راهبردهایی برای جذب دانش آموزان بی علاقه
هر معلمی می‌خواهد دانش‌آموزانش فعال، با انگیزه و درگیر فرآیند یادگیری باشند. با این حال، گاهی اوقات، دانشآموزان تمایلی به مشارکت ندارند. اینها دانش‌آموزانی هستند که به سوالات پاسخ نمی‌دهند، سرشان را پایین می‌اندازند یا از شرکت در فعالیت‌های کلاسی خودداری میکنند. گاهی اوقات، آنها اصلاً علاقه‌مند به نظر نمی‌رسند.
اینکه معلم، دانشآموزان بی‌علاقه به درس را درک کند و نحوه‌ی مشارکت دادن آنها در فعالیت‌های کلاسی را بشناسد، نقش مهمی در موفقیت این دانشآموزان و پیشرفت تحصیلی آنها دارد. قطعاً ما نمی‌توانیم کودکان و نوجوانان را مجبور به فعالیت درسی کنیم، اما با حمایت، تشویق و توانمندسازی آنها، می‌توانیم کاری کنیم که تا جایی که تمایل دارند، در این زمینه مشارکت داشته باشند.
اگر می‌خواهیم کودکان و نوجوانان رفتار خود را تغییر دهند، اغلب باید ابتدا رفتار خود را تغییر دهیم. هنگامی که ما حمایت‌های مناسب را ارائه می‌کنیم، دانشآموزان برای یادگیری و پیشرفت مشتاق‌تر می‌شوند. تلاش و زمان لازم است تا بفهمیم حمایت‌های «درست» برای هر دانشآموز چیست. در این مقاله چندین راهکار عملی برای جذب دانشآموزان بی‌علاقه ارائه شده است که میتوانید به بهره‌گیری از آنها مسیر پیشرفت تحصیلی این دانشآموزان را هموارتر کنید.
درک نحوه مشارکت دانشآموزان در فعالیت‌های کلاسی
مشارکت دانشآموز به معنای درگیر شدن وی در فرآیند یادگیری است. این مشارکت ممکن است بسته به کلاس یا فعالیت مورد نظر متفاوت به نظر برسد. به عنوان مثال، یک دانشآموز با یادداشت‌برداری و پاسخ دادن به سؤالات در طول تدریس، مشارکت خود را نشان می‌دهد. اما مهم است که به یاد داشته باشید که مشارکت و درگیری دانشآموزان یک شکل و صورت ندارد. به عنوان مثال، یک دانشآموز ممکن است به جای یادداشت‌برداری، با کشیدن خطوطی روی کاغذ و فقط گوش سپردن به صحبت‌های شما، بهتر یاد بگیرد. نکته‌ی کلیدی این است که دانشآموزان به هر روشی که برای آنها بهتر است، در فرآیند یادگیری سهیم باشند.
نشانه‌های عدم مشارکت دانشآموزان در فعالیت‌های کلاسی
عدم مشارکت به معنای نشان دادن بی‌علاقگی به فرآیند یادگیری است، حتی گاهی تا حد امتناع. باز هم، این ممکن است در کلاس‌ها و موقعیت‌های مختلف، متفاوت به نظر برسد. در زیر به چند نشانه‌ی بی‌علاقگی دانشآموزان به مشارکت کلاسی، اشاره شده است:
- امتناع یا اجتناب از انجام وظایف و تکالیف محول شده
- غیبت مداوم
- نادیده گرفتن سوالات طرح شده در کلاس
- پایین انداختن سر در کلاس
- اجتناب از انجام فعالیت‌هایی که چالش‌برانگیز تلقی می‌شوند
- تحویل ناقص تکالیف
درک دانشآموزان بی‌علاقه
چرا برخی از دانشآموزان تمایلی به یادگیری یا تکمیل تکالیف خود ندارند؟ بی‌انگیزه و غیرفعال بودن کودکان و نوجوانان در مدرسه دلایل زیادی دارد که از جمله‌ی آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از کلاس خسته شده‌اند یا احساس میکنند محتوای دروس در زندگی آنها اثرگذار نیست.
- گرسنه یا خسته هستند.
- در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلات اجتماعی و عاطفی دشواری در زندگی خود هستند.
