همگام با حضوری شدن مدارس: 10 راهکار برای افزایش نشاط در کلاس

دانش‌آموزان سراسر دنیا در بیش از دو سال تحصیلی گذشته درگیر چالشی بودند که همه‌گیری بیماری کوید-19 رقم زد و منجر به تعطیلی موقت کلاس‌های درسی و رواج آموزش آنلاین شد. اکنون که با کمک علم و بهره‌گیری از واکسن‌های کرونا، امکان برقراری کلاس‌های حضوری افزایش یافته است، بازگشت دانش‌آموزان به مدرسه و ایجاد و حفظ نشاط در کلاس‌های درس، چالشی دیگر پیش‌روی مدارس، اولیا و دانش‌آموزان قرار داده است.

با ورود دوباره‌ی دانش‌آموزان به مدارس، معلم‌ها و دیگر اعضای کادر آموزش باید به راهکارهایی برای کمک به دانش‌ آموزان سوگوار که در جریان پاندمی برخی از اعضای خانواده، دوستان یا آشنایان خود را از دست دادند، بیاندیشند و در عین حال برای بازگرداندن ذهن دانش‌آموزان به فضای درس و مدرسه به صورت حضوری، برنامه‌ای راهبردی داشته باشند.

در طول بیش از دو سال گذشته دانش‌آموزان با دوره‎‌های طولانی قرنطینه و بهره‌گیری از فناوری برای شرکت در کلاس‌های آنلاین روبرو بوده‌اند و تغییر این فضا و عادت دادن دوباره‌ی دانش‌آموزان به محیط کلاس‌های حضوری، برای آن‌ها و برای مدارس دشوار است. در این مقاله 10 راهکار برای افزایش نشاط در کلاس‌های حضوری و سرگرم‌کننده کردن ساعات آموزش در مدارس ارائه شده است.

10 راهکار برای ایجاد و حفظ نشاط در کلاس درس

طی دهه‌ها معلم‌ها و مربیان مدرسه استراتژی‌های آموزشی جدیدی را امتحان کرده‌اند تا دانش‌آموزان خود را نسبت به یادگیری هیجان‌زده کنند و آن‌ها را علاقمند به درس نگه‌دارند. اگرچه برخی از این استراتژی‌‎ها شکست خورده‌اند، اما برخی دیگر کاملاً مؤثر بوده‌اند. در ادامه 10 روش امتحان شده برای حفظ نشاط در کلاس درس حضوری بیان شده است.

(1) معماگونه و پر رمز و راز تدریس کنید

زمانی که دانش‌آموزان نمی‌دانند باید انتظار چه چیزی را داشته باشند، یادگیری می‌تواند سرگرم‌کننده‌ترین سرگرمی باشد. سعی کنید حس شگفتی و رمز و راز را در دروس خود بگنجانید. وقتی می‌خواهید از درس جدیدی رونمایی کنید، هر روز تا آخرین روز قبل از شروع درس، سرنخ جدیدی به دانش‌آموزان بدهید. این یک راه سرگرم کننده برای مرموز کردن درس شما است، و متوجه خواهید شد که دانش‌آموزان شما درواقع مشتاقانه منتظر هستند تا بدانند در آینده در مورد چه چیزی یاد خواهند گرفت.

(2) مطالب درسی کلاس را تکرار نکنید

مرور مطالب کلاس مناسب و ضروری است، اما سعی کنید آن را کلمه به کلمه تکرار نکنید، زیرا این کار باعث می‌شود که برای دانش آموزان جذابیت کمتری داشته باشد. دفعه‌ی بعد که نیاز به مرور مطالب داشتید، سعی کنید یک بازی مروری انجام دهید که در طی آن اطلاعات را به شیوه‌ای متفاوت با اولین باری که به دانش‌آموزان آموزش دادید، ارائه دهید. مثلاً از دانش‌آموزان بخواهید یک هرم در دفتر خود ترسیم کنند و سه چیز را که یاد گرفته‌اند، دو چیز که فکر می‌کنند جالب هستند و یک سوال که هنوز در مورد آن ابهام دارند، یادداشت کنند.

