روش مطالعه sq5r [مراحل، مزایا و نحوه اجرا]

آیا تا کنون برای شما پیش آمده است که بارها و بارها از روی یک مطلب درسی بخوانید و باز هم در ذهنتان ننشیند؟ دانش‌آموزان بسیاری ساعت‌های زیادی را صرف مطالعه‌ی منفعلانه می‌کنند، اما خوشبختانه روش‌های بهتری برای مطالعه‌ی فعال وجود دارد.

در این مقاله به یکی از این روش‌های نوین برای مطالعه‌ی فعال به نام تکنیک SQ5R پرداخته می‌شود، روشی که بر اساس پژوهش‌ها، هم درک مطلب را افزایش می‌دهد و هم حافظه را تقویت می‌کند.

روش مطالعه‌ SQ5R چیست؟

روش مطالعه‌ی SQ5R یک تکنیک برای خواندن و یادگیری است و نام آن مخفف عبارت‌های مطالعه‌ی اجمالی (Survey)، پرسش (Question)، مطالعه‌ی دقیق (Read)، پاسخ دادن (Respond)، یادداشت‌برداری (Record)، از حفظ خواندن (Recite) و مرور (Review) است.

این عبارات در واقع مراحل مورد نظر برای مطالعه با روش sq5r هستند که در ادامه مفهوم هر کدام تشریح شده است:

مرحله‌ اول: مطالعه‌ی اجمالی

قبل از اینکه به مطالعه‌ی دقیق متن درسی خود بپردازید، باید کلیت آن را مورد بررسی قرار دهید. یعنی ابتدا کل فصل را مرور کنید، مقدمه و نتیجه‌گیری را بخوانید، به دنبال تعاریف و بخش‌هایی از متن باشید که برجسته یا رنگی هستند.

همچنین به تصاویر و نمودارهایی که در متن قرار دارند، توجه کنید. توجه به این موارد به شما نشان می‌دهد که چه مسائل و موضوعاتی در درس مهم هستند.

مرحله‌ دوم: پرسش

پس از شناسایی موضوع اصلی درس و قبل از خواندن دقیق متن، از خود سوالاتی در مورد موضوع بپرسید. اساساً از خود بپرسید که می‌خواهید در مورد موارد شناسایی‌شده در مرحله‌ی مطالعه‌ی اجمالی، چه اطلاعاتی کسب کنید.

از آنجایی که هنوز متن را به دقت نخوانده‌اید، ممکن است درک شما برای پرسیدن سؤالات خاص بسیار محدود باشد. در عوض، روی موضوعات و سوالات گسترده‌تر تمرکز کنید تا مسیر مطالعه‌ی خود را مشخص کنید.

مرحله‌ سوم: مطالعه‌ی دقیق

در این مرحله است که می‌توانید متن را به طور دقیق بخوانید. در صورت نیاز از تقسیم کردن متن به بخش‌های قابل هضم‌تر نترسید.

اگر دوست دارید متن را با صدای بلند بخوانید و مکانی که در آن مشغول مطالعه هستید به شما این امکان را می‌دهد، حتماً از این فرصت استفاده کنید.

مرحله‌ چهارم: پاسخ دادن

بعد از مطالعه و یادگیری موضوعات درسی، به سوالاتی که در ابتدا از خود پرسیده بودید فکر کنید. به آن‌ها پاسخ دهید و در این پاسخگویی از مطالبی که در مرحله‌ی قبل به دقت خوانده‌اید، بهره ببرید.

مرحله‌ پنجم: یادداشت برداری

در این مرحله، قلم و کاغذ خود را بیرون بیاورید و زیر هر مطلبی که برای شما مفید است، خط بکشید و یادداشت برداری کنید.

شما در این مرحله درواقع از متن، به عنوان ابزاری برای ثبت و یادداشت‌برداری درباره‌ی آنچه از موضوع درس یاد گرفته‌اید، استفاده می‌کنید.

مرحله‌ ششم: از حفظ خواندن

بدون نگاه کردن به یادداشت‌های خود یا متن کتاب، آنچه را که یاد گرفته‌اید مرور کنید و سعی کنید محتوا را بازتولید کنید – برای شخص دیگری یا برای خودتان توضیح دهید که متن چه مطالبی را به شما آموخته است.