- فاقد ارتباط با معلم و یا دانشآموزان دیگر کلاس هستند.
- نمی‌خواهند در مقابل دیگران احمق به نظر برسند.
اینها فقط چند دلیل احتمالی هستند. حقیقت این است که نمی‌توان تمام دلایل را یافت و درک کرد، اما معلم‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از راهکارهایی که در ادامه به آنها اشاره می‌شود، دانشآموزان بی‌علاقه را به مشارکت در فعالیت‌های کلاسی علاقمند کنند.
راهکارهایی برای جذب دانشآموزان بی‌علاقه به درس
روی رابطه تمرکز کنید. یکی از مهم‌ترین راهبردها برای کمک به مشارکت دادن دانشآموزان بی‌میل، ایجاد یک رابطه‌ی معنادار با آنها است. این بدان معنا است که نشان دهید نه فقط به‌عنوان یک دانشآموز، بلکه به‌عنوان یک انسان به آنها اهمیت می‌دهید. برخی از استراتژی‌ها برای این امر عبارتند از:
- دانشآموزان را به صورت فردی بشناسید. غذاهای مورد علاقه و سرگرمی‌های مورد علاقهی آنها را بپرسید. درباره‌ی خانواده‌ی آنها و اهدافشان برای آینده صحبت کنید. این حقایق را به خاطر بسپارید و در زمان‌های بعدی آنها را مطرح کنید.
- گاهی در مورد موضوعات غیر مرتبط با مدرسه با دانشآموزان صحبت کنید.
- اطلاعاتی در مورد زندگی خودتان را به اشتراک بگذارید. دانشآموز باید شما را به‌عنوان یک انسان ببیند!
- اغلب بخندید. از فعالیت‌هایی مانند بازی برای سرگرم‌کننده شدن کلاس استفاده کنید.
- دارای ثبات رای و در عین حال دلسوز باشید. کودکان و نوجوانان برای پیشرفت به این ثبات نیاز دارند. این موضوع شامل بالا نگه‌داشتن انتظاراتتان از دانشآموزان البته به شکلی منصفانه است.
- در فعالیت‌های فوق برنامه‌ی دانشآموزان شرکت کنید. اگر دانشآموزی بسکتبال بازی میکند، در صورت امکان به دیدن یکی از بازی‌های او بروید و تشویقش کنید.
با دانشآموز مورد نظر ملاقات خصوصی داشته باشید. گپ زدن با یک دانشآموز در یک محیط خصوصی به او می‌فهماند که شما به او اهمیت می‌دهید. کودکان و نوجوانان را در حضور دیگران سرزنش نکنید. این نه‌تنها به رابطه آسیب می‌زند، بلکه احتمال به اشتراک گذاشتن راهبردهای حل مسئله را کاهش می‌دهد.
از این زمان برای صحبت با دانشآموز خود استفاده کنید و از او بپرسید که چه کاری میتوانید برای کمک انجام دهید. هنگام ملاقات خصوصی، مهم است که روی راه‌حل‌ها تمرکز کنید. به یاد داشته باشید که مشکل خود دانشآموز نیست، بلکه این دانشآموز است که در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلات است.