(3) بازی‌های درسی ایجاد کنید

فرقی نمی‌کند 5 ساله باشید یا 25 ساله، انجام یک بازی می‌تواند سرگرم کننده باشد. بازی‌ها همچنین یک راه عالی برای جالب نگه داشتن درس‌ها هستند. اگر دانش‌آموزان شما نیاز دارند املای کلمات را به خاطر بسپارند، یک مسابقه‌ی املای شفاهی برگزار کنید. یا اگر دانش‌آموزان نیاز به تمرین ریاضی دارند، یک مسابقه‌ی گروهی ریاضی اجرا کنید. البته پیش از برگزاری چنین مسابقه‌ای، بد نیست ابتدا با شیوه‌ی آموزش کار گروهی به دانش‌‌ آموزان آشنا باشید. بازی‌ها یادگیری را سرگرم‌کننده می‌کنند و بازی در کلاس راهکار ارزنده‌ای برای شاد نگه داشتن کلاس درس است.

(4) به دانش‌آموزان حق انتخاب بدهید

یکی از استراتژی‌هایی که معلم‌ها آن را مؤثر تشخیص داده‌اند این است که به دانش‌آموزان خود این اجاره را بدهند که در هنگام یادگیری، خودشان دست به انتخاب بزنند. حق انتخاب می‌تواند یک انگیزه‌ی قوی باشد، زیرا به تقویت علاقه و استقلال دانش‌آموزان کمک می‌کند. دفعه بعد که در حال برنامه‌ریزی برای انجام یک فعالیت هستید، سعی کنید یک تابلوی انتخاب ایجاد کنید و 9 کار مختلف را برای دانش‌آموزان بنویسید. هدف این است که هر دانش آموز سه وظیفه یا فعالیت را انتخاب کند. سهیم کردن دانش‌آموزان در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کلاس درس از اصول تشکیل یک کلاس دانش‌آموز محور است، بنابراین بهتر است ابتدا بدانید که چگونه یک کلاس دانش‌آموز محور بسازید.

(5) از فناوری استفاده کنید

فناوری یک راه عالی برای جالب نگه داشتن تدریس شما است. کودکان عاشق فناوری هستند، بنابراین سعی کنید آن را در استراتژی کلی آموزشی خود بگنجانید. به جای اینکه جلوی اتاق بایستید و سخنرانی کنید، از صفحه نمایش تعاملی (Smartboard) استفاده کنید. با اتصال به کلاس درس در شهر یا کشوری دیگر از طریق ویدئو کنفرانس، یادگیری مشارکتی را گسترش دهید. از فناوری به طرق مختلف استفاده کنید، و خواهید دید که سطح علاقه در کلاس شما با سرعت زیاد افزایش می‌یابد.

سامانه‌ی مدیریت آموزشی تراز می‌تواند تسهیل‌گر بهره‌بردن معلم‌ها و مدیران خلاق از فناوری‌های روز برای آموزش و ارتباط با دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها باشد. استفاده از امکانات این سامانه‌، دریچه‌ی تازه‌ای رو به امکانات پیشرفته‌ی آموزش آنلاین، آزمون‌های تحلیلی با قابلیت درک نقاط ضعف دانش‌آموزان و صدها امکان دیگر، باز می‌کند.

آشنایی با روش تدریس مجازی، روش تدریس آنلاین و روش‌های تدریس نوین می‌تواند به شما کمک کند تا با شیوه‌های جدید تدریس با بهره‌گیری از ابزارها و فناوری‌های جدید بیشتر آشنا شوید.

