یادگیری موثر برای کنکور با استفاده از تمرین بازیابی
اکثر ما می‌دانیم که یک جلسه‌ی فشرده‌ی مطالعهی آخر شبی برای هر آزمون، هرگز روش موثری برای یادگیری نیست. ممکن است دانش‌آموز بتواند اطلاعات را برای آزمون فردا به خاطر بیاورد، اما احتمالاً پس از پایان آزمون همه چیز را فراموش میکند و نمی‌تواند اطلاعات مربوط به چند سال تحصیلی را در حافظهی خود طبقه‌بندی کرده و برای آزمون سرنوشت‌سازی مانند کنکور آماده شود.
تحقیقات علمی ثابت کرده است که برخلاف آنچه اغلب دانشآموزان فکر می‌کنند، مطالعهی مکرر متن کتاب‌های درسی یا جزوه‌های دست‌نویس، موثرترین راه برای یادگیری نیست. روانشناسان حوزه‌ی آموزش در طی سال‌های گذشته انواع مختلفی از روش‌های مطالعهی علمی را معرفی کرده‌اند و یکی از شناخته‌شده‌ترین این روشها، «تمرین بازیابی» است.
متخصصین یادگیری می‌گویند تمرین بازیابی یکی از موثرترین روش‌های مطالعه به‌ویژه در کمک به دانشآموزان برای حفظ کردن اطلاعات درسی و بازیابی موفقیت‌آمیز این اطلاعات در جلسه‌ی آزمون است. اگر به دنبال راهکارهای علمی برای کسب رتبه برتر در کنکور هستید یا به مهارت‌های علمی برای مطالعه هوشمند کنکور علاقمند هستید، اطلاع از روش‌های نوین مطالعه اهمیت زیادی دارد.
بازخوانی مکرر مطالب درسی کافی نیست
مطالعهی مجدد، بازخوانی و مرور مکرر، مؤثرترین راهبردهای یادگیری نیستند؛ چون شامل فرآیندهای شناختی واقعی مورد نیاز در امتحانات نمی‌شوند. در امتحان باید اطلاعات را از حافظه بازیابی کنید. هیچ یادداشت، اسلاید سخنرانی، یا کتاب درسی برای رجوع وجود ندارد (و حتی اگر چنین اطلاعاتی در دسترس باشد، همانطور که در طول آزمون‌های کتاب باز اتفاق می‌افتد، اغلب زمان کافی برای جستجوی کارآمد در آن وجود ندارد).
به این ترتیب، هرچه محتوای یک درس را به طور کامل‌تری جذب کرده باشید – و توانایی بیشتری برای بازیابی موفقیت‌آمیز آن اطلاعات در طول امتحان داشته باشید – احتمالاً عملکرد بهتری خواهید داشت.
بازیابی اطلاعات از حافظه را تمرین کنید
پس از به پایان رساندن مطالعهی جزوه، یادداشت‌های خودتان یا کتاب درسی، آن‌ها را کنار بگذارید. بدون نگاه کردن به آن مطالب، سعی کنید آنچه را که به تازگی یاد گرفته‌اید، چه ذهنی و چه با نوشتن، به خاطر بسپارید.
در واقع، شما از خودتان یک آزمون تمرینی می‌گیرید. برخی از اطلاعات به راحتی به ذهن می‌رسند و برخی اطلاعات نه. برخی از مباحث درسی ممکن است کاملاً درک شوند و برخی دیگر نه. بعد از اینکه تا آنجایی که در توان‌تان بود تمرین کردید، به عقب برگردید و مطالب درسی را بررسی کنید. مشخص کنید که آیا اطلاعاتی که به یاد آورده‌اید صحیح بوده است یا خیر و بخش‌هایی را که به طور کامل به خاطر نمی‌آورید یا به طور کامل متوجه نشده‌اید را بررسی کنید. سپس، این روند را تکرار کنید.
اگر مراحل ذکر شده را کامل اجرا کرده باشید؛ از روش تمرین بازیابی برای مطالعهی موثر مطالب درسی استفاده کرده‌اید. تمرین بازیابی به معنای یادآوری اطلاعاتی از حافظه است که باید آن‌ها را به خاطر بسپارید.
تمرین بازیابی – به خودی خود و به‌ویژه هنگامی که با بررسی بعدی مطالب درسی همراه باشد (همانطور که در مثالی که قبلاً مورد بحث قرار گرفت، ذکر شد) – یکی از مؤثرترین روش‌های یادگیری است که تا به امروز کشف شده است. در واقع، بیش از 200 مطالعه در بیش از یک قرن تحقیق، مزایای تمرین بازیابی بر حافظه را نشان داده‌اند.