یک محیط آموزشی امن ایجاد کنید. ایجاد یک محیط آموزشی امن فقط مربوط به فضای فیزیکی نیست، بلکه بیشتر به فضای اجتماعی و احساسی مربوط می‌شود. کودکان و نوجوانان باید احساس راحتی کنند که خودشان باشند، خطر کنند و ایده‌هایشان را به اشتراک بگذارند. چند نکته که میتوانید برای ایجاد یک محیط آموزشی امن در کلاس درس در نظر بگیرید:
- دانشآموزان باید در اشتباه کردن احساس راحتی داشته باشند. وقتی بچه‌ها اشتباه میکنند چه واکنشی نشان می‌دهید؟ واکنش سایر دانشآموزان چگونه است؟ آیا راه‌هایی وجود دارد که دانشآموزان بتوانند به نحوی با سؤالات چالش برانگیز روبرو شوند که در لحظه احساس خجالت نکنند؟
- دانشآموزان باید احساس کنند که صدای آنها اهمیت دارد. چگونه فرصت‌هایی را برای هر دانشآموزی فراهم می‌کنید تا افکار خود را به صورت عمومی در کلاس و به شکل خصوصی به اشتراک بگذارد؟ چگونه محیطی ایجاد می‌کنید که دانشآموزان به افکار یکدیگر احترام بگذارند و برای آنها ارزش قائل شوند؟
- دانشآموزان باید با اینکه خودشان باشند، احساس راحتی کنند. به این بیاندیشید که چگونه میتوانید کلاس درسی ایجاد کنید که در آن هر کودک/نوجوان احساس کند میتواند خودش باشد؟
فرصت‌هایی برای تعاملات مثبت با همسالان فراهم کنید. گاهی کودکان و نوجوانان به این دلیل که احساس میکنند از اجتماع جدا شده‌اند، به محیط مدرسه بی‌علاقه می‌شوند. فرصت‌هایی برای تعاملات مثبت دانشآموزان با یکدیگر ایجاد کنید. چند مثال در این مورد عبارتند از:
- برای کار گروهی در کلاس برنامه ریزی کنید، همسالانی را انتخاب کنید که می‌توانند با دانشآموز بی‌علاقه بهتر کار کنند. با مطالعه‌ی مقاله‌ی «راهنمای گم به گام آموزش کار گروهی به دانش آموزان» بیشتر با باید و نبایدهای کار گروهی در کلاس درس آشنا شوید.
- دانشآموز بی‌علاقه را تشویق کنید تا برای فعالیت‌های فوق برنامه (هنری، ورزشی و …) ثبت نام کند.
عشق بی‌قید و شرط ببخشید. کودکان و نوجوانان اتفاقات زیادی را در زندگی خود از سر می‌گذرانند. آنها بسیار بیشتر از آنچه در کوله پشتی خود دارند، بر شانه‌هایشان حمل میکنند. در مسیری که دانشآموزان در کنار شما طی میکنند، هر موقعیت، کلاس یا روزی به خوبی پیش نخواهد رفت. ما به هر حال باید بچه ها را دوست داشته باشیم. حتی زمانی که کارشان را تمام نمی‌کنند، ما باید آنها را دوست داشته باشیم. راه‌های زیادی برای نشان دادن این موضوع وجود دارد:
- مهم نیست دیروز یا روز قبل چه اتفاقی افتاده است، هر روز را به عنوان روزی جدید در نظر بگیرید.
- همیشه روی رابطه تمرکز کنید. بچه‌ها را به عنوان یک انسان (و نه فقط دانش آموز) بشناسید. موضوعاتی را که برای دانش‌آموزانتان مهم است، مطرح کنید. در مورد سرگرمی‌ها، اعضای مهم خانواده و سرگرمی‌های آنها بپرسید. در مورد موضوعاتی که برای آنها مهم است یاد بگیرید و بگذارید آنها نیز به شما آموزش دهند.
- گاهی اوقات چیزهای کوچک را نادیده بگیرید. این بدان معنا است که وقتی دانشآموز به دو سوال در تکالیف خود پاسخ نداده است، سرزنشش نکنید.
- روی نکات مثبت تمرکز کنید. همیشه در هر موقعیتی نکات مثبتی وجود دارد. کار با کودکان و نوجوانانی که دچار مشکل هستند میتواند چالش برانگیز و استرس‌زا باشد. نکات مثبتی که در وجود دانشآموز هست را به خود یادآوری کنید.
مسئولیت‌های معنادار بدهید. فراهم کردن چنین فرصت‌هایی به دانشآموزان اجازه می‌دهد بدانند که ارزشمند هستند. این یک راه عالی برای تقویت اعتماد به نفس، ایجاد حس مسئولیت و ایجاد فضای مثبت است.
هنگام انتخاب مسئولیت‌ها، سعی کنید بر نقاط قوت دانشآموز تمرکز کنید. شما میتوانید از این نقاط قوت برای تقویت دانشآموز خود استفاده کنید و به آنها کمک کنید تا با مدرسه به طور کلی ارتباط برقرار کنند.