(6) در تدریس خیلی جدیت به خرج ندهید

اینکه معلم مؤثری باشید، بسیار مهم است، اما این بدان معنا نیست که باید همیشه در کلاس جدی باشید. سعی کنید کمی انعطاف به خرج بدهید و بپذیرید که دانش‌آموزان شما ممکن است علایق و سبک‌های یادگیری متفاوتی نسبت به شما داشته باشند. اشکالی ندارد که گاهی خودتان بخندید و از تدریس لذت ببرید. ممکن است متوجه شوید که دانش‌آموزان شما زمانی که کمی آرام‌تر هستید علاقه بیشتری به درس نشان می‌دهند.

(7) روش تدریس خود را تعاملی کنید

در یک کلاس درس سنتی، معلم مقابل کلاس می‌ایستد و درحالی‌که دانش‌آموزان گوش می‌دهند و یادداشت می‌کنند، برای دانش‌آموزان سخنرانی می‌کند. متأسفانه، این مؤثرترین راه برای حفظ علاقه‌ی دانش‌آموزان نیست. با ایجاد درس‌های عملی که دانش‌آموزان را در هر مرحله از مسیر درگیر می‌کند، یادگیری را تعاملی کنید. سعی کنید از فعالیت یادگیری مشارکتی استفاده کنید که در آن هر دانش‌آموز مسئول بخش خود از یک فعالیت گروهی است. یا یک آزمایش علمی عملی را امتحان کنید. وقتی دانش‌آموزان را درگیر می‌کنید، کلاس شما جذاب‌تر می‌شود. آشنایی با روش استفاده از طوفان فکری در تدریس می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.

(8) مطالب درسی را با زندگی دانش‌آموزان خود ارتباط دهید

سعی کنید با آنچه دانش‌آموزان‌ می‌آموزند، ارتباطی واقعی ایجاد کنید. این به آن‌ها درک بهتری می‌دهد تا بدانند چرا باید آنچه شما آموزش می‌دهید را یاد بگیرند. اگر دانش‌آموزان دائماً از شما بپرسند که چرا باید چیزی یاد بگیرند و شما همیشه با «چون من می‌گویم!» یا «مجبور هستید!» پاسخ بدهید، به زودی اعتبار خود را از دست خواهید داد. در عوض، سعی کنید به آن‌ها پاسخی واقعی بدهید، مانند: «شما در مورد حساب یاد می‌گیرید، زیرا در دنیای واقعی، باید بدانید که چگونه غذا بخرید و قبض‌های خود را بپردازید.» با دادن پاسخی سرراست، به آن‌ها کمک می‌کنید بین آنچه در کلاس یاد می‌گیرند و نحوه‌ی استفاده از این اطلاعات در آینده ارتباط برقرار کنند.

(9) از روش تدریس معکوس استفاده کنید

کلاس درس معکوس از سال 2012 در دنیای آموزش گسترده‌تر شد و محبوبیت پیدا کرد. ایده‌ی اولیه‌‎ی روش تدریس معکوس این بود که دانش‌آموزان می‌توانند اطلاعات جدید را در خانه بیاموزند و سپس به مدرسه بیایند و از زمان کلاس برای تفکر انتقادی استفاده کنند. معلمی که در دنیای امروز به تدریس می‌پردازد باید بداند که چرا دانش‌ آموزان به مهارت تفکر انتقادی نیاز دارند؟بسیاری از معلم‌ها از این استراتژی استفاده می‌کنند و به نتایج مثبتی دست می‌یابند.

دانش‌آموزان در یک کلاس درس معکوس می‌توانند با سرعت یادگیری خودشان مختص به خودشان کار کنند (که برای یادگیری شخصی‌سازی شده عالی است) و وقتی در کلاس هستند با همسالان خود به شیوه‌ای تعاملی‌تر و معنادارتر درگیر شوند. سعی کنید برای درس بعدی خود از استراتژی آموزش معکوس استفاده کنید و عمق مشارکت دانش‌آموزان خود را مشاهده کنید.