روش استفاده از تمرین بازیابی برای یادگیری مطالب درسی
راه‌های زیادی برای تمرین بازیابی اطلاعات وجود دارد. می‌تواند به سادگی مثالی باشد که در بالا بحث شد – مطالب درسی خود را کنار بگذارید و به سادگی سعی کنید اطلاعات را به صورت ذهنی یا روی یک ورق کاغذ به خاطر بیاورید. راه‌های دیگر برای استفاده از روش بازیابی عبارتند از:
(1) از تست‌های تمرینی استفاده کنید
می‌توانید سوالات تمرینی خود را طرح کنید. یا همراه با دوستی که در کنار او درس می‌خوانید برای یکدیگر سوال طرح کنید. می‌تونید از سوالات تمرینی ارائه شده توسط معلم یا سوالات موجود در کتاب درسی استفاده کنید. همچنین می‌توانید سوالات را از منابع آنلاین بیابید و یا از «هم‌درس»؛ سرویس مبتنی بر یادگیری سامانه‌ی تراز استفاده کنید.
(2) فلش کارت بسازید
در این روش معمولاً روی کارت‌هایی که دست‌ساز هستند یا خریداری شده‌اند، سوالات را در یک طرف و پاسخ‌ها را در پشت کارت یادداشت می‌کنند. همچنین می‌توانید فلش کارت‌ها را در رایانه بسازید و آن‌ها را چاپ کنید یا از سیستم‌های نرم‌افزار فلش کارت استفاده کنید.
هنگام استفاده از فلش کارت، تقلب وسوسه برانگیز است، به خصوص اگر پاسخی را به خاطر نیاورید. به جای اینکه کارت را برگردانید و به پاسخ نگاه کنید، سؤال را یادداشت کنید و به عقب برگردید تا اطلاعاتی را که نمی‌توانید به خاطر بسپارید، پیدا کنید. اگر نمی‌توانید چیزی را به خاطر بسپارید، به این معنی است که واقعاً آن را یاد نگرفته‌اید و باید زمان بیشتری را روی آن موضوع یا سؤال صرف کنید.
فلش کارت‌ها فقط در صورتی مؤثر هستند که حداقل سه بار آن‌ها را مرور کنید. این تعداد دفعات خوبی است تا مطمئن شوید آنچه می‌دانید به حافظهی بلندمدت شما سپرده شده و آنچه هنوز باید یاد بگیرید در معرض دید قرار گرفته است.
استفاده از روش مطالعه جی ۵ (g5) که بر اساس سیستم لایتنر طراحی شده و یک سیستم زمان‌بندی تکرار فاصله‌دار برای بهبود یادگیری و حافظه است، می‌تواند در این زمینه موثر باشد.
(3) از روش کپی، پوشش و بررسی استفاده کنید
به سادگی روی جزوات و متن درس خود را با دست بپوشانید و سعی کنید مطالب را به خاطر بیاورید و سپس برای بررسی دست خود را بردارید. این روش این مزیت را دارد که قبل از شروع تمرین بازیابی نیاز به کار اضافی کمی دارد. می‌تواند به انجام تمرین بازیابی با استفاده از انواع سوالات مشابه آزمونی که در پیش دارید، استفاده کنید. [منبع]
علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد، روش‌های دیگری نیز برای اجرای تمرین بازیابی اطلاعات درسی وجود دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به کشیدن انواع جداول، نمودارها یا بهره‌گیری از کلمات کلیدی اشاره کرد. همچنین می‌توانید جملات کلیدی مباحث مختلف درسی را در ابتدای یک صفحه بنویسید و بعد از مطالعهی مطالب، این جملات را تکمیل کرده و هرچه در مورد آن مباحث به یاد می‌آورید را در هر صفحه بنویسید.
اگر علاقمندید که بدانید رتبه‌های برتر کنکور سراسری چگونه از روش‌های مطالعهی مؤثر برای موفقیت استفاده کرده‌اند، می‌توانید در وبلاگ تراز از نحوه‌ی مطالعه و درصدهای رتبه یک کنکور انسانی 1400، نفر اول کنکور تجربی 1400، نفر اول کنکور ریاضی 1400 و نفر اول کنکور هنر 1400 آگاه شوید.
