9 راز یادگیری | چگونه درس بخوانیم؟
شما چگونه درس می‌خوانید؟ اگر مانند اکثر دانش‌آموزان، کتاب درسی و جزوه‌های خود را چند بار مطالعه می‌کنید و تصور می‌کنید که خواندن و بازخوانی بهترین راه برای یادگیری است، باید به شما بگوییم که از نظر روان‌شناسان حوزه‌ی آموزش، اینطور نیست.
تحقیقات روانشناختی رازهای زیادی را در مورد یادگیری فاش کرده است. رازها و راهکارهایی که ما می‌خواهیم در این مقاله برای شما بازگو کنیم، در طول همین تحقیقات در مدارس دبیرستانی امتحان شده و در تقویت یادگیری و حافظه‌ی دانش‌آموزان اثر بخش بوده است.
قبل از کلاس چه باید کرد؟
معلم از شما خواسته است که بخش‌هایی از کتاب درسی و منابع دیگری را پیش از آمده به کلاس درس بخوانید. شما چطور می‌خواهید این اطلاعات را بیاموزید؟
راز شماره 1: از تکنیک 3 آر (3R) استفاده کنید
بخوانید (Read). از حفظ بگویید (Recite). مرور کنید (Review).
فرض کنید قرار است یک فصل از کتاب را برای کلاس بعدی خود بخوانید. از این سه مرحله‌ی اساسی استفاده کنید:
- بخشی از فصل را بخوانید. سپس کتاب را ببندید و یادداشت‌های خود را پنهان کنید.
- هر چیزی که از آنچه خواندید به یاد می‌آورید را از حفظ بگویید (با صدای بلند صحبت کنید). می‌توانید برای خودتان، برای یک دوست، برای گربه‌ی خانگی‌تان یا حتی برای فنجان قهوه یا گیاهی در اتاق خود درس را ارائه دهید.
- با خواندن دوباره، آن بخش را مرور کنید تا اگر در ارائه اشتباه داشتید، آن را تصحیح کنید یا اگر اطلاعات مهمی را هنگام خواندن نادیده گرفته بودید، دوباره مرور شود.
در یک پژوهش برای مقایسه‌ی اثربخشی روش‌های مختلف مطالعه، دانش‌آموزان در سه گروه، مطالب طولانی و فنی یک دانشنامه را مطالعه کردند. یک گروه از تکنیک 3R استفاده کردند. گروه دوم فقط مقالات را دو بار خواندند و هیچ کار دیگری انجام ندادند. گروه سوم مقاله‌ها را یک بار مطالعه کردند اما در حین خواندن یادداشتبرداری کردند. یک هفته‌ی بعد، همه در یک آزمون شرکت کردند. دانش‌آموزانی که از تکنیک 3R استفاده کرده بودند در آزمون بسیار بهتر از دانش‌آموزانی که از تکنیک‌های دیگر استفاده کرده بودند، عمل کردند. این در حالی است که استفاده از تکنیک 3R در مقایسه با گروه‌های دیگر وقت کمتری از دانش‌آموزان گرفته بود.
یکی از دلایلی که این روش خیلی خوب کار میکند این است که وقتی R دوم را تمرین می‌کنید، یعنی از حفظ مطالب را بیان می‌کنید، بلافاصله متوجه می‌شوید که در درک، یادگیری و به خاطر سپردن چه چیزهایی با مشکل مواجه شده‌اید، بنابراین می‌دانید هنگام انجام سومین R: یعنی مرور، روی چه چیزی باید تمرکز کنید.
| درباره‌ی روش‌های نوین مطالعه بیشتر بخوانید: |
راز شماره 2: مطالعه‌ی عمیق داشته باشید
شما نمی‌توانید کتاب درسی خود را به همان صورتی که صفحات خود را در شبکه‌های اجتماعی بررسی می‌کنید، سریع و سطحی بخوانید. بسیاری از دانش‌آموزان تصور می‌کنند که ذهن یک سطل زباله یا یک اسفنج است یعنی فقط اطلاعات را در آن می‌ریزید و این اطلاعات در آنجا باقی می‌مانند. اما باید بدانید برای اینکه اطلاعات در مغز بماند، باید اطلاعات را تا زمانی که کاملاً آن‌ها را بیاموزید، پردازش کنید.