(10) در تدریس خلاقیت به خرج دهید

لازم نیست برنامه‌های درسی همیشه شامل برگه‌ها و سخنرانی‌هایی باشد که در طی آن دانش‌آموزان بارها و بارها می‌نشینند و یادداشت‌برداری می‌کنند. سعی کنید خارج از چارچوب فکر کنید و کلاس درسی خلق کنید که کاملاً غیرعادی است. یک سخنران مهمان دعوت کنید، به یک اردوی علمی میدانی بروید یا در فضای باز به آموزش بپردازید. وقتی چیزی جدید و متفاوت را امتحان می‌کنید، این احتمال وجود دارد که دانش‌آموزان شما واکنش مثبتی داشته باشند. هنگام برنامه‌ریزی یک درس، سعی کنید با معلم دیگری همکاری کنید یا دانش‌آموزان خود را به یک سفر میدانی مجازی ببرید. آموزشی که دانش‌آموزان را درگیر می‌کند، مؤثرترین است. پس با روش های تدریس خلاق آشنا شوید، چون زمانی که مطالب را با روش‌های خلاقانه به دانش‌آموزان ارائه می‌کنید، یادگیری برای آن‌ها جالب‌تر خواهد بود. [منبع]

نتیجه‌‎گیری

هنگامی که معلم‌ها از فعالیت‌ها و روش‌هایی استفاده می‌کنند که یادگیری را جذاب و سرگرم‌کننده می‌کند، دانش‌آموزان تمایل بیشتری برای مشارکت و یادگیری پیدا می‌کنند. سرگرمی در حین یادگیری همچنین به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا اطلاعات درسی را بهتر حفظ کنند زیرا این فرآیند لذت‌بخش و به یاد ماندنی است.

در این مقاله روش‌ها، راهکارها و برنامه‌هایی راهبردی برای افزایش نشاط در کلاس‌های درسی بیان شد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به گنجاندن معما و راز و رمز به درس‌، عدم تکرار مداوم مطالب درسی، ایجاد بازی در کلاس درس، دادن حق انتخاب به دانش‌آموزان، استفاده از فناوری و تدریس تعاملی اشاره کرد. بهره‌گیری از روش‌های فوق در این دوران خاص که دانش‌آموزان ، اولیا و مسئولین مدارس پس از گذر از دوران همه‌گیری شدید بیماری کرونا به محیط مدرسه بازمی‌گردند، می‌تواند راهگشا و ثمربخش باشد.

سوال‌های متداول

چرا دانش‌آموزان در محیط پرنشاط بهتر یاد می‌گیرند؟

نشاط و هیجان در مورد یادگیری، فعالیت مغزی نورون‌هایی را افزایش می‌دهد که از اکسی توسین (هورمون لذت)، دوپامین (پاداش، انگیزه، یادگیری، حواس، هورمون تفکر) و نوراپی‌نفرین (انرژی دهنده، هورمون توجه) استفاده می‌کنند که یادگیری و حافظه را بهبود می‌بخشد.

چه چیزی باعث می‎شود دانش‌آموزان از کلاس لذت ببرند؟

به طور کلی، کمتر به سخنرانی بپردازید و بیشتر با دانش‌آموزان ارتباط و تعامل درسی داشته باشید. هرچه کلاس خود را بیشتر تعاملی کنید و از فناوری بیشتر استفاده کنید، دانش آموزان شما بیشتر از آنچه می‌آموزند لذت خواهند برد.

آیا دانش‌آموزان در کلاس‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برند، بهتر عمل می‌کنند؟

بله، دانش‌آموزان در چنین کلاس‌هایی بیشتر لذت می‌برند و نمرات بهتری می‌گیرند به‌خصوص اگر احساس کنند که معلم آن‌ها به توانایی‌شان در تغییر و بهبود ایمان دارد.