آن می‌توانند دیدگاه‌های خود را در مورد موضوع کلاس به سادگی ارائه بدهند و همین مسئله منجر به شکل‌گیری ایده‌های جدیدی در فضای کلاس درس می‌شود؛ ایده‌هایی که هرگز در شرایط عادی شکل نمی‌گرفتند.

ویژگی‌های اصلی روش طوفان فکری را می‌توان به شیوه‌های زیر توضیح داد:

• فرآیندی است که برای به دست آوردن حداکثر ایده‌های ممکن در مورد یک موضوع خاص، طراحی شده است.
• تکنیکی است که در آن گروهی از افراد [در اینجا دانش‌آموزان] با هدف خلق ایده‌ها و راه‌حل‌های جدید، قوانین و محدودیت‌های معمول را کنار می‌گذارند.
• تکنیکی است که توانایی تولید ایده‌های جدید را به حداکثر می‌رساند.

روش تدریس طوفان فکری سنتی و پیشرفته

روش آموزش طوفان فکری در ابتدای امر به شکل سنتی و بدون استفاده از ابزار خاصی در کلاس‌های درسی اجرا شد، اما با پیشرفت فناوری و گسترش شیوه‌های آموزش نوین، این تکنیک نیز گسترش یافت و از ابزار قدرتمندتری برای پیشبرد اهداف آن بهره برده شد.

(الف) طوفان فکری سنتی

برای اجرای روش طوفان فکری سنتی، دانش‌آموزان در یک کلاس جمع می‌شوند و ایده‌های خود را همانطور که به ذهنشان خطور می‌کند، بیان می‌کنند. به آن‌ها گفته می‌شود که خود را محدود نکنند چراکه هیچ ایده‌ای مورد قضاوت قرار نخواهد گرفت. در این شیوه دانش‌آموز باید به ایده‌هایی که توسط افراد دیگر بیان می‌شود، واکنش نشان دهند و با بهره‌گیری از آن‌ها راه‌حل را پیش ببرند.

(ب) طوفان فکری پیشرفته

این شیوه با گسترش تکنیک طوفان فکری سنتی شکل گرفته است و کل فرآیند را آسان‌تر و موثرتر می‌کند. طوفان فکری پیشرفته از فرآیندها و تکنیک‌‎های جدید برای کاهش محدودیت‌ها استفاده می‌کند. به‌عنوان مثال، تکنیک تفکر خلاق.

در این شیوه همچنین از فناوری‌های نوین مانند نرم‌افزارهای طوفان فکری و ابزارهایی برای شبیه‌سازی و ضبط ایده‌ها استفاده می‌شود.

سامانه‌ی مدیریت آموزشی تراز می‌تواند تسهیل‌گر بهره‌بردن معلم‌ها و مدیران خلاق از فناوری‌های روز برای آموزش و ارتباط با دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها باشد. استفاده از امکانات این سامانه‌، دریچه‌ی تازه‌ای رو به امکانات پیشرفته‌ی آموزش آنلاین، آزمون‌های تحلیلی با قابلیت درک نقاط ضعف دانش‌آموزان و صدها امکان دیگر، باز می‌کند.

نحوه‌ی اجرای روش طوفان فکری در کلاس

برای اجرای روش طوفان فکری در کلاس، گروه‌ بزرگ یا کوچکی از فعالیت‌ها در نظر گرفته می‌شوند تا دانش‌آموزان را تشویق کنند بر یک موضوع تمرکز کرده و جریان آزاد ایده‌ها شکل بگیرد. در این فرآیند:

(1) معلم جلسه را با طرح یک سوال، مسئله یا با معرفی یک موضوع، آغاز می‌کند:

ابتدا از دانش‌آموزان خواسته می‌شود در یک گروه بنشینند و موضوع یا مسئله‌ی خاصی در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.

(2) دانش‌آموزان پاسخ‌های ممکن، کلمات و ایده‌های مرتبط را بیان می‌کنند:

معلم، به عنوان رهبر گروه، از اعضا می‌خواهد تا در مورد مشکل فکر کنند و ایده‌های خود را ارائه دهند. به دانش‌آموزان توصیه می‌شود تا آنجایی که می‌توانند راه‌حل‌هایی برای مشکل پیدا کنند. به آن‌ها تأکید می‌شود که از عقاید دیگران انتقاد نکنند. دانش‌آموزان تشویق می‌شوند که بدون تردید پیشنهادات خود را ارائه کنند، حتی اگر تصور می‌کنند که ایده‌هایشان غیرعادی و نامتعارف است.

(3) مشارکت دانش‌آموزان بدون انتقاد یا قضاوت پذیرفته می‌شود و سپس معلم خلاصه‌ی مطالب بیان شده را روی تخته می‌نویسد:

ایده‌های دانش‌آموزان باید با صبر و حوصله، بدون قضاوت یا اظهار نظر تا پایان جلسه، گوش داده و پذیرفته شوند.

