معرفی رشته مهندسی مکانیک [+ گرایش‌ها، بازار کار و رتبه لازم برای قبولی]

رشته‌ی مهندسی مکانیک که از آن به عنوان «مادر علوم مهندسی» نیز یاد می‌کنند، یکی از قدیمی‌ترین و وسیع‌ترین شاخه‌های علوم مهندسی است. دانشجویان این رشته در دوران کارشناسی طی چهار سال با مفاهیمی مانند مکانیک، دینامیک، ترمودینامیک، دانش مواد، آنالیز سازه‌ها و الکتریسیته آشنا می‌شوند.

رشته‎‌ی مهندسی مکانیک از پرطرفدارترین رشته‌ها‎‌ی دانشگاهی در گروه آزمایشی علوم ریاضی در کنکور است. تعداد زیادی از داوطلبان کنکور سراسری هنگام انتخاب رشته، این رشته را در اولویت قرار می‌دهند. اگر پس از آشنایی با بازار کار رشته ریاضی و فیزیک، متوجه علاقه‌ی خود به رشته‌ی مهندسی مکانیک شدید، می‌توانید اطلاعات جامعی درباره‌ی این رشته، گرایش‎‌ها، رتبه‌ی لازم برای قبولی و بازار کار آن در این مقاله بیابید.

رشته مهندسی مکانیک چیست؟

رشته‌ی مهندسی مکانیک، شاخه‌ای از علوم مهندسی است که به موضوع طراحی، آنالیز و ساخت سیستم‌های مکانیکی می‌پردازد. در این رشته، فیزیک مهندسی و ریاضیات با دانش مواد تلفیق می‌شود. مکانیک، دینامیک، ترمودینامیک، دانش مواد، آنالیز سازه‌ها و الکتریسیته، اصلی‌ترین دروس رشته‌ی مهندسی مکانیک هستند.

مهندسین مکانیک همچنین باید بر ابزاری تسلط یابند که به آن‌ها در طراحی، تولید و مدیریت چرخه‌ی عمر محصولاتی همچون تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی، وسایل ترابری، تجهیزات پزشکی و … کمک می‌کند.

اگر بخواهیم رشته‌ی مهندسی مکانیک را به زبان ساده‌تری تعریف کنیم، باید گفت این رشته شامل اصول و فنونی است که از طراحی تا ساخت هر وسیله‌ی مکانیکی برای بهره‌گیری در صنعت و اجتماع، به کار مردم می‌آید. در این رشته، از اصول حرکت، انرژی و نیرو برای تجزیه و تحلیل و اطمینان از عملکرد ایمن و کارآمد طرح‌ها و دستگاه‌ها، استفاده می‌شود.

مهندس‌های مکانیک، اصول نیرو، انرژی، حرکت و گرما را به کار برده و سیستم‌های مکانیکی، دستگاه‌ها و فرایندهای گرمایی را طراحی کرده و به مرحله‌ی تولید می‌رسانند. موتورها و سیستم‌های کنترل، دستگاه‌های تهویه‌ی هوا و تجهیزات کارخانه‌ها، نیروگاه‌های الکتریکی، دستگاه‌های پزشکی و چرخ‌دنده‌ها ازجمله تولیدات مهندسین مکانیک هستند. آن‌ها با به کارگیری فناوری لیزر، طراحی به کمک رایانه، مهندسی به کمک رایانه و تولید به کمک رایانه، خودکارسازی و رباتیک دست به عمل می‌زنند.

هدف از آموزش رشته مهندسی مکانیک

هدف از دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی مهندسی مکانیک، تربیت فارغ‌التحصیلانی است که توانایی‌های متعددی در زمینه‌های مختلف حرفه‌ای کسب کنند. ازجمله‌ی این توانایی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

طراحی یک وسیله، سیستم یا فرآیند برای رفع یک نیاز، حل مشکلات مهندسی، مدل‌سازی محصولات و فرآیندهای مهندسی با کامپیوتر، طراحی و اجرای آزمایش‌های تجربی و تفسیر نتایج آن‌ها، آگاهی از فناوری‌های نوین، شناخت مسئولیت‌های حرفه‌ای و اخلاقی مهندسی مکانیک، درک اثرگذاری فعالیت‌های حرفه‌ای بر محیط زیست و درک اهمیت کسب آموزش در طول فعالیت حرفه‌ای.