چرا تمرین بازیابی، یادگیری را بهبود می‌بخشد؟
ممکن است تمرین بازیابی برای بهبود یادگیری روشی غیرمعمول به نظر برسد، اما بهترین راه برای تقویت حافظهی بلندمدت بهره‌گیری از چنین روشی است. به کار گیری این روش یک فرآیند چالش برانگیزتر است، اما همین چالش بخشی از چیزی است که باعث کارکرد مثبت آن می‌شود.
در ابتدا، ممکن است دانشآموزان احساس کنند آن‌قدر که فکر می‌کردند مطالب را به خاطر نمی‌آورند و این ناامید کننده است، اما حقیقت این است که این چالش اضافی، همان چیزی است که باعث می‌شود یادگیری بهبود پیدا کند.
تمرین بازیابی به تقویت طرح‌واره‌هایی که دانشآموزان ساخته‌اند کمک میکند و به آن‌ها کمک میکند اطلاعات را به حافظهی بلندمدت خود ببرند. ساختن و استفاده از فلش کارت‌ها، نقشه‌های مفهومی، یا هر یک از روش‌های تمرین بازیابی دیگر، نسبت به مطالعهی مکرر مطالب درسی، در یادگیری بسیار موثرتر هستند.
اینکه دانشآموزان به‌طور فعال اطلاعات را به خاطر بیاورند، حتی اگر در ابتدا ناامید شوند، بسیار برای آن‌ها مفید خواهد بود. [منبع]
| روش‌های نوین مطالعه بر اساس پژوهش‌های حوزه‌ی روانشناسی آموزش | |
نتیجه‌گیری
تمرین بازیابی یک تکنیک یادگیری است که حول به یاد آوردن مطالب آموخته شده می‌چرخد، البته بدون اینکه مطالب را در مقابل چشم‌هایتان داشته باشید. با استفاده از تمرین بازیابی، این احتمال را افزایش می‌دهید که با موفقیت بتوانید کل اطلاعات مربوطه را در طول امتحان دشوار بعدی خود به خاطر بیاورید.
تمرین بازیابی یک روش مطالعه است که دانشآموزان را تشویق میکند تا با مطالب به روشی فعال درگیر شوند. تحقیقات نشان میدهد که هر چه فردی بیشتر بازیابی را تمرین کند یا فعالانه با موضوعی درگیر شود، یادگیری طولانی‌مدت بهتری خواهد داشت.
تمرین بازیابی بخش‌های خالی دانش و اشکالات درسی شما را آشکار میکند، بنابراین با استفاه از آن می‌دانید دقیقاً روی چه چیزی تمرکز کنید. به جای اینکه مطالب درسی را مکرراً بخوانید و امیدوار باشید که همه چیز را می‌دانید، تمرین بازیابی شما را مجبور میکند تا زمان بیشتری را صرف بررسی نقاط ضعف خود بکنید.
سوال‌های متداول
تمرین بازیابی استراتژی است که در آن آوردن اطلاعات به ذهن باعث افزایش و تقویت یادگیری می شود. یادآوری عمدی اطلاعات ما را مجبور می کند که دانش خود را «بیرون» بکشیم و آنچه را که می‌دانیم را مورد ارزیابی قرار بدهیم.
تمرین بازیابی یک تکنیک بازبینی مؤثر است، زیرا دانشآموزان را ملزم میکند تا دانش آموخته شدهی قبلی را به خاطر بیاورند، که این موضوع رگههای حافظه قویتری ایجاد می کند و احتمال انتقال اطلاعات به حافظهی بلند مدت را افزایش میدهد.
تمرین بازیابی یعنی تلاش برای به خاطر سپردن مطالبی است که قبلاً خوانده‌اید، دیده‌اید، شنیده‌اید یا تجربه کرده‌اید. اغلب از این روش به‌عنوان «اثر آزمون» نیز یاد می‌شود، زیرا این نوع تمرین معمولاً به شکل خود آزمایی است. اما تمرین بازیابی می‌تواند چندین شکل مختلف داشته باشد و فقط شامل حل نمونه سوالات و خودآزمایی نمی‌شود. تمرین بازیابی چیست؟
چرا تمرین بازیابی در بهبود یادگیری و حافظه موثر است؟
آیا تمرین بازیابی به معنای تست زدن و حل نمونه سوال است؟
تمرین بازیابی برای همه پایه ها کاربرد داره؟
سلام دوست عزیز، از مقطع ابتدایی تا پایان تحصیلات دانشگاهی می‌توان از تمرین بازیابی برای حفظ و یادگیری مطالب درسی استفاده کرد. تحقیقات زیادی نشان داده است که تمرین بازیابی برای همه‌ی سنین (حتی بزرگسالان مسن‌تر) مفید است.