(4) ایده‌ها معمولاً در قالب بحث کلاسی آزاد، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

 

شاید علاقه‌مند باشید: معرفی انواع روش های تدریس روش های تدریس خلاق روش تدریس آنلاین روش تدریس مجازی روش تدریس TPR تی پی آر روش تدریس نوین l معرفی 18 روش آموزش نوین روش تدریس فعال راهنمای کامل کلاس درس معکوس

اهداف روش تدریس طوفان فکری

قبل از شروع یک موضوع یا مفهوم جدید، جلسه‌ی طوفان فکری اطلاعات زیادی در مورد آنچه دانش‌آموز ممکن است بداند یا نداند به معلم‌ها ارائه می‌دهد. از جمله اهداف کلی روش تدریس طوفان فکری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• متمرکز کردن توجه دانش‌آموزان بر یک موضوع خاص.
• خلق ایده‌هایی خاص، خلاقانه، نوآورانه و متنوع.
• آموزش پذیرش و احترام به تفاوت‌های فردی.
• تشویق یادگیرنده برای به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و نظرات خود.
• نشان دادن به دانش‌آموزان که دانش و توانایی‌های آن‌ها ارزشمند و پذیرفته شده است.
• ایجاد فرصتی برای دانش‌آموزان برای به اشتراک گذاشتن ایده‌هایشان و گسترش دانش آن‌ها در مواجهه و بهره‌گیری از ایده‌های دیگر همکلاسی‌هایشان.

مزایای استفاده از روش تدریس طوفان فکری

طوفان فکری یک استراتژی آموزشی عالی برای ایجاد ایده در یک موضوع خاص است و به ارتقای مهارت‌های تفکر کمک می‌کند. وقتی از دانش‌آموزان خواسته می‌شود به همه‌ی امور مرتبط با یک مفهوم فکر کنند، درواقع از آن‌ها خواسته می‌شود تا مهارت‌های فکری خود را گسترش دهند.

اغلب اوقات، هنگامی که معلم در یک کلاس معمولی در مدرسه از دانش‌آموزان سوالی می‌پرسد، یک دانش‌آموز با نیازهای یادگیری خاص می‌گوید که چیزی نمی‌داند. اما با تکنیک طوفان فکری، دانش‌آموز هرچه که در ارتباط با موضوع به ذهنش می‌رسد می‌گوید، چون می‌داند قضاوت و انتقادی در کار نیست. طوفان فکری موفقیت دانش‌آموزانی با نیازهای ویژه را ارتقا می‌دهد، زیرا به آن‌ها می‌آموزد هیچ پاسخ درستی وجود ندارد و صرف تفکر و ایده‌پردازی است که اهمیت دارد.

از جمله مزایای روش تدریس طوفان فکری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• این روش یک رویکرد آموزشی متنوع و پرشور ارائه می‌دهد.
• استفاده از این روش انگیزه‌ی دانش‌آموزان برای کسب دانش را افزایش می‌‌دهد.
• استفاده از این تکنیک، تمرکز دانش‌آموزان را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
• استفاده از این روش موجب بروز خودانگیختگی و خلاقیت در دانش‌آموزان می‌شود.
• این روش کارآمد است و با مشارکت دادن تمام دانش‌آموزان در روند آموزش، نتایج مثبتی به بار می‌آورد. [منبع]

نتیجه‌گیری

هنگامی‌که یک معلم از روش تدریس طوفان فکری استفاده می‌کند، اطلاعات زیادی در مورد اینکه موضوع بعدی را به چه نحو آموزش بدهد، به دست خواهد آورد.

الزامی وجود ندارد که برای بهره‌گیری از مزایای روش طوفان فکری، معلم از آن در تمام ساعات کلاسی استفاده کند. حتی بهره‌گیری از این روش برای چند بار در هفته نیز می‌تواند سطح دانش، ایده‌پردازی، تمرکز، خلاقیت، انگیزه و اعتماد به نفس را در دانش‌آموزان به شدت ارتقا دهد.

معلم همچنین می‌تواند پاسخ‌های دانش‌آموزان را پس از اتمام جلسه‌ی طوفان فکری، دسته‌بندی/طبقه‌بندی کند و به دانش‌آموزان اجازه بدهد در گروه‌های کوچک روی هر یک از موضوعات فرعی کار کنند. [منبع]

سوالات متداول

چرا روش تدریس طوفان فکری یک استراتژی خوب است؟

روش طوفان فکری به افراد این امکان را می‌دهد که آزادانه‌تر فکر کنند، بدون ترس از قضاوت شدن. روش طوفان فکری بر همکاری باز و مداوم برای حل مشکلات و ایجاد ایده‌های نوآورانه متمرکز است. این روش سطح تمرکز، خلاقیت، انگیزه، دانش و اعتماد به نفس دانش‌آموزان را به شدت افزایش می‌دهد.

استفاده از روش تدریس طوفان فکری چه کمکی به معلم می‌کند؟

روش تدریس طوفان فکری یک استراتژی مفید و سریع است که معلم می‌تواند قبل از شروع آموزش یک مبحث جدید از آن استفاده کند تا متوجه شود که دانش‌آموزان کلاسش در مورد این موضوع به چه مسائلی بیشتر علاقمند هستند، کدام مسائل را در آن مهم‌تر می‌دانند و در کدام موارد احیاناً دچار سوءبرداشت یا اشتباه هستند.

چه کسی تکنیک طوفان فکری را به عنوان یک استراتژی آموزشی مطرح کرد؟

الکس آزبورن یک کارشناس تبلیغات آمریکایی بود که از او به عنوان مبتکر رویکرد اصلی طوفان فکری یاد می‌شود. آزبورن این روش را در کتاب خود به نام «تخیل کاربردی» که در سال 1953 منتشر شده است، تشریح کرد. از آن زمان، محققان پیشرفت‌های زیادی در تکنیک اصلی او ایجاد کرده‌اند.