مهندسان مکانیک به محاسبات فنی، مدل‌سازی و شبیه‌سازی، طراحی و تهیه‌ی نقشه‌ها، تدوین روش ساخت، تولید و آزمایش تمامی ماشین‌آلات و تاسیسات می‌پردازند. بنابراین باید به خوبی با مفاهیمی هم‌چون مکانیک، سینماتیک، ترمودینامیک، دانش مواد، تحلیل سازه‌ها و الکتریسیته آشنا باشند.

رتبه لازم برای قبولی در رشته مهندسی مکانیک

رشته‌ی مهندسی مکانیک در طول دهه‌های گذشته همواره پرطرفدار بوده است. برای کسب رتبه‌ی قبولی در دانشگاه‌های بسیار معتبر کشور ازجمله دانشگاه صنعتی شریف، تهران یا امیرکبیر، باید رتبه‌ی دو یا نهایتاً سه رقمی به دست آورید. اما با رتبه‌های چهار رقمی نیز می‌توان در برخی از دانشگاه‌های تهران و دانشگاه‌های شهرهای بزرگی مانند اصفهان و شیراز نیز در رشته‌ی مهندسی مکانیک پذیرفته شد.

آخرین رتبه‌ قبولی در رشته مهندسی مکانیک

براساس اطلاعات موجود، آخرین رتبه قبولی در رشته‌ی مهندسی مکانیک در دانشگاه‌های مختلف بر اساس نتایج کنکور 1400 و سهیمه‌های مختلف مناطق، به قرار زیر بوده است (توجه داشته باشید که رتبه‌های اعلام شده حدودی هستند):

آخرین رتبه قبولی در رشته مهندسی مکانیک در کنکور 1400
نام دانشگاه	آخرین رتبه‌ی قبولی منطقه‌ی یک	آخرین رتبه‌ی قبولی منطقه‌ی دو	آخرین رتبه‌ی قبولی منطقه‌ی سه
دانشگاه صنعتی شریف	254	247	99
دانشگاه شریف (پردیس خودگردان)	2393	2202	949
دانشگاه تهران	654	513	328
دانشگاه امیرکبیر	751	569	50
دانشگاه علم و صنعت	1137	911	505
دانشگاه خواجه نصیر	1772	1278	718
دانشگاه شهید بهشتی (پردیس شهید عباس‌پور)	6333	1108	958
دانشگاه فردوسی مشهد	4901	3941	1608
دانشگاه صنعتی اصفهان	4549	2149	516
دانشگاه شیراز	4505	2804	1129
دانشگاه تبریز	5972	3706	1529

اگر علاقمندید که بدانید رتبه‌‌ی برتر کنکور سراسری در سال گذشته از چه روش‌هایی برای کسب موفقیت استفاده کرده‌ است، می‌توانید در وبلاگ تراز از نحوه‌ی مطالعه و درصدهای نفر اول کنکور ریاضی 1400 آگاه شوید. آشنایی با مهارت‌های علمی برای مطالعه هوشمند کنکور و راهکارهای علمی برای کسب رتبه برتر در کنکور در کنار یادگیری موثر برای کنکور با استفاده از تمرین بازیابی ازجمله مطالبی است که وبلاگ تراز برای آماده‌سازی داوطلبان ارائه داده است.

برنامه درسی رشته مهندسی مکانیک

در این بخش از مقاله، برنامه‌ی درسی دانشجویان مقطع کارشناسی رشته‌ی مکانیک دانشگاه تهران به‌عنوان نمونه ذکر شده است. این دانشجویان موظف به اخذ ۱۴۲ واحد درسی، شامل ۲۲ واحد عمومی، ۲۶ واحد پایه، ۶۱ واحد اصلی، ۱۹ واحد تخصصی، و ۱۴ واحد انتخابی هستند.