نیازهای فیزیولوژیکی را در نظر بگیرید. تحقیقات به ما می‌گوید که انسان برای یادگیری و رشد بهینه به نیازهای فیزیولوژیکی خاصی نیاز دارد. البته، معلم‌ها نمی‌توانند همه چیز را کنترل کنند، اما زمانی که متوجه کمبود دانش‌آموزانشان می‌شوند، می‌توانند حمایت‌های بیشتری ارائه کنند. شش پیش شرط فیزیولوژیکی برای یادگیری و رشد بهینه عبارتند از:
- خواب کافی
- فعالیت بدنی
- روابط اجتماعی
- تغذیه
- رفاه فرهنگی
- احساس امنیت
از علایق دانشآموزان در درس استفاده کنید. علایق دانشآموزان بی‌علاقه را بیابید و از آنها در درس و فعالیت‌های خود در کلاس استفاده کنید. این بدان معنا نیست که شما نیاز به طراحی مجدد تمام دروس کلاس خود دارید. این فقط راهی برای جلب توجه دانشآموزان است و به آنها یادآوری میکند که دانش‌آموزانتان را می‌شناسید و در عین حال به آنها اهمیت می‌دهید.
از نقاط قوت دانشآموز استفاده کنید. نقاط قوت دانشآموز را در طول درس‌ها و فعالیت‌ها برجسته کنید. این موضوع قبل از شروع کارهای سخت، به کودکان و نوجوانان یادآوری میکند که توانایی دارند. به خاطر داشته باشید که برجسته کردن نقاط قوت دانشآموز باید واقعی باشد. برای مطالعه‌ی مقاله‌ی «شناسایی نقاط قوت و مقابله با نقاط ضعف دانش آموزان» اطلاعات بیشتری در این باره کسب کنید.
در اینجا چند نمونه‌ی کوچک از برجسته کردن نقاط قوت دانشآموزان در کلاس درس آورده شده است:
- «تو قصه‌گوی فوق‌العاده‌ای هستی. امروز، ما از قصه‌های تو برای تمرین انشاء استفاده می‌کنیم.»
- «من می‌دانم که تو صدای فوق‌العاده‌ای داری. بیا در تمرین خواندن از آن استفاده کنیم.»
- «تو ستاره‌ی فناوری در کلاس من هستی! بیا از این مهارت‌های تو برای حل برخی از مسائل ریاضی در رایانه استفاده کنیم.»
از دانش‌آموزهای درس‌خوان کمک بگیرید. در نظر بگیرید که دانشآموز بی‌علاقه‌ی شما در چه زمینه‌ای به بیشترین پشتیبانی نیاز دارد (خواندن، ریاضی و …). یک دانشآموز درس‌خوان دیگر را آموزش دهید که چگونه آن محتوا را به دانشآموز موردنظر آموزش دهد. سپس، زمانی را برای تحقق این موضوع فراهم کنید. این تکنیک میتواند برای دانشآموزان بی‌علاقه به چند دلیل مفید باشد. اول اینکه شرایط تعامل با همسالان را فراهم میکند. دوم، این بدان معناست که شخص دیگری به جز شما به عنوان معلم، محتوا را آموزش می‌دهد.
راه دیگر این است که دانشآموز بی‌علاقه، خودش نقش معلم را داشته باشد. این وقتی میتواند مفید باشد که دانشآموز شما در یک موضوع خاص درسی قوی باشد، اما در انجام تکالیف آن با مشکل روبرو باشد. دانشآموز شما از طریق آموزش دادن به دیگر همسالان هم بیشتر یاد می‌گیرد و هم احساس ارتباط بیشتری با جامعه‌ی کوچک کلاس خواهد داشت.
پیروزی‌های کوچک را جشن بگیرید. تغییر عادات برای هر کسی سخت است، به خصوص برای کودکان و نوجوانان که با چالش روبرو هستند. هنگامی که دانشآموز پیشرفت کوچکی میکند، او را تشویق کنید. این به دانشآموزان اجازه می‌دهد بدانند که به پیشرفت آنها در طول مسیر اهمیت می‌دهید و از آنها حمایت می‌کنید.