هنگامی که برای درک چیزی تلاش می‌کنید، به مغز خود سیگنال می‌دهید که «چیزی» ارزش به خاطر سپردن را دارد. یک راه عالی برای انجام این کار این است که سعی کنید اطلاعات جدید را به اطلاعاتی که از قبل می‌دانید متصل کنید.
راز شماره 3: از تخیل خود استفاده کنید
دانش‌آموزانی که مطالعات خود را تجسم می‌کنند، بهتر از دانش‌آموزانی که این کار را نمی‌کنند، مطالب را به خاطر می‌آورند. بخش کلیدی این تکنیک این است که تصاویر ذهنی خود را با هم در ارتباط قرار دهید. نیازی به ایجاد تصاویر عجیب و غریب ندارید. شما فقط نیاز دارید که تصاویر دهنی را در تعامل و ارتباط با هم قرار دهید. بنابراین وقتی در فصل 4 می‌خوانید که «سلول‌های گلیا» (از واژه یونانی «چسب») سلول‌هایی در مغز هستند که نورون‌ها را در جای خود نگه می‌دارند، می‌توانید بطری بزرگی از چسب را با برچسب «گلیا» تجسم کنید.
راز شماره 4: از خودتان آزمون بگیرید
فرض کنید فقط مطالب بخش اول یک فصل را خوانده‌اید و زمان آن رسیده است که مرحله‌ی از حفظ خواندن را شروع کنید. با تلاش برای به خاطر آوردن هر چیزی که می‌توانید، کار را شروع کنید. سپس به طرح کلی صفحه‌ی اول فصل نگاه کنید و از آن برای تقویت حافظه و یادآوری بیشتر استفاده کنید. اصطلاحات کتاب را پیدا کنید، روی تعاریف آن‌ها را با دست بپوشانید و سعی کنید آن‌ها را با کلمات خودتان تعریف کنید. پاسخ‌های خود را یادداشت کنید یا صدایتان را در رایانه، تبلت یا تلفن همراه خود ضبط کنید تا بتوانید بعداً آن‌ها را پخش کنید. همانطور که پیش می‌روید، هر چیزی را که به خاطر نمی‌آورید، یادداشت کنید، اما هنوز به دنبال پاسخ‌ها نباشید. وقتی کارتان تمام شد، به عقب برگردید و ببینید که چقدر در مورد اصطلاحات کتاب می‌دانید یا به سؤالات خودآزمایی پاسخ بدهید.
اکنون آماده‌ی مرور هستید. به ابتدای بخش خود در فصل برگردید و دوباره بخوانید. در حین خواندن، قسمت‌هایی را که موقع از حفظ گفتن با آن‌ها مشکل داشتید را در نظر داشته باشید. وقتی کار را تمام کردید، مطمئن شوید که می‌توانید به سؤالاتی که آخرین بار نتوانستید پاسخ دهید، جواب بدهید.
در طول کلاس چه باید کرد؟
سخنرانی معلم مانند پخش یک دی‌وی‌دی نیست. شما نمی‌توانید دکمه‌ی مکث را فشار دهید. اگر به سخنرانی معلم به طور کامل توجه نکنید، مطلب مهمی را از دست خواهید داد و حتی متوجه از دست رفتن مطلب نخواهید شد. بنابراین، وقتی در کلاس هستید، با دوستان خود صحبت نکنید و از تلفن همراهتان هم استفاده نکنید.
راز شماره 5: سر خود را بالا و خودکار را پایین نگه دارید
بسیار مهم است که در کلاس یادداشتبرداری کنید. اما برای یادداشتبرداری باید تعادل را رعایت کنید: از یک طرف، شما می‌خواهید یادداشت‌هایتان دقیق و کامل باشند. از طرف دیگر، نمی‌خواهید آن‌ها رونوشت کل حرفهای معلم باشند، چون در این صورت هنگامی که به یادداشت‌های برمی‌گردید، پیدا کردن مطالب واقعا مهم خیلی سختی است.