دروس پایه‌، تخصصی و اختیاری رشته‌ی مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی دانشگاه تهران شامل این موارد است:

دروس پایه رشته‌ی مهندسی مکانیک	ریاضی 1 و 2، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، مبانی کامپیوتر و برنامه‌سازی، روش‌های محاسبات عددی، فیزیک 1 و 2، آزمایشگاه فیزیک 1 و 2، شیمی فیزیک،
دروس تخصصی رشته‌ی مهندسی مکانیک	ابزارشناسی و ماشین کاری، انتقال حرارت 2، انرژی‌های تجدیدپذیر، آزمایشگاه انتقال حرارت 2، آزمایشگاه توربوماشین‌ها، آزمون و تحلیل خستگی آیرودینامیک تراکم‌ناپذیر، بهینه‌سازی سیستم‌های مکانیک، بیومکانیک پایه، پلاستیسیته عملی و تغییر شکل فلزات، تربیولوژی، توربوماشین‌ها، توربین گاز و موتور جت، حرارت مرکزی و تهویه مطبوع، دینامیک خودرو، دینامیک گازها و دینامیک ماشین 2، رباتیک، روش اجزاء محدود کاربردی، روش‌های محاسباتی در دینامیک سیالات، سوخت و احتراق، سیستم‌های انتقال آب، سیستم‌های اندازه‌گیری ابعادی، سیستم‌های هیدرولیک و پنوماتیک، طراحی برای ساخت و مونتاژ، طراحی به کمک کامپیوتر، طراحی سیستم‌های تبرید و سردخانه، طراحی مبدل‌های حرارتی، طراحی مکانیزم‌ها، فرآیندهای جوشکاری، کاربرد انرژی خورشیدی در ایران، کنترل اتوماتیک 2، کنترل نویز و اکوستیک صنعتی، ماشین‌های کنترل عددی، مقاومت مصالح 3، مکاترونیک، مواد مرکب، موتورهای احتراق داخلی، نیروگاه آبی، نیروگاه حرارتی، سیستم‌های اندازه‌گیری و آزمایشگاه، طراحی و تکامل محصول، روش‌های تولید و کارگاه، مدیریت و اقتصاد مهندسی، مقدمه‌ای بر مهندسی مکاتیک، نگارش متون فنی، کارگاه ماشین‌ابزار، کارگاه جوشکاری و ورقکاری، کارگاه اتومکانیک، پروژه‌ی کارشناسی.
دروس اصلی رشته‌ی مهندسی مکانیک	ریاضی مهندسی، نقشه‌کشی صنعتی 1، مدار و ماشین‌های الکتریکی، مبانی الکترونیک، آزمایشگاه برق و الکترونیک، استاتیک، دینامیک، علم مواد، مقاومت مصالح 1 و 2، آزمایشگاه مقاومت مصالح 2، طراحی اجزاء ماشین 1 و 2، ترمودینامیک 1 و 2، آزمایشگاه ترمودینامیک 2، مکانیک سیالات 1 و 2، آزمایشگاه مکانیک سیالات 2، انتقال حرارت 1، دینامیک ماشین، ارتعاشات مکانیکی، آزمایشگاه دینامیک و ارتعاشات، کنترل اتوماتیک.

معرفی گرایش‌‌های رشته مهندسی مکانیک

داوطلبان کنکور سراسری هنگام انتخاب رشته، گرایش‌های مهندسی مکانیک را انتخاب نمی‌کنند. در دفترچه‌ی انتخاب رشته‌ی مقطع کارشناسی تنها می‌توان رشته‌ی مهندسی مکانیک را انتخاب کرد. دانشجویان دوره‌ی لیسانس این رشته، طی 4 سال دروس عمومی، پایه، اصلی، اختصاصی و اختیاری را می‌گذارنند و فارغ‌التحصیل می‎‌شوند.

اما دروس دوره‌ی کارشناسی مهندسی‌ مکانیک‌ در سه گرایش‌ اصلی «طراحی‌ جامدات‌»، «حرارت‌ و سیالات‌» و «ساخت‌ و تولید» ارائه می‌شوند. البته مهندسی مکانیک در دوره‌ی لیسانس در دانشگاه صنعتی شریف، گرایش‌های دیگری ازجمله «مهندسی دریا» نیز دارد. در بعضی از دانشگاه‌ها، رشته‌ی مهندسی هوا و فضا هم در دانشکده‌ی مکانیک به‌عنوان یکی از گرایش‌های رشته‌ی مهندسی مکانیک ارائه می‌شود.

در ادامه توضیح مختصری درباره‌ی هر یک از گرایش‌های مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی ارائه شده است:

● گرایش طراحی جامدات

طراحی اجزاء و مکانیزم ماشین‌آلات برای کارخانه‌ها و مراکز تولید، تخصص اصلی کارشناسان این گرایش است. این گرایش شامل دروس نظری، آزمایشگاهی، کارگاهی، پروژه و کارآموزی است. تسلط بر دروس جبر و مثلثات، هندسه، فیزیک و مکانیک در این گرایش اهمیت دارد. مقاومت مصالح، طراحی و دینامیک از مهم‌ترین دروس این گرایش هستند.