وقتی برای اولین بار این کار را انجام می‌دهید، ممکن است تمام اطلاعات مهم را به خاطر نیاورید. تا زمانی که با مطالب آموخته شده احساس راحتی نمی‌کنید، باید به متن رجوع کنید.

مرحله‌‎ هفتم: مرور کردن

بعد از انجام تمام مراحل بالا، دوباره به متن رجوع و آن را مرور کنید. در حالت ایده‎آل، سعی کنید کسی را پیدا کنید که مطالب را برای او توضیح دهید. در این مرحله، ممکن است بخواهید یادداشت‌های خود را نیز مرور کنید تا هر گونه اطلاعات گمشده را پیدا کنید یا این یادداشت‌ها را طوری ویرایش کنید که در مراجعه‌ی بعدی در زمان‌های دیگر، راحت‌تر آن‌ها را بفهید.

چرا روش مطالعه SQ5R موثر است؟

روش مطالعه‎‌ی sq5r به این دلیل موثر است که چندین شیوه‌ی مطالعه را که در زمینه‌ی افزایش یادگیری و تقویت حافظه شناخته‌شده هستند، با یکدیگر ترکیب می‌کند. شما با بهره‌گیری از این روش مطالعه به شکل فعال با مطالب درسی درگیر می‌شوید، سوالاتی از خود می‌پرسید و با طی کردن مراحل این تکنیک به آن‌ها پاسخ می‌دهید و بدین‌ترتیب درک مطلب برای شما افزایش می‌یابد و موضوعات را راحت‌تر به حافظه می‌سپارید.

پژوهش‌های متعدد در حوزه‌ی آموزش ثابت کرده‌اند که یادگیری چندوجهی مؤثرتر از پایبندی به یک روش یادگیری است.

با خواندن متن با صدای بلند، توضیح مفاهیم درس برای یک شخص دیگر، درگیر شدن با تصاویر و نمودارها و همچنین متن، درک خود را از مطالب افزایش می‌دهید. روش دیگری که برای تقویت حافظه مفید است، خودآزمایی است، به‌ویژه به عنوان بخشی از فرآیند یادگیری. با اجرای این تکنیک پیش از آنکه زمان برگزاری آزمون در مدرسه برسد، خودآزمایی می‌کنید.

علاوه بر این، توضیح مطالب برای یک شخص دیگر، فرصتی برای آزمودن دانش شما نیز خواهد بود.

فاصله انداختن بین زمان‌های مطالعه‌ی یک مبحث درسی، به‌جای جمع کردن آن در یک جلسه، برای حفظ مطالب مفیدتر است. بنابراین، اگر درس سنگینی برای مطالعه دارید، آن را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کنید و طی چند مرحله مطالعه کنید.

این فاصله‌گذاری در مطالعه از این نظر خیلی مهم است که مقدار قابل توجهی از فراموشی، بلافاصله پس از یادگیری رخ می‌دهد. بنابراین مرور مجدد مطالب در روزهای بعد باعث تثبیت دانش شما می‌شود.

با سایر روش های مطالعه بیشتر آشنا شوید:

• روش مطالعه pq4r
• روش مطالعه lwf – lwf
• روش مطالعه پومودورو pomodoro
• روش مطالعه جی ۵ (g5)
• روش مطالعه pqrst
• روش مطالعه sq3r

نحوه‌ی استفاده از تکنیک SQ5R

برای اینکه بهترین نتیجه را از بکارگیری روش مطالعه‌ی sq5r ببرید، می‌توانید آن را  با دو تکنیک مطالعه‌ی دیگر یعنی تکنیک پومودورو و سیستم یادداشت‌برداری کورنل تلفیق کنید.

روش مطالعه‌ی پومودورو تکنیکی است که در آن بعد از هر 25 دقیقه مطالعه‌ی مفید، 5 دقیقه استراحت می‌کنید و بعد از طی کردن 4 بخش 25 دقیقه‌ای، دست‌کم 15 تا 30 دقیقه استراحت دارید.

سیستم یادداشت‌برداری کرنل هم با تقسیم کاغذ یادداشت‌برداری شما به 4 قسمت عمل می‌کند. قسمت کوچکی در بالا، پایین و سمت چپ و یک قسمت بزرگ در میانه‌ی سمت راست کاغذ وجود خواهد داشت.