پس درحالیکه به سخنان معلم خود گوش می‌دهید، به این فکر کنید که چگونه آنچه می‌شنوید با آنچه از قبل می‌دانید، ارتباط دارد. کلمات و عبارات کلیدی را بنویسید، نه جملات و پاراگراف‌های کامل را.
ممکن است فکر کنید که اگر سخنرانی‌ها را ضبط کنید، نیازی به یادداشتبرداری ندارید. اما ضبط‌ها به جای شما فکر نمی‌کنند و مجبور هم نیستند در امتحانات شرکت کنند.
بعد از کلاس چه باید کرد؟
بعد از کلاس، به محض اینکه امکانش بود، یادداشت‌هایتان را بخوانید و آن‌ها را در یک یا دو صفحه خلاصه کنید. اگر این کار را انجام دهید، در پایان ترم، یادداشت‌های شما، تمام نکات مهم درس را به شکل جامع و خلاصه دربرخواهند داشت. اگر راز شماره‌ی 6 را به درستی اجرا کنید، به یادگیری علاقمند خواهید شد و تفکر انتقادی شما نیز تقویت می‌شود.
راز شماره 6: یادداشت‌های خود را پردازش کنید
وقتی یادداشت‌های خود را مرور می‌کنید، آن‌ها را سازماندهی و بازنویسی کنید. با مراجعه به کتاب درسی یا یادداشت‌های دوستان خود یا درخواست از معلم، تعاریف یا اطلاعات دیگری را که از دست داده‌اید اضافه کنید. این فعالیت‌ها راه دیگری برای آزمودن خود و پر کردن شکاف‌هایی است که در ذهن شما وجود دارد.
درس خواندن برای امتحانات
درس خواندن برای امتحانات و موضوع «شب امتحان» از چالش‌های اساسی مطالعه‌ی دانش‌آموزان است، چند نکته‌ی مهم در مورد زمان امتحانات وجود دارد:
راز شماره 7: هنگامی که مطلب را یاد گرفتید، آن را رها نکنید
ممکن است وسوسه شوید بخش‌هایی از فصلی را که مطمئن هستید می‌دانید، هنگام مطالعه برای آزمون نادیده بگیرید. در پاسخ به شما یک یافته‌ی تحقیقاتی قدرتمند را مطرح می‌کنیم: دانش‌آموزانی که با یادآوری اطلاعاتی که قبلاً می‌توانستند به یاد بیاورند، خود را مجدداً آزمایش می‌کنند، در امتحان دو برابر بهتر از دانش‌آموزانی عمل می‌کنند که از آزمایش مجدد خود در مورد مطالب آشنا، صرف‌نظر می‌کنند.
راز شماره 8: شب‌امتحانی بودن را فراموش کنید!
بسیاری از دانش‌آموزان به این نتیجه می‌رسند که درس خواندن برای امتحانات یعنی تمام شب بیدار ماندن، نوشیدن یک گالن قهوه و خواندن کتاب درسی و یادداشت‌هایشان تا زمانی که کاسه‌ی چشم‌شان پر از خون شود. تعداد کمی از دانش‌آموزان پیش از رسیدن زمان امتحانات یک برنامه‌ی مطالعاتی تنظیم می‌کنند و به آن پایبند می‌مانند.
مشکل انباشتن مطالب در حافظه در مدت کوتاه (قبل از امتحان) این است که به شما یک حس نابجای اعتماد به نفس نسبت به دانستن مطالب میدهد. در واقع، اگرچه احتمالاً برخی از مطالب را برای مدتی به یاد خواهید آورد، اما برای مدت طولانی در حافظه‌تان ثبت نخواهد شد. این به این دلیل است که شما برای مرتب کردن مکرر اطلاعات در حافظه‌ی خود، وصل کردن آن به آنچه از قبل می‌دانید و هموار کردن راه‌های ذهنی جدیدی که به شما کمک میکند اطلاعات را بازیابی کنید، وقتی نگذاشته‌اید. این یکی از دلایلی است که باعث می‌شود ذهن بسیاری از دانش آموزان هنگام شرکت در آزمون، خالی شود.