● گرایش حرارت و سیالات

طرح و محاسبه‌ی اجزای سیستم‌هایی که بر مبنای تبدیل انرژی، انتقال حرارت و جرم کار می‌کنند، اصلی‌ترین موضوع گرایش حرارت و سیالات است. در حقیقت کارشناسان این گرایش برای فعالیت در صنایع مختلف مکانیک مانند مولدهای حرارتی، انتقال سیال نیروگاه‌های آبی، موتورهای احتراقی و … آماده می‌شوند. تسلط بر دروس ریاضی و فیزیک در این گرایش اهمیت داد.

● گرایش ساخت و تولید

به کاربردن تکنولوژی مربوط به ابزارسازی، ریخته‌گری، جوشکاری، فرم دادن به فلزات، طرح کارگاه یا کارخانه‌های تولیدی آماده‌ی کار در زمینه‌ی ساخت و تولید ماشین‌آلات موضوع اصلی این گرایش است. این ماشین‌آلات می‌توانند در صنایع کشاورزی، نظامی، ماشین‌سازی، ابزارسازی، خودروسازی و … کاربرد داشته باشند. تسلط بر دروس ریاضی، فیزیک و مکانیک در این گرایش اهمیت دارد. دروس این گرایش عمدتاً به صورت عملی آموزش داده می‌شوند.

● گرایش مهندسی دریا (کشتی‌سازی)

گرایش مهندسی دریا در دوره‌ی کارشناسی تنها در دانشگاه صنعتی شریف ارائه می‌شود. این گرایش با رشته‌ی مستقل مهندسی دریا که در دانشگاه‌های امیرکبیر، خلیج فارس و سیستان و بلوچستان تدریس می‌شود، تفاوت دارد.

در گرایش مهندسی دریا (کشتی سازی) در دوره‌ی کارشناسی مهندسی مکانیک، مباحثی درباره‌ی طراحی بدنه، استحکام بدنه، سیستم‌های پیشرانه و پایداری کشتی آموزش داده می‌شوند. «یک مهندس دریا، مهندس مکانیکی است که در کاربردهای دریایی مشغول به کار است».

گرایش‌های مهندسی مکانیک در تحصیلات تکمیلی

کارشناسان مهندسی الکترونیک پس از گذارندن این دوره‌ی تحصیلی، برای ادامه‌ی تحصیل در مقطع فوق‌لیسانس (ارشد) می‌توانند بین 7 گرایش‌ موجود، یکی را انتخاب کنند. گرایش‌های اصلی رشته‌ی مهندسی مکانیک در مقطع ارشد این موارد هستند:

• گرایش طراحی کاربردی
• گرایش تبدیل انرژی
• گرایش ساخت تولید
• گرایش بیومکانیک
• گرایش سیستم محرکه خودرو
• گرایش سیستم‌های تعلیق ترمز و فرمان
• گرایش سازه‌ی بدنه‌ی خودرو

مهندسی مکانیک در مقاطع ارشد و دکتری همچنین 4 گرایش فرعی دارد که عبارتند از:

• سیستم‌های انرژی و محیط زیست
• انرژی هسته‌ای
• مهندسی دریا
• مکاترونیک

بازار کار رشته مهندسی مکانیک

● فارغ‌التحصیلان دوره‌ی کارشناسی گرایش حرارت و سیالات قادر به فعالیت در بخش‌های عمده‌ای از صنایع، مانند خودروسازی، نیروگاه‌های حرارتی و آبی، صنایع غذایی، نفت، ذوب فلزات و … هستند.

● فارغ‌التحصیلان دوره‌ی کارشناسی گرایش ساخت و تولید می‌توانند در صنایعی مانند ماشین‌سازی، ابزارسازی، خودروسازی، صنایع کشاورزی، صنایع هوایی و تسلیحاتی برای ساخت و تولیدی ماشین‌آلات، طراحی کارگاه و کارخانه‌ی تولیدی به فعالیت بپردازند.