به دانشآموزان زمانی برای درخشش بدهید. ایجاد اعتماد به نفس میتواند برای کودکان و نوجوانان بسیار مفید باشد. البته، فراموش نکنید که مهارت در دروس اصلی مثل ریاضی یا هر درس اصلی دیگری، لزوماً بهترین مهارت کودک نیست. اتفاقاً کار کردن بر روی این دروس میتواند برای آنها بسیار چالش برانگیز باشد. راه‌هایی را برای درخشش دانشآموز خود و نشان دادن مهارت‌هایی که در وجودشان پنهان است، پیدا کنید.
حق انتخاب بدهید. اغلب کودکان و نوجوانان صرفاً به این دلیل که احساس میکنند کنترلی بر زندگی خود ندارند، از تکمیل تکالیف خود خودداری میکنند. هنگام تمرین خواندن به دانشآموز اجازه بدهید انتخاب کند که از کدام کتاب یا داستان استفاده کند. هنگام کار بر روی نوشتن، اجازه دهید دانشآموز موضوعی را برای نوشتن انتخاب کند. انتخاب‌های کوچک می‌توانند تفاوت بزرگی ایجاد کنند. [منبع]
نتیجه‌گیری
دانشآموزان یک کلاس، تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. یک معلم با مجموعه‌ای از دانشآموزان با سطوح یادگیری مختلف و علایق متفاوت روبرو است و تدریس به چنین دانش‌آموزانی چالش‌های زیادی برای او دارد. تدریس به دانشآموزان بی‌علاقه و انگیزه دادن به آنها برای پیش رفتن در مسیر موفقیت تحصیلی‌شان یکی از این چالش‌های مهم است.
در مقاله‌ای که خواندید راهبردهای مختلفی برای جذب و انگیزه دادن به دانشآموزان بی‌علاقه به درس و مدرسه ذکر شد، اما یکی از مهم‌ترین نکات برای به کار بردن چنین راهکارهایی این است که خلاق باشید. استفاده از روش‌های تدریس نو و ابتکاری نقش بسزایی در جلب توجه دانشآموزان دارد. از روش تدریس نوین، روش های تدریس خلاق، روش تدریس فعال، روش تدریس در کلاس معکوس و دیگر روش‌های جدید و خلاقانه استفاده کنید. از طریق بازی، برگزاری اردوهای آموزشی در فضای باز و … کلاس درس خود را سرگرم‌کننده‌تر کنید. ایجاد این تغییرات کلاس را برای بچه‌ها تعاملی و هیجان‌انگیز میکند و میتواند به حفظ توجه دانشآموزان کمک کند.
سوال‌های متداول
در هنگام تدریس انرژی بالایی داشته باشید و مشتاق باشید. از احساسات مثبت استفاده کنید و دانشآموز را به چالش بکشید. به دانشآموز حق انتخاب بدهید تا اعتماد به نفس او تقویت شود. مهارت‌های حل مسئله را آموزش دهید و به دانشآموز اجازه دهید تا فعالیت‌های درسی را به روش خود ارزیابی و خود نظارتی انجام دهد.
برانگیختن کنجکاوی و علاقه میتواند حتی بیانگیزهترین دانشآموزان را به فعالیت وا دارد. رویدادهای دنیای واقعی را که دانشآموزان تجربه میکنند یا از آن آگاه هستند را با برنامههای درسی ترکیب کنید. در صورت امکان، از انواع بازیها در طول درس برای برانگیختن علاقهی دانشآموزان استفاده کنید.
به صورت خصوصی با دانشآموز دیدار کنید و در مورد رفتارش با او حرف بزنید، سعی کنید در طول این مکالمه به جای سرزنش دانشآموز با او ارتباط بگیرید و درمورد علایقش اطلاعاتی کسب کنید. در عین حال به او یادآوری کنید که اگر مشکلی دارد میتوانید به او کمک کنید. به دانشآموز نقش و مسئولیت معناداری در کلاس بدهید. روی نقاط قوت دانشآموز تمرکز کرده و آنها را تقویت کنید.
چگونه به دانشآموزان بی‌علاقه انگیزه بدهیم؟
چگونه به دانشآموزی که به درس اهمیتی نمیدهد، انگیزه بدهیم؟
وقتی دانش آموزی از کار در کلاس امتناع میکند چه باید کرد؟