جایگزینی برای آن شب‌های دردناک امتحان وجود دارد. به‌جای اینکه تمام تلاش‌های خود را در یک شب وحشتناک جمع کنید، از خودتان به طور منظم و در طول ترم امتحان بگیرید. مثلاً یک بار در هفته آزمون بدهید و مطمئن شوید که مطالبی را که از قبل می‌دانید را هم دوباره از خود بپرسید.
راز شماره 9: «سبک یادگیری» خود را فراموش کنید
اگر تا به حال در آزمون روانشناسانه‌ای شرکت کرده‌اید و به شما گفته شده است که یادگیرنده‌ی «بصری» هستید، آیا این بدان معناست که در دریافت اطلاعات در سخنرانی معلم خود با مشکل مواجه خواهید شد؟ به‌خصوص در مقایسه با آن دسته از همکلاسی‌هایتان که به آن‌ها گفته شده است یادگیرنده‌ی «شنیداری» هستند؟ خوشبختانه پاسخ منفی است. هیچ مدرکی در این مورد وجود ندارد.
تجسم مطالب به همه کمک میکند و همینطور گوش دادن فعال و ساده. درست است که ذهن شما «ترجیح» میدهد به نحو خاصی مورد آموزش قرار بگیرد، اما این به آن معنا نیست که خودتان را محدود و تصور کنید در انواع دیگر یادگیری ضعفی دارید. رازهای 9گانه‌ی یادگیری برای همه‌ی انواع دانش‌آموزان به یک اندازه خوب عمل می کنند. [منبع]
نتیجه‌گیری
اگر بخواهیم رازهای یادگیری را در یک مورد خلاصه کنیم، باید گفت: راز موفقیت در یادگیری این است که از خودتان در مورد چیزهایی که مطالعه کرده‌اید، آزمون بگیرید – از خودتان سؤال بپرسید، پاسخ‌ها را در بیاورید، به عقب برگردید و چیزهایی را که نمی‌دانستید را دوباره مطالعه کنید.
باید بارها و بارها خود را آزمایش کنید تا زمانی که مطالب را یاد بگیرید. حتی زمانی که آن را یاد می‌گیرید، باید به طور منظم خود را در طول ترم آزمایش کنید تا آنچه یاد گرفته‌اید هم در حافظه‌تان به درستی ثبت شود.
سوال‌های متداول
خودآزمایی یک استراتژی یادگیری قوی است. تلاش برای به خاطر آوردن آنچه مطالعه کرده‌اید در واقع یادگیری و حافظه‌ی شما را بهبود می‌بخشد. خودآزمایی مؤثر است زیرا به دانش‌آموزان کمک میکند تا شکاف‌های یادگیری خود را شناسایی کنند و این برای اصلاح اشتباهات و خطاها مهم است.
نوشتن یادداشت به شما کمک میکند آنچه را که شنیدهاید به خاطر بسپارید. یادداشتبرداری به شما کمک میکند تمرکز کنید و به طور موثر گوش کنید. انتخاب مواردی که باید یادداشت کنید، درک شما را نیز از مطلب افزایش میدهد.
ثابت شده است که این تلاش برای قرار دادن حجم زیادی از اطلاعات در حافظه‌ی کوتاه مدت، پیش از برگزاری امتحان، باعث افزایش سطح استرس می‌شود، می‌تواند منجر به وحشت و اضطراب شود و به یادآوردن اطلاعات را بسیار سختتر میکند. چرا خودآزمایی در هنگام مطالعه‌ی درسی مهم است؟
چرا یادداشت برداری در حین گوش دادن به حرفهای معلم مهم است؟
چرا شب امتحانی بودن و انباشتن مطالب در مدت کوتاهی در حافظه اشتباه است؟