جمع‌بندی

رشته‌ی مهندسی مکانیک، از مفاهیم پایه‌ای در علم فیزیک و ریاضی استفاده می‌کند تا به بررسی حرکت اجسام و نیروهای وارد بر آن‌ها بپردازد. این رشته‌ یکی از جامع‌ترین‌ و گسترده‌ترین رشته‌‌های مهندسی‌ محسوب می‌شود. تولید، تبدیل‌ و استفاده‌ از انرژی‌، ایجاد حرکت‌ و انجام‌ کار، تولید و ساخت‌ قطعات‌ و ماشین‌آلات‌ و به‌ کارگیری‌ مواد مختلف‌ در ساخت‌ آن‌ها و طراحی‌ و کنترل‌ سیستم‌های‌ مکانیکی‌، حرارتی‌ و سیالاتی‌ از مهم‌ترین فعالیت‌های مهندسین مکانیک است.

اگر علاقمند به انتخاب رشته‌ی مهندسی مکانیک برای ادامه‌ی تحصیل در دانشگاه هستید، باید بدانید که دانشجوی‌ این رشته باید بر دروس ریاضی‌ و فیزیک‌ مسلط باشد. این رشته متنوع‌ است‌ و فعالیت در آن شامل هر دو بخش‌ نظری‌ و عملی می‌شود. اگر به‌ طراحی‌ و ساخت‌ وسایل‌ و دستگاه‌های‌ مختلف‌ علاقمند هستید، احتمالاً از انتخاب این رشته رضایت خواهید داشت.

شرکت در آزمون سرنوشت‌ساز و رقابتی کنکور، می‌تواند میزان اضطراب شما را افزایش داده و مانع مدیریت صحیح زمان شود، برای آشنایی با راهکارهای موثر در این زمینه، می‌توانید با 11 راهکار برای مدیریت زمان در کنکور + (مدیریت زمان در تست زنی) آشنا شوید. همچنین آگاهی‌ از راه ‌های کاهش اضطراب امتحان در دانش ‌آموزان موثر خواهد بود.

---

سوالات متداول

رتبه لازم برای قبولی در رشته‌ی مهندسی مکانیک در دانشگاه‌های معتبر روزانه در تهران چیست؟

برای کسب رتبه‌ی قبولی در رشته‌ی مهندسی مکانیک در دانشگاه‌های بسیار معتبر کشور ازجمله دانشگاه صنعتی شریف، تهران یا امیرکبیر، باید رتبه‌ی دو یا نهایتاً سه رقمی به دست آورید. اما با رتبه‌های چهار رقمی نیز می‌توان در دانشگاه‌های تهران و دانشگاه‌های شهرهای بزرگ نیز در رشته‌ی مهندسی مکانیک پذیرفته شد.

موضوع رشته‌ی مهندسی مکانیک چیست؟

مهندسی مکانیک شامل اصول و فنونی است که از طراحی تا ساخت هر وسیله‌ی مکانیکی برای بهره‌گیری در صنعت و اجتماع، به کار مردم می‌آید. در مهندسی مکانیک، از اصول حرکت، انرژی و نیرو برای تجزیه و تحلیل و اطمینان از عملکرد ایمن و کارآمد طرح‌ها و دستگاه‌ها، استفاده می‌شود.

بازار کار رشته‌ی مهندسی مکانیک چگونه است؟

طراحی‌ و ساخت‌ ماشین‌آلات‌ و قطعات‌، طراحی‌ و ساخت‌ تجهیزات‌ مکانیکی‌ نیروگاه‌ها، طراحی‌ و ساخت‌ تجهیزات‌ و سیستم‌های‌ انتقال‌ و تصفیه‌‌ی آب‌ و سیستم‌های‌ مکانیکی‌ و کنترلی‌ پالایشگاه‌ها ازجمله حوزه‌های اشتغال یک مهندس مکانیک هستند. این مهندسین همچنین می‌توانند در کارخانجات‌ شیمیایی‌، طراحی‌ و ساخت‌ تأسیسات‌ حرارتی‌ و برودتی‌ ساختمان‌ها، ساخت‌ ماشین‌آلات‌ تغلیظ‌ و بازیافت‌، کاغذسازی‌، سیمان‌، نساجی‌، طراحی‌ و ساخت‌ وسایل‌ و تجهیزات‌ حمل‌ و نقل‌ زمینی‌، دریایی‌ و هوایی‌، ساخت‌ تجهیزات‌ دفاعی‌ و ساخت‌ ربات‌ها، مشغول به کار شوند.