در این روش موضوع، تاریخ، موضوع اصلی را در قسمت بالای کاغذ قرار می‌دهید. سپس شروع به یادداشت‌برداری در قسمت بزرگتر سمت راست می‌کنید. در اینجا، بسیار مهم است که دقیقاً آنچه را که می‌خوانید، کپی نکنید و مطالب را به زبان خودتان بنویسید.

به جای کپی برداری، به مفاهیم و چگونگی ارتباط مطالب با یکدیگر فکر کنید. بین خطوط فاصله بگذارید تا بتوانید بعداً اطلاعات بیشتری به یادداشت‌هایتان اضافه کنید.

هنگامی که بعد از یادداشت برداری به مرحله‌ی «از حفظ خواندن» رسیدید و آن را اجرا کردید، می‌توانید مفاهیم اصلی یادداشت‌هایی که برداشته بودید را تشخیص دهید. حالا باید مفاهیم اصلی را در ستون کوچک سمت چپ در کاغذ یادداشت‌بردای خود، بنویسید.

پس از مرور مطالب، توضیح آن به یکی از دوستانتان و تکمیل یادداشت‌های خود، قسمت پایین برگه‌ی یادداشت‌برداری خود را پر می‌کنید. این نقطه‌ی پایانی یادداشت برداری است که در آن موضوع ذکر شده در یادداشت خلاصه می‌شود. [منبع]

نتیجه گیری

روش مطالعه‌ی SQ5R شما را قادر می‌سازد تا به طور فعال کتاب‌های درسی را مطالعه کنید. در واقع شما با استفاده از این روش ابتدا فقط به مطالعه‌ی اجمالی مطلب می‌پردازید و بعد با ایجاد سؤالاتی در مورد مطالب درسی، هدفی را برای خواندن خود تعیین می‌کنید. در این مسیر، با روشی هوشمند یادداشت‌برداری می‌کنید و مطالبی که آموخته‌اید را برای خودتان یا دوست و همکلاسی‌تان از بر می‌خوانید و به مرور مباحث می‌پردازید.

امروزه روان‌شناسان حوزه‌ی آموزش با استفاده از پژوهش‌های متعدد، روش‌های نوینی برای مطالعه و یادگیری معرفی کرده‌اند که استفاده از آن‌ها می‎‌تواند شما را چند پله به اهدافتان نزدیک‌تر کند. دیگر زمان خواندن مداوم و چندباره‌ی یک متن بدون تفکر و ارتباط دادن میان مطالب، گذشته است.

سوالات آزمون‌های مهم و سرنوشت‌سازی مانند کنکور طی سال‌های گذشته پیچیده‌تر شده‌اند و پاسخگویی به آن‌ها نیازمند درک مطلب و ایجاد ارتباط موضوعی میان فصول مختلف کتاب‌های درسی در سال‌های مختلف است. پس تلاش کنید با یادگیری روش‌های جدیدی مانند آنچه در این مقاله ارائه شد، دانش، فهم، ادارک و در نهایت حافظه‌ی خود را تقویت کنید.

سوالات متداول

روش مطالعه‌ SQ5R چیست؟

روش مطالعه‌ی SQ5R یک تکنیک برای خواندن و یادگیری فعال است و شامل هفت مرحله‌ی مطالعه‌ی اجمالی، پرسش، مطالعه‌ی دقیق، پاسخ دادن، یادداشت‌برداری، از حفظ خواندن و مرور می‌شود.

دلیل مفید بودن روش مطالعه‌ SQ5R چیست؟

روش مطالعه SQ5R شما را قادر می‌سازد تا به طور فعال کتاب‌های درسی و خواندنی‌های دیگر را مطالعه کنید. این روش می‌تواند به شما در پردازش فعال اطلاعات کمک کند که این امر به نوبه‌ی خود منجر به تقویت حافظه و تسلط بر مطالب می‌شود.

چه روش‌های مطالعه‌ای را می‌توان با روش SQ5R تلفیق کرد؟

برای اینکه بهترین نتیجه را از بکارگیری روش مطالعه‌ی sq5r ببرید، می‌توانید آن را با دو تکنیک مطالعه‌ی دیگر یعنی تکنیک پومودورو و سیستم یادداشت‌برداری کورنل تلفیق کنید.